Διανύουμε την τρίτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα και διαπιστώνουμε ότι το Αιγαίο και η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου εξακολουθούν να εντάσσονται στο κοσμοθεωρητικό δόγμα των εθνικισμών των παράκτιων εθνικών κρατών της περιοχής. Προσφάτως όμως ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε για «μεσογειακό τόξο» και παραπλήσιες δηλώσεις έκανε και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας. Και το ερώτημα που τίθεται διατυπώνεται ως εξής: Αραγε η Ελλάδα ως σύγχρονο εθνικό κράτος στο επίπεδο της πολιτικής διακυβέρνησής της αντιλαμβάνεται ότι το Αιγαίο δεν μπορεί να είναι επίδικο πρόβλημα διένεξης μεταξύ δύο σύγχρονων εθνικών κρατών, δηλαδή της Ελλάδας και της Τουρκίας;
Και αυτό συμβαίνει επειδή και οι δύο εθνικές κοινότητες (ή ορθότερα κράτη) δεν μπορούν κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα να οδηγηθούν σε ακόμη μια πολεμική σύγκρουση με στόχο η μία και η άλλη πλευρά να εντάξει στο εθνικό σύμπαν της εδαφικές ή θαλάσσιες εκτάσεις. Τέτοιου τύπου πολεμικές συγκρούσεις ανήκουν στο παρελθόν. Η εξέλιξη του «ουκρανικού ζητήματος» μας διδάσκει πολλά σχετικά με τον τύπο πολέμου που θα επικρατήσει στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι όταν μιλάμε για παγκοσμιοποίηση δεν αναφερόμαστε σε μια κάποια ιδεολογία (είτε πρόκειται για τον νεοφιλελευθερισμό, είτε για τον μαρξισμό, είτε για τον κοινοτισμό). Η παγκοσμιοποίηση ανήκει σε εκείνα τα ανθρώπινα πράγματα όπως μεταξύ των άλλων είναι και ο καπιταλισμός ως σύστημα οργάνωσης της οικονομικής δραστηριότητας ή η δημοκρατία και ο κοινοβουλευτισμός ως συστήματα οργάνωσης της πολιτικής πράξης. Εάν πράγματι η παγκοσμιοποίηση ανήκει στην κατηγορία των ιστορικών πραγματολογικών συμβάντων, τότε οποιαδήποτε κριτικο-θεωρητική επιχείρηση υπεράσπισής της ή απόρριψής της ισοδυναμεί με ματαιοπονία.
Αλλά ας επανέλθουμε στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Το ερώτημα που τίθεται εκ των πραγμάτων και στην πολιτική ηγεσία του τόπου μας (η οποία εδώ και χρόνια κάνει δειλά βήματα δυστυχώς) και στον ελληνικό λαό (δηλαδή τους εκλέκτορες της πολιτικής ηγεσίας) διατυπώνεται ως εξής: Το Αιγαίο ως ιστορικο-γεωγραφική συνθήκη του ελληνικού εθνικού αυτοπροσδιορισμού έχει παίξει τον λειτουργικό ρόλο του. Η Κύπρος και τα Ιμια είναι χαρακτηριστικές ιστορικές περιπτώσεις εθνικών συγκρούσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αραγε θα κουβαλάμε το βάρος στις εθνικές αποφάσεις και πράξεις μας του παρελθόντος ή μήπως θα έπρεπε εδώ και δεκαετίες να έχουμε επεξεργαστεί σχέδια και προγράμματα εθνικού αυτοπροσδιορισμού στον ορίζοντα της παγκοσμιοποίησης με κεντρικό θέμα το Αιγαίο;
Το «ουκρανικό ζήτημα» πιστεύω ότι μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στη μετατροπή των σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας από σχέσεις εθνικών συγκρούσεων σε σχέσεις αμοιβαίας αναγνώρισης μεταξύ δύο ανεξάρτητων εθνικών κρατών, τα οποία σχεδιάζουν να επαναπροσδιορίσουν το Αιγαίο όχι ως πεδίο εθνικών συγκρούσεων, αλλά ως κοινή γεωγραφική περιοχή οικονομικής αξιοποίησης. Οταν μιλάω για το «ουκρανικό ζήτημα» και τον ρόλο του στην επίλυση των εθνικών συγκρούσεων στο Αιγαίο, έχω υπόψη μου τον ρόλο που έπαιξε το «γιουγκοσλαβικό ζήτημα» στην επίλυση του μακεδονικού προβλήματος με τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Σημειώνω ωστόσο ότι δεν θα περιμένω, όπως περίμενα, 20 τόσα χρόνια για να «τα βρούμε» με τους γείτονές μας στον Βορρά (εννοώ μέχρι να συνυπογράψουμε τη Συμφωνία των Πρεσπών με το εθνικό κράτος Βόρεια Μακεδονία). Η ελληνική πολιτική κοινωνία έχει εξαντλήσει όλα τα πραγματολογικά περιθώρια της ύπαρξής της. Ο μοναδικός δρόμος που της απομένει για να «τα βρει» (να συνεννοηθεί) με την αντίστοιχη τουρκική πολιτική κοινωνία είναι η «μέθοδος Χάγη». Και θα ακολουθήσει η «κατασκευή» του Αιγαίου ως «μεταεθνικής συνθήκης» επιβίωσης και των δύο εθνικών κρατών (Ελλάδας και Τουρκίας) εντός του οικονομικού πλαισίου εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου πλούτου των υδρογονανθράκων! Εντός των συνθηκών της παγκοσμιοποίησης. Το σύνθημα που έλεγα στα νιάτα μου γίνεται επιτέλους πραγματικότητα: «Το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του». Τι άλλο περιμένει η δική μου πολιτική γενιά παρά να βρούμε τον δρόμο προς τη Χάγη. Τελικά αγαπάει την πατρίδα του όποιος νοιάζεται για την ευημερία της.
* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας