Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία έχει φέρει ξανά στο προσκήνιο τον ρόλο των μεγάλων δυνάμεων του νέου πολυπολικού κόσμου, που αναδείχθηκε την τελευταία κυρίως δεκαετία. Έτσι, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Κίνα και οι ΗΠΑ, ερίζουν για τη θέση την οποία θα κατέχουν στη πραγματικότητα που θα δημιουργηθεί, μετά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία. Και αν οι προαναφερθείσες χώρες ανήκουν στις γνωστές μεγάλες δυνάμεις, υποδόρια μαίνεται ένας ακόμα «πόλεμος», αυτός των μικρότερων περιφερειακών δυνάμεων. Χώρες όπως η Ινδία, το Ιράν, αλλά και η Τουρκία, φιλοδοξούν να διαδραματίσουν τον δικό τους ρόλο στη νέα εποχή που ανατέλλει.
Στο παραπάνω πλαίσιο θα μπορούσε να προστεθεί ένας ακόμα «παίκτης», η Ευρωπαϊκή Ένωση, μια κυρίως οικονομική -αλλά με φιλοδοξίες να γίνει και πολιτική- κοινότητα. Αναντίρρητα, όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1950, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα δημιουργούνταν, εξυπηρετούσε πρωτίστως τις ανάγκες των κρατών του μεταπολεμικού κόσμου στον οικονομικό τομέα. Με την πάροδο των ετών όμως, με τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και αργότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο χαρακτήρας αυτού του υπερεθνικού οργανισμού έτεινε όλο και περισσότερο προς μια, όχι πια μόνο οικονομική, αλλά και πολιτική ένωση.
Στην παραπάνω κατεύθυνση συνετέλεσαν πολλές προσπάθειες σε διαφορετικούς τομείς, άλλες πετυχημένες, όπως για παράδειγμα η κοινή ευρωπαϊκή ιθαγένεια και άλλες αποτυχημένες, όπως ο Ευρωστρατός. Σημάδια αυτής της νέας πολιτικής ταυτότητας μπορούν επίσης να εντοπιστούν στην κοινή ευρωπαϊκή σημαία, στο κοινό νόμισμα, στο Ευρωκοινοβούλιο και αλλού. Και όμως, σε αντίθεση με όλα τα παραπάνω, η Ευρώπη ακόμα αναζητεί την -πολιτική- ταυτότητα της, γεγονός που διαφαίνεται και στον ρόλο που (δε) διαδραματίζει στην πρόσφατη κρίση στην Ουκρανία.
Αν η Ευρώπη είχε μια τέτοια ενιαία πολιτική ταυτότητα με κοινή εξωτερική πολιτική και αυτούσιο λόγο, θα μπορούσε ίσως να γίνει ρυθμιστικός παράγοντας της λύσης, παίζοντας το ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ ΗΠΑ – Ρωσίας με φόντο το Ουκρανικό. Με αυτό τον τρόπο θα λάμβανε το χώρο που της αναλογεί ως μια ενιαία, ανεξάρτητη δύναμη, η οποία θα μπορούσε να συνεισφέρει ουσιαστικά στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Αντιθέτως, παρατηρεί κανείς ότι δε συμβαίνει κάτι από τα παραπάνω αλλά ότι η Ε.Ε. απλά ακολουθεί τις επιταγές της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, δίχως να μπορεί να διαμορφώσει η ίδια τις εξελίξεις. Έτσι, όταν τα όπλα στην Ουκρανία θα σιγήσουν η Ε.Ε. το μόνο που θα έχει προσφέρει θα είναι η προπαγάνδιση των αμερικανικών θέσεων και φιλοδοξιών στην ευρωπαϊκή ήπειρο, καθιστώντας εαυτόν αντί για πρωταγωνιστή, απλό παρατηρητή των εξελίξεων στα ίδια της τα εδάφη.
Φυσικά, αυτή η αδυναμία επιδέχεται πολλές και διαφορετικές ερμηνείες. Μια από τις βασικότερες όμως είναι αυτή της ταυτότητας. Σε αντίθεση με όλες τις άλλες δυνάμεις που αναφέρθηκαν, η Ε.Ε. αποτελεί ένα μείγμα κρατών-εθνών, κάθε ένα από αυτά με τις δικές του ιστορικές καταβολές, αξίες και αναφορές. Και αυτή ακριβώς η δύναμη των εθνικών ταυτοτήτων είναι που δυσχεραίνει την όποια προσπάθεια συννενόησης και κοινής γραμμής σε φλέγοντα πολιτικά αλλά και κοινωνικά ζητήματα.
Στα οικονομικά, η ένωση είναι ευκολότερα εφικτή καθώς σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. επικρατεί ένα συγκεκριμένο οικονομικό μοντέλο, με συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα να κατέχουν την οικονομική και πολιτική εξουσία, με μικρές ίσως διαφοροποιήσεις. Όταν όμως το ζήτημα έρχεται στη δημιουργία μιας ενιαίας πολιτικής γραμμής, τότε η εθνική ταυτότητα του κάθε κράτους-μέλους αποτελεί τροχοπέδη σε μια προσπάθεια κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Και από ακριβώς αυτή την αιτία είναι που απορρέουν και τα γενικότερα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει η Ε.Ε. όταν θέλει να λειτουργήσει ανεξάρτητα σαν ένα ενιαίο κράτος. Η δύναμη των εθνικών ταυτοτήτων παραμένει ακόμα ισχυρή, ιδιαίτερα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, η οποία έγινε ουκ ολίγες φορές κατά τον περασμένο αιώνα πεδίο εθνικιστικών συγκρούσεων και διαμορφώθηκε εν πολλοίς από αυτές.
*Ιστορικός (ΜΑ), με ειδίκευση στην Πολιτική και τις Εθνικές Ταυτότητες
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας