Το ουκρανικό ντόμινο και η Κύπρος

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία βυθίζει την Ευρώπη σε μια άνευ προηγουμένου κρίση και τα μέλη της Ε.Ε. σπεύδουν να συσφίγξουν τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Ο μετωπικός χαρακτήρας του «πολέμου του Πούτιν» δεν αφήνει σε κανέναν περιθώρια επιλογών: η Ε.Ε. βάζει ομόφωνα κυρώσεις και οι ΗΠΑ αποστέλλουν στρατό για να ενισχύσουν την ευρωπαϊκή μεθόριο. Το ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας, με λειτουργική σχέση συνύπαρξης με τη Ρωσία στη μετά την ΕΣΣΔ εποχή για σχεδόν 30 χρόνια, δεν υφίσταται πλέον.

«Κινούμενη άμμος»

Τι μέρος του λόγου είναι η Κύπρος σε όσα συμβαίνουν στην Ευρώπη; Ολα συνηγορούν ότι η Κύπρος θα επηρεαστεί σοβαρά. Κάθε κίνηση, αποχή ή αδράνειά της θα σημαίνει πολλά για τη συνέχεια. Οχι μόνο σε σχέση με τις οικονομικές συνέπειες, αλλά και με την ουσία του Κυπριακού, η επίλυση του οποίου γίνεται πιο επιτακτική με τις νέες συνθήκες, αν θέλει η ηγεσία της να βγει από την «κινούμενη άμμο». Με ποια ηγεσία όμως; Ποιος θα διαχειριστεί την κρίση και ποιος σχεδιάζει στρατηγικά, σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον με τεκτονικές μετατοπίσεις;

Η εικόνα των τελευταίων ημερών με την παντελή απουσία του Κύπριου προέδρου Ν. Αναστασιάδη και του μισού υπουργικού του στα Εμιράτα αφήνει πολλά ερωτήματα για την ικανότητα και τη βούληση της παρούσας κυβέρνησης να ξεφύγει από όσα έχει συνηθίσει και να αποπαγιδευτεί από τις εξαρτήσεις της.

Εκτός ζώνης βολέματος

Ο πόλεμος στην Ουκρανία βγάζει οριστικά και απότομα την Κύπρο από τη ζώνη του… βολέματος στις σχέσεις της με τη Ρωσία. Αυτό δεν έγινε καθόλου αντιληπτό από τον Κύπριο πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη, που ήταν απορροφημένος στην επίσκεψή του στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Από τη Δευτέρα (21/2) ήταν εκεί, ενώ το καζάνι σιγόβραζε. Το υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε λιτή ανακοίνωση (22/2) για τα απολύτως αναγκαία, όπως η στήριξη της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας: «Είμαστε εναντίον κάθε απόσχισης, αναγνώρισης, στήριξης απόσχισης και κάθε μορφής προσάρτησης».

Στο επίπεδο της κυπριακής προεδρίας, όμως, καμία εγρήγορση, παρά τις ραγδαίες εξελίξεις για επικείμενη ρωσική εισβολή (23/2). Ο Ν. Αναστασιάδης έκρινε… ωφέλιμο να μη διαφοροποιήσει το πρόγραμμά του στα Εμιράτα. Ακόμα και όταν έγινε γνωστό ότι ο εκεί Αραβας πρίγκιπας ακύρωσε το ραντεβού τους λόγω της ουκρανικής κρίσης. Τι έκανε λοιπόν ο Ν. Αναστασιάδης στο Ντουμπάι, συνοδεία 5 (!) υπουργών, ήτοι τη μισή κυβέρνηση: Οικονομικών, Ενέργειας, Γεωργίας, Αμυνας και Μεταφορών, και ακόμα τριών υφυπουργών και της αναπληρώτριας κυβερνητικής εκπροσώπου; Την Πέμπτη (24/2), ανήμερα της διαταγής Πούτιν για εισβολή, ο Ν. Αναστασιάδης επικοινώνησε με τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη και τον εξουσιοδότησε να τον εκπροσωπήσει εκείνος στην επείγουσα σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για το Ουκρανικό. Η έγνοια για την «άδεια καρέκλα» του Ν. Αναστασιάδη είναι αποκαλυπτική της ποιότητας των σχέσεων των δύο ηγετών. Tο μεσημέρι της Πέμπτης, με tweet ανακοίνωσε ο Ν. Αναστασιάδης: «Καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια να μεταβώ στις Βρυξέλλες…». Με δεύτερο tweet η προεδρία ανακοίνωσε ότι ο Ν. Αναστασιάδης «αναχωρεί στις 2.00 μ.μ. από το Ντουμπάι για τις Βρυξέλλες». Το Reuters μετέδωσε ότι στη σύνοδο η Κύπρος υποστήριξε κλιμακωτή εφαρμογή κυρώσεων και ότι ανάλογη θέση τήρησαν η Γερμανία και η Ιταλία.

Αποφάσεις του ποδαριού

Η ικανότητα της Κύπρου να χαράσσει πολιτική διακρίνεται από την προχειρότητα με την οποία ασκεί τη διακυβέρνησή του ο Ν. Αναστασιάδης: πολλά στο πόδι και πρόχειρες συσκέψεις. Αν ο ίδιος αποφασίσει ότι κάτι πολύ σοβαρό συμβαίνει στην Ουκρανία ή κάποιος από τον στενό περίγυρό του το πει, καλώς! Επί της ουσίας, τις τελευταίες ημέρες τίποτα δεν επιβεβαιώνει σοβαρή ενδοσκόπηση, στρατηγική ανάλυση και λήψη αποφάσεων για διαχείριση της κρίσης. Σε κυβερνητικό επίπεδο, ποιο σώμα ήταν σε εγρήγορση; Το ΥΠΕΞ; Tο θεσμικό εκτελεστικό όργανο που κανονικά χειρίζεται τέτοιες κρίσεις για πολλαπλή κινητοποίηση -ας πούμε ένα κυπριακό ΚΥΣΕΑ- είναι το Υπουργικό Συμβούλιο. Πέντε υπουργοί και 3 υφυπουργοί ήταν στα Εμιράτα για την ΕΧPO. Τι έκαναν; Kαμία δραστηριότητα συντονισμού, καμία απόφαση. Η «ορχήστρα» ξεκούρδιστη και ο μαέστρος σε αργία…

Ανομολόγητες πτυχές

Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία βγάζει κι άλλες ανομολόγητες πτυχές της διακυβέρνησης Αναστασιάδη, που μπορούν να τεθούν σε πολύ ενδελεχή εξέταση. Αυτό δείχνει η φύση των εκτεταμένων κυρώσεων των ΗΠΑ και της Ε.Ε. που βάζουν στο στόχαστρο τη ρωσική ελίτ, το περιβάλλον των ολιγαρχών του Πούτιν, τη φραγή στα περιουσιακά στοιχεία και τις συναλλαγές τους. Στη Ρωσική Εμπορική Τράπεζα RCB Κύπρου, ο κύριος μέτοχός της -μια κρατική τράπεζα της Ρωσίας- πούλησε τις μετοχές της σε Κυπρίους την παραμονή της εισβολής. Η συναλλαγή τελεί υπό την έγκριση της Κεντρικής Τράπεζας και είναι ενδιαφέρον να δούμε την εξέλιξή της. Είναι βέβαιο ότι το screening στην Κύπρο θα εστιάσει σε Ρώσους μεγιστάνες που πολιτογραφήθηκαν Κύπριοι («χρυσά διαβατήρια») και στις προνομιακές σχέσεις τους με το νησί.

Ορισμένοι στην Ε.Ε. δεν το βγάζουν εύκολα από το μυαλό τους ότι η αναξιοπιστία Αναστασιάδη και η σκέψη να μην παραστεί στη σύνοδο κορυφής απορρέουν από τις ιδιάζουσες σχέσεις του με τον κύκλο Πούτιν.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία χωρίζει ξανά τον κόσμο σε δύο στρατόπεδα. Ο Πούτιν κέρδισε στον αιφνιδιασμό και στα στρατιωτικά τετελεσμένα. Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. απαντούν με κλοιό κυρώσεων που θα κρατήσουν χρόνο, ενώ η Ρωσία κόβει την ενεργειακή τροφοδοσία, αλλά χάνει τους καλύτερους πελάτες της, την Ε.Ε. Στο παγκόσμιο παιχνίδι η Μόσχα προσεγγίζει το Πεκίνο, δίνοντας άλλη διάσταση στην αναμέτρηση. Μπροστά στις καταιγιστικές αυτές εξελίξεις, η παρουσία του Ι. Κασουλίδη στο ΥΠΕΞ ίσως είναι κάπως ανακουφιστική. Αλλά ποιος μπορεί να στρέψει το καράβι με τόσα βαρίδια Αναστασιάδη; Οι Ευρωπαίοι θα δίνουν ελάχιστο χρόνο στην Κύπρο για να την ακούσουν, αφού το Ουκρανικό θα τα σκεπάσει όλα. Μόνο αν έχει κάτι ουσιώδες να πει η Κύπρος θα μετρήσει και αυτό πρέπει να συνάδει με τις ευρύτερες ανακατατάξεις. Το στρατηγικό ζήτημα για την Κύπρο, που αφορά την ομαλή συμμετοχή της σε ένα σύστημα ασφαλείας όπως αυτό της Ε.Ε., δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς την επίλυση του Κυπριακού. Η Τουρκία κάνει ισχυρή επανατοποθέτηση μέσω ΝΑΤΟ. Ο Ερντογάν μπήκε από τους πρώτους μπροστά, καταδικάζοντας τη ρωσική εισβολή και καταδεικνύοντας τη σημασία της Τουρκίας για τη Δύση.

Λαβρόφ και Κύπρος

Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποκάλυψε άλλο ένα οξύμωρο για το Κυπριακό: τον τρόπο που το εκμεταλλεύεται εδώ και χρόνια η ρωσική διπλωματία. Ο ΥΠΕΞ της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, θεώρησε εξωφρενική τη θέση της Ε.Ε. να μην αποδέχεται τις «Δημοκρατίες του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ» ως συνομιλητές του Κιέβου: «Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου έχει ανακηρυχθεί ανεξάρτητη μονομερώς στον Βορρά. Αρνείται να συμμορφωθεί με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά κανείς δεν αρνείται στους εκπροσώπους της Βόρειας Κύπρου το δικαίωμα να συμμετέχουν στον διάλογο».

Δεν είναι η πρώτη φορά που καταρρίπτονται μύθοι που έπλασαν εδώ και δεκαετίες πολιτικοί και διπλωμάτες στην Κύπρο για να τα έχουν… καλά με τους Ρώσους. Η όλη στρατηγική της Μόσχας για παραβίαση των συνόρων με προσαρτήσεις και αποσχίσεις είναι στον αντίποδα των συμφερόντων της Κύπρου. Πούτιν και Λαβρόφ είναι πάντα πρόθυμοι να μπλοκάρουν το Κυπριακό, διαιωνίζοντας το πρόβλημα.

Συμπέρασμα: η Κύπρος δεν μπορεί άλλα «ήξεις-αφήξεις» με τη Μόσχα.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου