Θεσμικό «βαρομετρικό χαμηλό»

Κόντρα στον κανόνα του εφήμερου της εκάστοτε εκτυλισσόμενης επικαιρότητας, το γνωστό ως «σκάνδαλο Novartis», ως εύλογη εξαίρεση, δεν εννοεί να εγκαταλείψει τη σκηνή, με βασικό στοιχείο του «εμμονικού» αυτού χαρακτηριστικού του την παρ’ ημίν ερευνώμενη εκδοχή της αποκαλούμενης «συνωμοσίας Novartis». «Χειμαρρώδης», έντονα φορτισμένος, άμετρος πλειστάκις και κυρίαρχος ο συναφής πολιτικός λόγος, αναιμικός έως ανύπαρκτος ο αντίστοιχος θεσμικός, εθισμένος ίσως στον αυτοπεριορισμό της έμφρονος σιωπής.

Ωστόσο, πέραν του λόγου, που ούτε άμοιρος των εν δυνάμει ποικιλώνυμων ιδιοτελειών και σκοπιμοτήτων των εκάστοτε ομιλούντων μπορεί να είναι ούτε αναγκαστικά και αυτονόητα εκφράζει πάντα τα πράγματα, αλλά, αντιθέτως, πολλές φορές υποκαθιστά την κραυγαλέα απουσία τους, συντρέχουν και υπάρχουν πάντοτε και τα συναφή γεγονότα.

Τα γεγονότα που δεν δημιουργούνται, δεν κατασκευάζονται, αλλά συμβαίνουν.

Τα γεγονότα που δεν επηρεάζονται και δεν σκιάζονται με την ηθελημένη ή αθέλητη αγνόησή τους.

Τα γεγονότα για τα οποία είναι ίσως δύσκολο και επώδυνο να μιλήσουμε, αλλά και αδύνατο να σιωπήσουμε.

Τα γεγονότα που επισημαίνουν, προειδοποιούν ενδεχομένως και εκπέμπουν πάντα τον δικό τους καταλυτικό λόγο.

Ετσι, δεν είναι φαντασία, αλλά προσφυώς και δημοσίως επισημανθέν γεγονός η συντελεσμένη ήδη «αντιστροφή των ρόλων» στην υπόθεση «Novartis», όπου «οι θεσμικά ερευνώντες και ελέγχοντες καθίστανται κατηγορούμενοι και οι ελεγχόμενοι κατήγοροι» (Βασίλειος Χειρδάρης, δημόσια γραπτή δήλωσή του, την 11/2/2022). Εννοείται, βεβαίως, ότι, υφ’ οιανδήποτε εκδοχή βασίμως πεποιημένου «κατ’ αντιστροφή ή μη» ρόλου, το θεσμικό πρόβλημα είναι δεδομένο και αυταπόδεικτο.

Δεν αποτελεί φαντασία, αλλά πραγματική, εντελώς πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση, χωρίς καν μεταβατική, τουλάχιστον, διάταξη για τις γνωστές εκκρεμείς υποθέσεις, η δυνατότητα των παραπάνω και κατ’ «αντιστροφή των ρόλων κατηγόρων» να παρίστανται δικονομικώς προς υποστήριξη της κατηγορίας, πράγμα το οποίον ο νόμος ρητώς απαγόρευε προηγουμένως (άρθρο 183 του νόμου 4855|12/11/2021 και άρθρο 15 παρ. 5 του νόμου 3126|2003 «Ποινική ευθύνη των υπουργών»).

Δεν συνιστά απλή σκέψη, αλλά θεσμική νεοελληνική πραγματικότητα, η νομοθετική και (συνειρμικώς) η εκτελεστική εξουσία, στο πλαίσιο της de lege lata προβλεπόμενης και υφιστάμενης μεταξύ τους ισχυρότατης «ώσμωσης», να είναι, με «όχημα» την ουσιαστικώς πολιτική και όχι δικαστική διαδικασία του νόμου περί ευθύνης των υπουργών, μεταξύ των «συμπρωταγωνιστών» της προεκτεθείσης «αντιστροφής των ρόλων» και σίγουρα πρωτοστατήσασες στην ανάληψη των σχετικών πρωτοβουλιών.

Δεν είναι σύλληψη διαταραγμένου νου, αλλά συντελεσθέν πραγματικό γεγονός, το επισυμβάν θεσμικό παράδοξο η δικαστική εξουσία να ελέγχει πολιτικά πρόσωπα και εν ταυτώ, για το ίδιο θέμα, η νομοθετική και (συνειρμικώς) η εκτελεστική εξουσία «ωσμωτικώς», κατά τα ανωτέρω, συνενεργούσες, να επιχειρούν να ελέγξουν τους ελέγχοντες (γνωστό και το ανακύψαν στους κόλπους της προανακριτικής επιτροπής της Βουλής ζήτημα, περί την κλήση ως «ύποπτης» ενώπιον αυτής της τότε εισαγγελέως Διαφθοράς, χωρίς μέχρι τη στιγμή εκείνη να είχε πράξει κάτι τέτοιο η παράλληλη και εν εξελίξει, σε ανώτατο επίπεδο, εισαγγελική προκαταρκτική έρευνα).

Δεν είναι τόσον αυτός καθ’ εαυτόν ο νόμος για την ποινική ευθύνη των υπουργών και η περί αυτόν εν γένει «σύλληψη», όσο το πραγματικό γεγονός τής, κατά το κρίσιμο στάδιο, «στρεβλής» εφαρμογής του μέσω μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής με εντόνως κυριαρχούντα πολιτικά χαρακτηριστικά στη συγκρότησή της και περαιτέρω απότοκον συνέπεια την ευθεία μεταφορά των κομματικών συγκρούσεων σε μία, υποτίθεται, αμιγώς δικαστικής φύσεως διαδικασία.

Δεν συνιστά «οπτασίαν καθ’ ύπνον», ονειροπόλημα και φαντασιοκόπημα, αλλά δεδομένη (αν όχι κυνική) πραγματικότητα, η νομοθετική κατάργηση, με τα άρθρα 53 και 100 του ν. 4745|2020, θεσμοθετημένης ειδικής εισαγγελικής Υπηρεσίας και η ομοιότροπη άκαιρη λήξη της θητείας της προϊσταμένης αυτής εισαγγελέως, που εκτελούσε νομίμως, με διαδοχικές αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου, τα καθήκοντά της και ενώ είχε επιληφθεί, μέσα σε κλίμα πολιτικής «πόλωσης» και έντονης συναφούς σύγκρουσης και αντίδρασης, του ελέγχου και πολιτικών προσώπων, αντί να κριθεί και αντιμετωπισθεί προηγουμένως η περίπτωσή της από τα αρμόδια συντεταγμένα όργανα της Δικαιοσύνης, όπως θεσμικώς επιβαλλόταν και έπρεπε να συμβεί βάσει της θεμελιώδους για μια δημοκρατική πολιτεία αρχής της διάκρισης των εξουσιών και ακολούθως να εξεταζόταν η οποιαδήποτε υπηρεσιακή αναδιοργάνωση, με ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας ασκίαστης από πιθανές σκέψεις περί ενδεχόμενης επιδίωξης διαφανών σκοπιμοτήτων.

Αλλωστε, για όλα τα πράγματα υπάρχει ο σωστός χρόνος, η κατάλληλη στιγμή και δεν μπορεί το «ύστερον» να γίνεται «πρότερον», εκτός και εάν κρίνεται ότι το πράγματι και δεοντολογικώς «πρότερον» συνιστά ουτοπία.

Ούτως ή άλλως, πάντως, «έχει κίνδυνον η ακαιρία μέγαν».

Ωστόσο, δεν σκοπούμε τη γενικότερη και εξαντλητική παράθεση περιστατικών του είδους που προεκτίθενται.

Σίγουρα οι συνειρμοί που αυτά προκαλούν δεν είναι ευχάριστοι και ορισμένα παραπέμπουν και σε άλλα παρόμοια, εκτυλιχθέντα στην ευρύτερη διαδρομή του χρόνου.

«Ομίχλη», «αντάρα», «θολούρα», «κουρνιαχτός», γκρίζες ζώνες και σύγχυση σε ζητήματα λειτουργίας των βασικών θεσμών της συντεταγμένης δημοκρατικής πολιτείας δεν νοούνται.

Αλλως αυτοί, προφασιστικώς ή απροσχηματίστως «κακοποιούμενοι», «κακοφορμίζουν», με ό,τι το αρνητικό και, μάλλον, ολέθριο τούτο σημαίνει και συνεπάγεται.

Κατά τη λαϊκή θυμοσοφία «ό,τι συμβεί μία φορά δεν αποκλείεται να ξανασυμβεί. Αλλά ό,τι συμβεί δύο φορές σίγουρα θα τριτώσει». Και εδώ ακριβώς έγκειται το πρόβλημα. Επειδή όσα γνωρίζει η συνείδηση δεν λησμονούνται, υπάρχει και σοβεί πάντα το χειρότερο. Και αυτό είναι ο κίνδυνος του ολέθριου αρνητικού εθισμού σε ολόκληρο το φάσμα των εμπλεκόμενων βασικών πολιτειακών λειτουργιών, είτε αυτές εκδηλούνται ενεργητικώς και με πράξεις, είτε παθητικώς και με παραλείψεις των οφειλομένων ενεργειών.

* αντεισαγγελέως Αρείου Πάγου ε.τ.