Οι πολιτικοί σπάνια επιδιώκουν να εξοργίσουν τους ψηφοφόρους τους και σπανιότερα παραδέχονται ότι το κάνουν. Συνήθως προσπαθούν να τους κολακεύσουν, υπερτονίζοντας τις αρετές, τα χαρίσματα και τα επιτεύγματά τους. Αυτή η αρχαία επαναλαμβανόμενη πρακτική έχει εδραιωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε οι περισσότεροι να την αντιμετωπίζουν ως θεσμοθετημένο κανόνα του πολιτικού παιγνιδιού. Είναι δε τόσο οικεία, ώστε όταν κάποιος πολιτικός με λόγια ή έργα εξοργίζει το «ακροατήριο», τότε οι πολιτικοί επιστήμονες τον περιγράφουν είτε ως «ήρωα» είτε ως «άφρονα» που αψηφά το «πολιτικό κόστος».
Η κολακεία τις περισσότερες φορές είναι πολιτικά ουδέτερη. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, προκαλεί ολέθρια αποτελέσματα. Η ιστορία διδάσκει ότι η γραμμή που χωρίζει τον «θρίαμβο» από την «καταστροφή» είναι δυσδιάκριτη, καθώς εξαρτάται από τρεις παράγοντες, τους οποίους οι «απαίδευτοι» δύσκολα μπορούν να εντοπίσουν και ακόμα δυσκολότερα να αντιληφθούν. Ο πρώτος αφορά το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον. Ο δεύτερος αφορά τις σκοπιμότητες του κόλακα. Ο τρίτος αφορά τη μέθοδο που χρησιμοποιεί ο πολιτικός για να κολακεύσει το κοινό που τον ενδιαφέρει. Οι κολακείες που εκφέρονται σε μια περίοδο ομαλότητας από ένα πολιτικό χωρίς «κρυφή ατζέντα» που εκθειάζει τις αρετές του κοινού, είναι σχετικά ακίνδυνες. Οι κολακείες όμως που βασίζονται σε συγκρίσεις ανθρώπων με διαφορετικά οικονομικά, κοινωνικά, φυλετικά, πολιτικά ακόμα και σεξουαλικά χαρακτηριστικά σε ηλεκτρισμένο περιβάλλον, μπορεί να έχουν τραγικά αποτελέσματα και να εξελιχθούν σε προάγγελο διωγμών, διώξεων, αποκλεισμών, στερήσεων, αποκλεισμών.
Για να μη χρησιμοποιήσω παραδείγματα από τον 20ό αιώνα, τα οποία μπορεί, παρά την πρόθεσή μου, να οδηγούν σε λάθος συσχετισμούς και άστοχους παραλληλισμούς, προτείνω να μελετήσετε τα αποτελέσματα της «κολακείας» στην οποία επιδόθηκαν οι πάπες και οι μονάρχες από τον 12ο μέχρι τον 16ο αιώνα. Διωγμοί, σφαγές, εκδιώξεις, αποκλεισμοί, βασανισμοί, δημεύσεις... είναι μερικά από τα δεινά που υπέστησαν οι Εβραίοι, οι «αιρετικοί», ακόμα και εκείνοι που αντί για τον Θεό χρησιμοποίησαν τις εξισώσεις για να αποκωδικοποιήσουν το Σύμπαν.
«Τι σχέση μπορεί να έχουν οι “κολακείες” του Μεσαίωνα με τη δημοκρατική και ανεκτική Ευρώπη του 21ου αιώνα που προσπαθεί να αντιμετωπίσει την πανδημία», θα αναρωτηθείτε. Και όμως έχει. Τις τελευταίες εβδομάδες βλέπουμε τον Μακρόν να εκφράζει την επιθυμία του να τσατίσει τους μη εμβολιασμένους πολίτες της Γαλλίας, τον Ντράγκι να δικαιολογεί τους περιορισμούς, με το επιχείρημα ότι «τα περισσότερα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα εξαρτώνται από το γεγονός ότι υπάρχουν μη εμβολιασμένοι άνθρωποι», και τον Μητσοτάκη να επικαλείται την υγειονομική ευταξία για να δικαιολογήσει τα πρόστιμα και τους αποκλεισμούς που επέβαλε σε όσους δεν έχουν εμβολιαστεί. Τα επιχειρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν την πανδημία χρησιμοποιώντας –καλυμμένα μεν, αλλά εντελώς συνειδητά– τη «συγκριτική κολακεία». Αλλά με το να διαχωρίζουν, να εξαιρούν, να επαινούν, να ταξινομούν και να τιμωρούν, ανοίγουν το σεντούκι στο οποίο οι κοινωνίες είχαν φυλακίσει τη μισαλλοδοξία, την αδιαλλαξία, το φανατισμό, το ρατσισμό και όλα τα υπόλοιπα πάθη που προκάλεσαν ανείπωτα δεινά.
Αν προσπαθήσουμε να ξύσουμε κάτω από την επιφάνεια των προσεκτικά διατυπωμένων δηλώσεων που διαχωρίζουν τους πολίτες, μπορεί να ανακαλύψουμε μικροπολιτικά κίνητρα και ευτελή ελατήρια. Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από το «τιμωρητικό μοντέλο» του Μακρόν και του Μητσοτάκη; Μια προφανής απάντηση είναι ότι και οι δυο τους προσπαθούν να προσεταιριστούν, κολακεύοντας, την εμβολιασμένη πλειοψηφία και να φέρουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους στη δυσάρεστη θέση να πρέπει να υπερασπιστούν τους ανεμβολίαστους, που κατά το «The New Statesman» έχουν περιορισμένη εκλογική απήχηση. Όμως η επιχειρουμένη παράφραση του συνθήματος «νόμος και τάξη» σε «υγεία και τάξη» μπορεί να έχει ανεπιθύμητα αποτελέσματα, στην ήδη ασταθή «κοινωνική ευταξία». Τι θα συμβεί αν η υπομονή και η ανεκτικότητα της εμβολιασμένης πλειοψηφίας –ή μιας μερίδας της– εξαντληθεί και στραφεί κατά των μη εμβολιασμένων συμπολιτών της; Τι θα συμβεί αν αφεθεί η ανεμβολίαστη μειοψηφία στην πολιτική αγκαλιά της Ακροδεξιάς; Τι θα συμβεί αν οι «εξαιρετικές συνθήκες», που επικαλούνται οι τωρινοί για να τιμωρήσουν, αξιοποιηθούν από τους επόμενους για να περιορίσουν ελευθερίες και δικαιώματα;
Η στοχοποίηση που βασίζεται στις επιλογές που κάνουν οι άνθρωποι στο πλαίσιο των ατομικών δικαιωμάτων τους, όσο αθώα και αν φαίνεται τόσο κυνική, υπολογιστική και επικίνδυνη μπορεί να αποδειχθεί. Αλλά ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι η συγκατάθεση στην κολακεία που βασίζεται σε συγκρίσεις και αξιολογήσεις δημιουργεί προηγούμενα για τους επίδοξους κόλακες που μπορεί να έχουν στόχους πέραν της εκλογικής επικράτησης.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας