Την τελευταία δεκαετία όλο και πιο συχνά ακούγονται οι λέξεις αυταρχισμός, αυταρχική δημοκρατία, αυταρχική διακυβέρνηση... Σε αυτό το κρεσέντο του αυταρχισμού, οι δημοκρατικά εκλεγμένοι φιλελεύθεροι ηγέτες απαντούν με εκκλήσεις και επικλήσεις στην ανάγκη να ενισχυθούν οι αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας των ατομικών δικαιωμάτων και της ελεύθερης έκφρασης.
Ωραία λόγια που θυμίζουν τους πωλητές εγκυκλοπαιδειών της δεκαετίας του '70, που προσπαθούσαν να πείσουν ότι η δύναμη των προϊόντων τους ήταν τέτοια ώστε σε ένα βράδυ οι επιμελώς ταξινομημένες στις τυπωμένες σελίδες γνώσεις θα «μετακόμιζαν» στο κεφάλι κάθε νεαρού βλαστού. Την ίδια μέθοδο «πωλήσεων» ακολουθούν και οι φιλελεύθεροι ηγέτες. Υποδύονται τις άσπιλες παρθένες αλλά όταν αντιπαραβάλλεις τα λόγια με τα έργα, αντιλαμβάνεσαι ότι το μόνο ειλικρινές που υπάρχει πάνω τους είναι η προσπάθεια συσκότισης και μετάθεσης των ευθυνών. Χωρίς διάθεση αυτοκριτικής και απρόθυμοι να αποδεχτούν τις ευθύνες, συστηματικά ακρωτηριάζουν τη δημοκρατία ώστε να την προσαρμόσουν στις σκοπιμότητές τους.
Για να αποσείσουν τις ευθύνες τους και να διασφαλίσουν την υστεροφημία τους κάθε φορά που κάποιος επισημαίνει ότι η πολιτική που ακολουθούν οδηγεί στον αυταρχισμό, αυτοί μιλούν για παραπλανημένους πολίτες, οργισμένους ψηφοφόρους και λαοπλάνους αυταρχικούς πολιτικούς. Ετσι αγοράζουν τον απαραίτητο χρόνο για να επιβάλλουν την πολιτική που οι Serge Halimi, Pierre Rimbert της «Monde Diplomatique» περιγράφουν ως «Ο λαός επιλέγει, αλλά το κεφάλαιο αποφασίζει».
Μια ενδιαφέρουσα συσχέτιση είναι να συνδυάσει κάποιος τις προσδοκίες και την απογοήτευση που σκορπά η φιλελεύθερη διακυβέρνηση με την ισχυροποίηση -ή και την επικράτηση- των αυταρχικών. Σταχυολόγησα μερικές κορυφαίες και κραυγαλέες περιπτώσεις που η δημοκρατία περιφρονήθηκε από τους ηγέτες της -δεξιούς και αριστερούς-και την αντίδραση που προκλήθηκε:
■ Εκλεγμένος για να ανατρέψει τις συντηρητικές πολιτικές των προκατόχων του, ο Ομπάμα, αντί να καθιερώσει ένα δημόσιο σύστημα υγείας για όλους, ανάγκασε τους Αμερικανούς να αγοράσουν... ιατρική ασφάλιση. Προέκυψε ο Τραμπ.
■ Οι Γάλλοι το 2005 καταψήφισαν την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη: τους επιβλήθηκε με το όνομα της Συνθήκης της Λισαβόνας. Ο Σαρκοζί αύξησε τα όρια συνταξιοδότησης κατά δύο χρόνια, ενώ είχε δεσμευτεί ότι δεν θα τα αλλάξει. Ο Ολάντ ψήφισε το Σύμφωνο Σταθερότητας που είχε υποσχεθεί να επαναδιαπραγματευτεί. Η Ακροδεξιά της Λεπέν εξακολουθεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη γαλλική πολιτική σκηνή.
■ Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο φιλελεύθερος Κλεγκ συμμάχησε με το Συντηρητικό Κόμμα, έγινε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και συμφώνησε να τριπλασιάσει τα δίδακτρα στα πανεπιστήμια που είχε ορκιστεί να καταργήσει. Η Ακροδεξιά έφερε το Brexit.
■ Οι Δανοί, το 1992, καταψήφισαν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ: αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στις κάλπες. Το ακροδεξιό DPP έγινε τμήμα του πολιτικού κατεστημένου για περισσότερες από δύο δεκαετίες και εμπροσθοφυλακή της ανόδου του λαϊκισμού στην Ευρώπη.
■ Οι Ιρλανδοί, το 2001, καταψήφισαν τη Συνθήκη της Νίκαιας: αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στις κάλπες. Το 2008, καταψήφισαν τη Συνθήκη της Λισαβόνας: αναγκάστηκαν να ψηφίσουν ξανά. Στις εκλογές του 2020 η αποχή πλησίασε στο 40%.
■ Οι Ολλανδοί, το 2005, καταψήφισαν την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη: τους επιβλήθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Οι εθνολαϊκιστές προσελκύουν το 20% με 25% των ψηφοφόρων.
■ Στην Ελλάδα, από το «λεφτά υπάρχουν» και το πρώτο μνημόνιο μέχρι σήμερα, με ενδιάμεση στάση το δημοψήφισμα του 2015, η λαϊκή βούληση ποδοπατήθηκε βάναυσα. Και η Ακροδεξιά -με διαφορετικές μορφές- απέκτησε μόνιμη θέση στο Κοινοβούλιο.
Πεντακόσια πενήντα επτά εκατομμύρια άνθρωποι σε διάστημα είκοσι χρόνων είδαν τους ηγέτες να μεταβάλλουν την ψήφο τους σε σκουπίδια και τη λαϊκή βούληση σε ευχή. Ισως η καλύτερη περιγραφή για το πώς αντιλαμβάνονται οι φιλελεύθεροι ηγέτες τη δημοκρατία να έγινε όταν ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωνε: «Οι εκλογές δεν πρέπει να επιτρέψουν να αλλάξουμε την οικονομική πολιτική». Αυτά έχουν κάνει τους πολίτες να αισθάνονται σαν τους Γάλλους του 18ου αιώνα που έλεγαν: «Οποιος κλέβει ένα αυγό πηγαίνει στη φυλακή, όποιος κλέβει ένα βόδι πηγαίνει στο Palais-Bourbon».
Και εύλογα αναρωτιέσαι: Από ποιους τελικά κινδυνεύει η φιλελεύθερη δημοκρατία; Από τους αυταρχικούς ηγέτες ή από τους δημοκρατικούς συναδέλφους τους; Η Ιστορία δείχνει ότι πριν κάνουν τη δυναμική εμφάνισή τους οι αυταρχικοί, είχαν προηγηθεί φιλελεύθεροι που απογοήτευσαν διευρύνοντας την ανισότητα και συρρικνώνοντας τη δημοκρατία.
Κάποιοι επικαλούνται τον ρεαλισμό, που μεταμορφώνει ακόμα και τους πιο αγνούς και ανιδιοτελείς ιδεολόγους σε στυγνούς εξουσιαστές. Μπορεί να έχουν δίκιο, μπορεί και όχι. Σε κάθε περίπτωση όμως, σήμερα η προστασία της δημοκρατίας από τους «προστάτες» της είναι και πιο εφικτή και πιο επείγουσα.
* δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας