Με αφορμή τη συμπλήρωση δύο χρόνων από την κατάργηση της ΕΡΤ με απολυταρχική μέθοδο και ολοκληρωτικό τρόπο από τη συγκυβέρνηση των Σαμαρά – Βενιζέλου και την επαναλειτουργία της ΕΡΤ με τον νέο νόμο που ψηφίστηκε από την κυβερνητική πλειοψηφία των ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝ.ΕΛΛ., δίδεται η ευκαιρία στους πολίτες της πολιτικής κοινωνίας να αναστοχαστούμε πάνω στο ζήτημα της δημόσιας σφαίρας και να εξετάσουμε τη δομή, τη λειτουργία και τον ρόλο της δημόσιας σφαίρας επικοινωνίας και ενημέρωσης σε μια σύγχρονη πολιτική κοινωνία.
Με βάση τα δεδομένα που διαμορφώθηκαν με την ψήφιση του νόμου, τα πράγματα για τη δημόσια ραδιοφωνία και τηλεόραση δεν ανταποκρίνονται στο μοντέλο της ελεύθερης, ανεξάρτητης και αυτόνομης δημόσιας σφαίρας τόσο στο επίπεδο του ιδιοκτησιακού καθεστώτος όσο και στο επίπεδο του επικοινωνιακού συστήματος. Η επανασύσταση της ΕΡΤ ως διοικητικής δομής επαναλαμβάνει τα λάθη του παρελθόντος και η επαναλειτουργία της ως επικοινωνιακού συστήματος γίνεται με πεπαλαιωμένα υλικά.
Στην περίπτωση της ΕΡΤ πρόκειται πάλι για κρατική ή δημόσια τηλεόραση και ραδιοφωνία και όχι για ελεύθερη ή αυτόνομη οντότητα εντός της «κοινωνίας των πολιτών», η οποία μπορεί να οργανωθεί σε νομικό και σε διοικητικό επίπεδο με εντελώς διαφορετικούς κανόνες απ’ αυτούς που ισχύουν για μια κρατική ή δημόσια υπηρεσία.
Στις σύγχρονες πολιτικές κοινωνίες μπορούμε να βρούμε πολλούς τύπους και πολλές μορφές θεσμών ή μηχανισμών οι οποίοι δεν είναι οπωσδήποτε κρατικοί. Εννοείται ότι δεν έχουν καμία σχέση με την εξυπηρέτηση και την ικανοποίηση ιδιωτικών και ατομικών επιχειρηματικών συμφερόντων, τα οποία και αυτά «κατασκευάζουν» επικοινωνιακά συστήματα εντός της δημόσιας σφαίρας. Η ελληνική πολιτική κοινωνία έχει δεινοπαθήσει απ’ αυτά τα συμφέροντα.
Με το νέο νομικό καθεστώς για την ΕΡΤ επικυρώθηκε το «γενεσιουργό λάθος» που υφίσταται στο ελληνικό ραδιοτηλεοπτικό επικοινωνιακό σύστημα όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς του από την ίδρυσή του. Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο «ανήκουν» στο κράτος και όχι στην κοινωνία. Στην πολιτική φιλοσοφία ο διαχωρισμός ανάμεσα στο κράτος και την κοινωνία είναι δομικός.
Για τους συντάκτες του νομοσχεδίου ήταν «άγνωστη χώρα». Ή μήπως η ίδια η ελληνική κοινωνική συλλογικότητα σε συνειδησιακό επίπεδο δεν έχει αναπτύξει την αναστοχαστική δυναμική που είναι απαραίτητη για να ανατρέψει τέτοιου τύπου παθογένειες; Οι μοναδικές αντιπολιτευτικές φωνές που ακούστηκαν γι’ αυτές τις ρυθμίσεις προήλθαν από βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και ήταν μετρημένες στα δάκτυλα και ασθενικές.
Επειδή η νέα ΕΡΤ όμως δεν δομείται μόνο ως νομικό και διοικητικό σύστημα, αλλά πρωτίστως ως επικοινωνιακό σύστημα, επιβάλλεται να εξετάσουμε τη λογική και τις αρχές στις οποίες υπακούει. Σύμφωνα με την προτροπή του πρωθυπουργού προς τη νέα διοίκηση θα πρέπει η ενημέρωση να διέπεται από την αρχή της αντικειμενικότητας!
Στο σημείο αυτό χρειάζεται να καταφύγουμε σε μια γενεαλογική αναφορά, η οποία μας διαβεβαιώνει ότι η θεωρία και η στάση η οποία ισχυρίζεται ότι τα γεγονότα υπάρχουν έξω και πέρα από τις ερμηνείες τους είναι ψευδής. Κατά συνέπεια δεν υπάρχει αυτό που ονομάζεται αντικειμενικότητα. Με τον όρο αυτό ουσιαστικά ο ομιλητής επιβάλλει τη βούλησή του στον συνομιλητή του με βάση την ισχύ του ή χρησιμοποιεί τον διάλογο και τη διαβούλευση για να επιτύχει μαζί με τον συνομιλητή του το λογικό αποτέλεσμα-απόφαση.
Η κλασική θεωρητική σχολή περί αντικειμενικότητας είναι στις μέρες μας παρωχημένη, στον βαθμό που έχει επικρατήσει η άποψη σύμφωνα με την οποία γεγονός και ερμηνεία ταυτίζονται, πράγμα που σημαίνει ότι στη δημόσια σφαίρα διεξάγονται ατέρμονες διαβουλεύσεις, ατέλειωτοι διάλογοι για όλα τα πρακτικά ζητήματα του κοινωνικού βιόκοσμου και οι ομιλητές τελικά καταλήγουν σε λογικά συμπεράσματα.
Αρκεί να έχουν εξασφαλιστεί οι προϋποθέσεις και οι συνθήκες του ανεξουσίαστου και ελεύθερου διαλόγου. Ο Γιούργκεν Χάμπερμας γράφει ότι «στις σύγχρονες πολιτικές κοινωνίες η δημόσια σφαίρα είναι μια ενδιάμεση περιοχή, η οποία διαδραματίζει διαμεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στο πολιτικό σύστημα από τη μία και τους ιδιωτικούς τομείς του κοινωνικού βιόκοσμου και των λειτουργικά διαφοροποιημένων πραξιακών συστημάτων από την άλλη».
Η νέα ΕΡΤ ως επικοινωνιακό σύστημα τελικά δεν δομείται στη λογική του ελεύθερου, ανεξουσίαστου διαλόγου, αλλά στη λογική της αρχής της αντικειμενικότητας. Θεμελιώνεται δηλαδή σε μια ψευδο-αρχή, την οποία υιοθέτησαν οι συντηρητικές πολιτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις του εικοστού αιώνα.
Βρισκόμαστε όμως στον εικοστό πρώτο αιώνα και η φιλοσοφική σκέψη έχει αποκτήσει την πρωτοπορία της, που δεν είναι άλλη από την κριτικο-ερμηνευτική και επικοινωνιακή εκδοχή της, σύμφωνα με την οποία η δημόσια σφαίρα ή θα είναι υπόθεση της «κοινωνίας των πολιτών» στο επίπεδο της ιδιοκτησίας και υπόθεση των ομιλητών στο επίπεδο του επικοινωνιακού συστήματος ή διαφορετικά δεν θα υπάρξει.
Η νέα ΕΡΤ σύμφωνα με τις αποφάσεις του υπουργού Επικρατείας λειτουργεί, αλλά δεν είναι το διαφωτιστικό επικοινωνιακό σύστημα στο οποίο όλοι εμείς οι πολίτες της πολιτικής κοινωνίας συμμετέχουμε ως ομιλητές και ως συνομιλητές. Είναι μια «ταριχευμένη μούμια» και εμείς ως πολίτες βρισκόμαστε στο περιθώριο.
*καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας και Αισθητικής Θεωρίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας