Η λέξη «κρίσις» είναι από τις πλέον οικείες στις επιστήμες. Η φιλοσοφία, η ιατρική, η νομική και η οικονομική επιστήμη τη χρησιμοποιούν για να περιγράψουν προβλήματα και να ερμηνεύσουν συμπεριφορές. Τα λατινικά, τα αγγλικά, τα γαλλικά τα γερμανικά... την έχουν αφομοιώσει. Οι σύγχρονοι τη χρησιμοποιούν για να περιγράψουν ένα πρόβλημα και -τις περισσότερες φορές- υποβαθμίζουν την αποκαλυπτική διάστασή της.
Για παράδειγμα η κρίση του 1929 αποκάλυψε την ανάγκη μιας νέας κοινωνικής σύμβασης η οποία έγινε πιο έντονη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Από την αποκάλυψη αυτή προέκυψαν: η διεύρυνση της κοινωνικής ασφάλισης, των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η ανάπτυξη της μεσαίας τάξης, η επέκταση της κοινωνικής και νομικής προστασίας των εργαζομένων. Ουσιαστικά αυτή η κοινωνική σύμβαση κατέστησε την οικονομική ασφάλεια των εργαζομένων κατοχυρωμένο δικαίωμα.
Η δυναμική αυτής της «αποκάλυψης» που αναδύθηκε από την κρίση του '29 όμως δεν διήρκεσε πολύ. Οι επόμενες οικονομικές κρίσεις επέτρεψαν στους νομοθέτες να σακατέψουν τα υπάρχοντα προγράμματα πρόνοιας, να χαλαρώσουν τους κυβερνητικούς κανονισμούς, να δαιμονοποιήσουν τους μετανάστες και να διασώσουν μεγάλες εταιρείες που συχνά βασίζονται σε άτυπους εργαζόμενους για να καλύψουν τις πιο ταπεινές δουλειές τους.
Οι πέντε μεγάλες υφέσεις από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 διάβρωσαν μεγάλο μέρος της κοινωνικής ασφάλειας και οδήγησαν πολλούς εργαζόμενους στην άτυπη οικονομία. Η κρίση της πανδημίας, και η οικονομική που την ακολουθεί, αποκάλυψε αυτήν την πραγματικότητα την οποία οι ηγεσίες φρόντιζαν να την υποβαθμίσουν και να τη συγκαλύψουν με τον πιο αμείλικτο τρόπο.
Τράβηξε τις κουρτίνες και φανερώθηκε η αλήθεια, ότι δηλαδή η περίφημη αύξηση της απασχόλησης των τελευταίων ετών δεν είναι τίποτα άλλο παρά κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας που οι περισσότερες από αυτές δεν προσφέρουν καμία ουσιαστική νομική και κοινωνική προστασία.
Σε αντίθεση με τους εργαζόμενους, οι άτυπα εργαζόμενοι κερδίζουν τα προς το ζην χωρίς δίχτυ ασφαλείας. Είναι ως επί το πλείστον γυναίκες και ως επί το πλείστον αυτοαπασχολούμενοι, εργαζόμενοι σε επαγγέλματα τόσο ποικίλα όσο οι πωλήσεις στον δρόμο, η οικιακή εργασία και οι μεταφορές. Μερικοί εργάζονται επίσης ως ημερομίσθιοι εργάτες εκτός μισθολογίου σε εργοστάσια, αγροκτήματα και άλλες επίσημες επιχειρήσεις που δεν επεκτείνουν τα πλήρη δικαιώματα ή την προστασία σε όλους τους υπαλλήλους τους. Μέχρι να ξεσπάσει η κρίση ήταν όλοι τους καταχωνιασμένοι στα πιο κρυφά σημεία του μυαλού των πολιτικών, οι οποίοι όμως τους χρησιμοποιούσαν χωρίς ντροπή για να μαγειρέψουν τους αριθμούς και να παρουσιάσουν τους εαυτούς τους ως γητευτές της ανεργίας.
Οι μάσκες έπεσαν όταν ενέσκηψε η υγειονομική κρίση της πανδημίας. Ολες οι παρεμβάσεις που εφαρμόστηκαν αφορούσαν εκείνους που βρίσκονταν στο ορατό κομμάτι του πλανήτη της απασχόλησης. Για τους άλλους, τους άτυπα εργαζόμενους, που βρίσκονταν στο αθέατο κομμάτι, το μόνο που τους προσφέρθηκε απλόχερα ήταν η αδιαφορία και η εγκατάλειψη. Σε λίγες μόνο εβδομάδες, δεκάδες χιλιάδες άτυπες θέσεις εργασίας χάθηκαν και ακόμα περισσότερες βρέθηκαν -και εξακολουθούν να βρίσκονται- σε κίνδυνο. Ετσι, με τον κίνδυνο της φτώχειας, της πείνας και -για κάποιους- του ξεσπιτώματος, μετατράπηκαν σε εργασιακούς ομήρους και σε εργαλεία παραδειγματισμού των υπολοίπων.
Οι άνθρωποι αυτοί είναι η ζωντανή απόδειξη ότι σήμερα δεν βιώνουμε μια κρίση υγείας ή μια οικονομική κρίση, αλλά μια βαθύτερη κοινωνική κρίση που χτίζεται επί δεκαετίες. Δεν είναι τα lockdown που προκάλεσαν την οικονομική ανασφάλεια, αλλά η απο-επισημοποίηση της οικονομίας που συνέβη τις τελευταίες δεκαετίες. Για να οικοδομήσουν οι κυβερνήτες μια υγιή κοινωνία, πρέπει να επισημοποιήσουν την άτυπη οικονομία με το να αναγνωρίσουν -κατ' αρχήν- τη σημασία της και στη συνέχεια να καταπολεμήσουν τις αιτίες του διαχωρισμού των ανθρώπων σε παιδιά και αποπαίδια.
Οι ειδήσεις που έρχονται από τη Νότια Αμερική, την Ασία και την Αφρική είναι προάγγελοι αυτών που θα έλθουν και στην «κοινωνική» Ευρώπη. Οι στρατιές των άτυπα εργαζομένων ηγούνται πλέον στις διαδηλώσεις που γίνονται στη Χιλή, στην Κολομβία, στο Μαλάουι, στην Ουγκάντα και σε άλλες γωνιές του πλανήτη.
Αργά ή γρήγορα δύο δισεκατομμύρια άτυπα εργαζόμενοι στον κόσμο, οι οποίοι αποτελούν χονδρικά το 60% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού και συχνά κερδίζουν λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα, θα βγουν στον δρόμο για να διεκδικήσουν ένα πιάτο φαγητό. Και αυτή είναι μια πραγματικότητα την οποία κανείς πλέον δεν μπορεί να αποκρύψει, ούτε να αγνοήσει. Κάποιοι θα τη χαρακτήριζαν με ευκολία ως την πραγματικότητα του νεοφιλελευθερισμού. Θα είχαν δίκιο αν στη διάρκεια της δικής τους κυβερνητικής θητείας είχαν φροντίσει να περιορίσουν αυτό το όνειδος.
* δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας