Υπάρχουν ορισμένοι που διαχωρίζουν την ηλιθιότητα από την ανοησία. Είναι φανερό γιατί το κάνουν. Η ανοησία είναι stupor, αθωότητα, στοιχειώδης φαντασία. Είναι, ίσως, το πρώτο βήμα για τη διάνοια. Αντίθετα, η ηλιθιότητα είναι πονηριά, μιμητισμός, συμβατικότητα, μηχανιστικός συνδυασμός, ασυνείδητη απάτη (πρώτα απ’ όλα ενάντια στους ίδιους τους εαυτούς μας).
Είναι μια διάκριση σημαντική, που φυσικά δεν μας δίνει καμιά σιγουριά. Δεν φτάνει να προτιμάς την ανοησία για να είσαι βέβαιος ότι μπορείς να θεωρηθείς ανόητος. Ακόμη κι αυτή μπορεί να γίνει ιδεολογία.
Ποιος μας εγγυάται ότι η προτίμησή μας δεν είναι άλλο παρά ένας ηλίθιος, παράλογος ενθουσιασμός για την ανοησία;
Μου φαίνεται, αντίθετα, ότι, τυφλωμένοι από το εμφανές και σύγχρονο σύνδρομο (του «προοδευτικού» διανοούμενου), ίσως να ξεχνάμε μια παλιά, ένδοξη και ριζωμένη βαθιά, ελληνική ανοησία: την ανοησία της διανόησης.
Σε μια χώρα που εδώ και έναν αιώνα παράγει λιγότερους συγγραφείς από την Ιρλανδία αλλά περισσότερους διανοούμενους από την Ευρώπη και την Ασία μαζί, η μεγάλη παλαίστρα της ανοησίας υπήρξε, και εν μέρει εξακολουθεί να είναι, ο Λόγος. Εδώ κάθε λέξη αναφέρεται σε μια άλλη, κάθε χειρονομία είναι η αντανάκλαση μιας άλλης, σ’ ένα είδος αδιάκοπης αλυσίδας του Αγίου Αντωνίου, που στιγματίζει την ύπαρξη του γούστου και της ευαισθησίας.
Επίθετα που μαγικά θα έπρεπε να καλύπτουν, αντίθετα ξεγυμνώνουν. Εμπιστευτικοί σκεπτικισμοί, ακαθόριστες αισθήσεις, ιλιγγιώδεις κοπώσεις, άβυσσοι συνειδήσεων, μνημειώδεις αναισθησίες, προυστικές αναμνήσεις (συχνά δανεισμένες), αποχαλίνωσαν και αποχαλινώνουν θυελλώδεις λαγνείες. Οι διανοούμενοι συμπεριφέρονται στις «καθαγιασμένες» λέξεις όπως και στις δυσεύρετες παρθένες, με τη διαφορά ότι τις τελευταίες τις αναζητούν στα πορνεία.
Η άβυσσος φέρνει ιλίγγους. Πόσες φορές, ακόμη και σήμερα, δεν βλέπουμε δύτες να ψάχνουν στα δυσδιάκριτα βάθη και να βουτάνε με ορμή στους νεροχύτες των σπιτιών τους;
Υπάρχει απόλυτο αντίδοτο στην ανοησία; Πιστεύω πως όχι. Πιστεύω πως θα πρέπει να αποδεχτούμε το ρίσκο. Αν πάλι, όπως είναι και το σωστό, δεν καταθέτουμε τα όπλα, ίσως ο μόνος τρόπος είναι να μην επιτρέψουμε στον εαυτό μας να καταλάβει «διανοητικά» αυτό που δεν κατανόησε «ψυχολογικά»: όχι στην ικανοποίηση, αν δεν είμαστε σε θέση να τη δοκιμάσουμε, όχι στην ομορφιά, αν δεν είμαστε σε θέση να νιώσουμε τις απαραίτητες συγκινήσεις, όχι στην ελευθερία, αν δεν είμαστε σε θέση να την εξασφαλίσουμε στους άλλους.
Θα μπορούσε βέβαια να ισχύει και το αντίθετο, δηλαδή ο έλεγχος της νόησης πάνω στην ψυχή. Είναι όμως μια διαδικασία πολύ πιο επίπονη.
*ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας