Η συμμετοχή των γυναικών στις ελληνικές κυβερνήσεις

Πολλά αρνητικά σχόλια εισέπραξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης για το χαμηλό ποσοστό γυναικών που ενέταξε στην πρώτη κυβέρνησή του. Μόλις πέντε γυναίκες σε ένα σχήμα πενήντα ενός ατόμων, από τις οποίες μόνον οι δύο σε υπουργικά καθήκοντα.

Ενα ποσοστό σχεδόν 5% είναι πράγματι πολύ χαμηλό στις μέρες μας και δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο, καθώς η συμμετοχή των γυναικών στο πολιτικό γίγνεσθαι, ιδιαίτερα μέσα από τις εκλογικές διαδικασίες και τη συμμετοχή στα κυβερνητικά σχήματα, αποτελεί ένα ενδιαφέρον ζήτημα που απασχολεί διαχρονικά τους πολιτικούς αναλυτές.

Ας δούμε όμως πώς εξελίχθηκε η συμμετοχή των γυναικών στις ελληνικές κυβερνήσεις από τη δεκαετία του 1950, όταν καταγράφηκε η πρώτη συμμετοχή, για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης.

Η πρώτη Ελληνίδα που συμμετείχε σε κυβερνητικό σχήμα, και μάλιστα με το αξίωμα της υπουργού, ήταν η Λίνα Τσαλδάρη, η οποία το 1956 ανέλαβε το υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Ηταν η μοναδική γυναίκα που πήρε αυτό το αξίωμα από τον ιδρυτή της ΕΡΕ και της Νέας Δημοκρατίας, αφού σε όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις του οι υπόλοιπες τοποθετήθηκαν σε υφυπουργεία.

Σημειωτέον ότι το 1956 ήταν έτος ορόσημο καθώς ψήφισαν για πρώτη φορά πανελλαδικά οι Ελληνίδες, ενώ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κέρδισε τις εκλογές ως ιδρυτής και αρχηγός της ΕΡΕ λαμβάνοντας τις περισσότερες ψήφους του γυναικείου πληθυσμού.

Μετά την πρωτιά της Λίνας Τσαλδάρη ακολούθησαν και άλλες γυναίκες που διορίστηκαν στο αξίωμα της υπουργού, όχι όμως σε σημαντικό ποσοστό.

Η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη ανέλαβε επί σειρά ετών το υπουργείο Πολιτισμού και ήταν, όπως η Τσαλδάρη για τον Καραμανλή, η μοναδική υπουργός στις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου.

Μεταξύ των γυναικών που υπουργοποιήθηκαν κατά καιρούς συμπεριλαμβάνονται οι Βάσω Παπανδρέου (υπουργός Ανάπτυξης, Εσωτερικών-Δημόσιας Διοίκησης-Αποκέντρωσης, ΠΕΧΩΔΕ), Αννα Μπενάκη-Ψαρούδα (Πολιτισμού, Δικαιοσύνης), Μαριέττα Γιαννάκου (Υγείας, Παιδείας), Λούκα Κατσέλη (Οικονομίας, Εργασίας), Φάνη Πάλλη-Πετραλιά (Τουρισμού, Απασχόλησης), Ντόρα Μπακογιάννη (Πολιτισμού, Εξωτερικών), Ελισάβετ Παπαζώη (Αιγαίου, Πολιτισμού), Κατερίνα Μπατζελή (Αγροτικής Ανάπτυξης), Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου (Υγείας), Τίνα Μπιρμπίλη (Περιβάλλοντος), Αννα Διαμαντοπούλου (Παιδείας), Ολγα Κεφαλογιάννη (Τουρισμού). Δύο γυναίκες, η Αγγελική Κιάου και η Τατιάνα Καραπαναγιώτη, διετέλεσαν επίσης υπουργοί Παιδείας και Πολιτισμού-Τουρισμού αντίστοιχα στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Πικραμμένου.

Μέχρι σήμερα μόνον επτά εκλεγμένοι πρωθυπουργοί έχουν εμπιστευτεί γυναίκες, ενώ σε καμία κυβέρνηση, εκτός από την πρώτη κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που ορκίστηκε στις 11 Απριλίου 1990 και αποτελούνταν από 37 μέλη, δεν είχαν συμμετάσχει περισσότερες από τέσσερις γυναίκες.

Οπως βλέπουμε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, αν και πρωθυπουργός τη δεκαετία του 1990, υπήρξε πιο «προοδευτικός» από τον γιο του Κυριάκο όσον αφορά τη γυναικεία συμμετοχή, ενώ επέλεξε και πιο «ευέλικτο» κυβερνητικό σχήμα.

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης εμπιστεύτηκε συνολικά έξι γυναίκες, από τις οποίες οι τρεις ανέλαβαν ευθύνες υπουργού, ενώ ο Κώστας Σημίτης υπήρξε ο πρώτος που διόρισε ταυτόχρονα πέντε γυναίκες στην κυβέρνηση που ορκίστηκε μετά την εκλογική νίκη του για δεύτερη φορά, τον Απρίλιο του 2000.

Το ρεκόρ συμμετοχής γυναικών στην κυβέρνηση κατέρριψε ο Γιώργος Παπανδρέου καθώς, στις 6 Οκτωβρίου 2009, διόρισε εννέα γυναίκες: πέντε (5) υπουργούς και τέσσερις (4) υφυπουργούς σε σύνολο επίσης 37 ατόμων (24,3%).

Η πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς τον Ιανουάριο του 2015 υπό την ηγεσία του Αλέξη Τσίπρα εμφανίστηκε με έξι (6) γυναίκες επί συνόλου σαράντα (40) μελών. Επειδή δεν ήταν αυτοδύναμη υπήρχαν τέσσερις από τον ΣΥΡΙΖΑ (Τασία Χριστοδουλοπούλου, Νάντια Βαλαβάνη, Θεανώ Φωτίου, Ράνια Αντωνοπούλου) και δύο από τους ΑΝ.ΕΛΛ. (Ελενα Κουντουρά, Μαρία Κόλλια-Τσαρουχά).

Τον Ιούλιο του 2015, λόγω ανακατατάξεων μετά το δημοψήφισμα και την παραίτηση του Γαβριήλ Σακελλαρίδη, αποχώρησε μία, η Νάντια Βαλαβάνη, ενώ προστέθηκαν άλλες δύο, η Σία Αναγνωστοπούλου και η Ολγα Γεροβασίλη. Από τις οκτώ γυναίκες που χρησιμοποιήθηκαν καμία δεν ανέλαβε χαρτοφυλάκιο υπουργού (οι έξι αναπληρώτριες υπουργοί και οι δύο υφυπουργοί).

Η δεύτερη κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα αύξησε τα μέλη της σε σαράντα οκτώ (48), ενώ η γυναικεία παρουσία παρέμεινε στις οκτώ συμμετοχές (ποσοστό 16,6%), χωρίς ανάληψη υπουργικού αξιώματος (τέσσερις αναπληρώτριες υπουργοί και τέσσερις υφυπουργοί).

Μετά έναν χρόνο διακυβέρνησης, στον ανασχηματισμό της 5ης Νοεμβρίου του 2016, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αύξησε σε πενήντα τα μέλη της κυβέρνησής του, αλλά συνέχισε με τον ίδιο αριθμό γυναικών, δηλαδή οκτώ γυναίκες (ποσοστό 16%).

Ομως, αυτή τη φορά υπήρξε αναβάθμιση καθώς τέσσερις γυναίκες ανέλαβαν το αξίωμα της υπουργού (Αχτσιόγλου, Γεροβασίλη, Κονιόρδου, Κουντουρά), ενώ δύο παρέμειναν αναπληρώτριες (Ράνια Αντωνοπούλου, Θεανώ Φωτίου) και άλλες δύο υφυπουργοί (Μαρία Κόλλια-Τσαρουχά, Κατερίνα Παπανάτσιου).

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Εφη Αχτσιόγλου υπήρξε η νεότερη υπουργός που ανέλαβε το υπουργείο Εργασίας, σε ηλικία μόλις 33 ετών.

Ο Αλέξης Τσίπρας κατέρριψε το ρεκόρ συμμετοχής γυναικών στον ανασχηματισμό της 28ης Αυγούστου 2018 όταν διόρισε δεκατρείς εκπροσώπους θηλυκού γένους (24,52%) σε κυβερνητικό σχήμα 53 μελών, ενώ στις 2 Φεβρουαρίου 2019 το βελτίωσε καθώς συμπεριέλαβε πάλι δεκατρείς γυναίκες (25%) σε σχήμα 52 ατόμων.