Κατά την τελευταία εικοσαετία το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι σημαδεύτηκε από δύο γεγονότα, τα οποία, όπως φαίνεται, θα καθορίζουν τις μελλοντικές προοπτικές της Ευρώπης για πολλά χρόνια.
Τα δύο αυτά γεγονότα είναι η γερμανική ηγεμονία στην Ευρωπαϊκή Ενωση και η «κατασκευή» της ευρωζώνης. Στη σύντομη αυτή ανάλυσή μας δεν θα επεξεργαστούμε τους παράγοντες, οι οποίοι διαμόρφωσαν τις σχετικές εξελίξεις, αλλά θα εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας σε μία πολιτική προσωπικότητα, η οποία εκφράζει και υποστασιοποιεί αυτά τα δύο μείζονα πολιτικά ευρωπαϊκά συμβάντα. Και η προσωπικότητα αυτή είναι ο Γερμανός πολιτικός Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.
Οπως κάθε πράγμα (με τη φιλοσοφική έννοια του όρου) έτσι και η Γερμανία ως εθνική, κρατική και κοινωνική οντότητα μετασχηματίζεται. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ευρώπη, η οποία στις μέρες μας αυτοπροσδιορίζεται σε δύο επίπεδα: στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στο επίπεδο της νομισματικής ένωσης (της ευρωζώνης).
Η ίδρυση της ευρωζώνης (δηλ. η εισαγωγή του κοινού νομίσματος, του ευρώ) δεν σήμανε και τη νομισματική ένωση οικονομιών των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Δημιούργησε και εξακολουθεί να δημιουργεί σωρεία οικονομικών, δημοσιονομικών και κοινωνικών προβλημάτων σε οικονομίες, οι οποίες δεν είναι ενιαίες και δεν συνιστούν εκ των πραγμάτων οργανικές ολότητες. Το μείζον ερώτημα, το οποίο ετέθη με την εισαγωγή του κοινού νομίσματος (του ευρώ), μέχρι σήμερα δεν έχει απαντηθεί: γιατί προηγήθηκε η νομισματική ένωση της οικονομικής σύγκλισης;
Γιατί εισάγεται το κοινό νόμισμα σε οικονομίες ανταγωνιστικές, με άνισο χρηματοπιστωτικό και δημοσιονομικό καταμερισμό; Μπροστά σ’ αυτές τις εξελίξεις η «κατασκευή» της ευρωζώνης ως γραφειοκρατικού διοικητικού μηχανισμού και ως «μεταδημοκρατικού» μορφώματος ήταν αναπόφευκτη; Και ιστορικά επιβεβλημένη;
Η ευρωζώνη ως η γραφειοκρατική εκδοχή της Ευρώπης και ο Σόιμπλε ως ο πολιτικός της εκφράζουν το μεταδημοκρατικό πνεύμα της εποχής μας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο πολιτικός αυτός ενδιαφέρεται πρωτίστως για τα δημοσιονομικά μεγέθη στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και αδιαφορεί παντελώς για την Ευρώπη ως συνειδησιακή-πολιτική οντότητα.
Εάν επιθυμεί κάποιος να αναλύσει τον χαρακτήρα του Σόιμπλε, από πολιτικής απόψεως, στα δύο ερμηνευτικά σχήματα, αυτά συνδέονται άρρηκτα με την πολιτική παράδοση, από την οποία προέρχεται και με την πολιτική συγκυρία του παρόντος στο επίπεδο συγκρότησης της τεχνοκρατικής και της γραφειοκρατικής Ευρώπης.
Οσον αφορά το πρώτο ζήτημα: ο Σόιμπλε όπως και πολλοί άλλοι Γερμανοί πολιτικοί και διανοούμενοι (γνωστοί στην ελληνική δημόσια σφαίρα) όπως π.χ. ο Χέλμουτ Σμιτ, ο Ραλφ Ντάρεντορφ, ο Γιούργκεν Χάμπερμας, ο νομπελίστας Γκίντερ Γκρας κ.ά., ανήκει σε μία γενιά η οποία έχει συνδεθεί μ’ αυτό που ονομάζεται μεταπολεμική δημοκρατική Γερμανία, η οποία αναγόρευσε τις πολιτικές και ηθικές αξίες του Διαφωτισμού σε ρυθμιστικές αρχές των επιμέρους μορφών ζωής.
Από ιστορικής απόψεως η Γερμανία αυτή αναφέρεται ως η Δημοκρατία της Βόννης (1949-1989). Θα πρέπει να τονιστεί ότι το πνεύμα της δημοκρατίας και του Διαφωτισμού διαπνέει και τις πολιτικές εργασίες της νέας Δημοκρατίας του Βερολίνου (μετά το 1990-), αλλά κατά τις μετέπειτα ιστορικές εξελίξεις παρατηρούνται παρεκκλίσεις, οι οποίες τελικά κορυφώνονται με την περιώνυμη νομισματική ένωση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Η Ευρώπη ως συνειδησιακή κατάσταση, δηλ. ως οντότητα, στην οποία συμμετέχουν υποκείμενα που αποφασίζουν τα ίδια για την ιστορική προοπτική τους δεν υφίσταται πια. Τα δύο γεγονότα, τα οποία αναλύουμε, δηλ. η γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη και η γραφειοκρατική ευρωζώνη δεν έπεσαν από τον ουρανό! Είναι ιστορικά και κοινωνικά δημιουργήματα. Ο Σόιμπλε είναι ο εκφραστής τους.
Επειδή στις αναλύσεις μας δεν θα πρέπει να ακολουθούμε την αιτιοκρατική μέθοδο, οφείλουμε να εξετάσουμε τη σύνδεση του Σόιμπλε με την ευρωζώνη σε διαφοροποιημένο επίπεδο. Ο ίδιος ο Γερμανός πολιτικός, μολονότι είναι συντηρητικός στην ιδεολογία του (ανήκει στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα) δεν αρνείται ότι ο διαφωτισμός και οι ιδέες του συγκροτούν ένα ορθολογικό σύστημα που προστατεύει τον άνθρωπο να μετατραπεί σε «εμπόρευμα», να συντελεστεί η περιώνυμη «πραγμοποίηση» για την οποία μιλούσε ο Λούκατς.
Τι συνέβη όμως και ο ίδιος έγινε όχι μόνον υπέρμαχος της «πραγμοποίησης» του ανθρώπου μέσω των μηχανισμών της λιτότητας, αλλά και κήρυκας και υπερασπιστής της δημοσιονομικής πειθαρχίας;
Την απάντηση στο ερώτημα αυτό δίδει ο ίδιος ο Σόιμπλε στο βιβλίο του που έγραψε το έτος 2003 με τον τίτλο: «Απέτυχε η Δύση; Η Γερμανία και η νέα παγκόσμια τάξη» (Scheitert der Westen? Deutschland und die neue Weltordnung).
Η Γερμανία ως συνείδηση, η Ευρώπη ως πνεύμα και οι Ευρωπαίοι πολίτες ως δημιουργικά άτομα θα επιβιώσουν. Εννοείται πως και η ελληνική κοινωνία θα χαράξει και πάλι τις ιστορικές προοπτικές της μετά τη λαίλαπα που βιώνει. Αλλοι όμως που υποδύονται τους πολιτικούς σχεδιαστές θα καταντήσουν τραγικές φιγούρες στην ιστορική εξέλιξη της Ευρώπης.
* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας