18 Οκτωβρίου 1944. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ως πρωθυπουργός της ενωτικής κυβέρνησης, απευθυνόμενος, από το κτίριο του υπουργείου Συγκοινωνιών στην πλατεία Συντάγματος, στους εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που συνεόρταζαν και συμπανηγύριζαν την απελευθέρωση των Αθηνών από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στη «χρεοκοπία της ηγέτιδος τάξεως, η οποία δεν απεδείχθη αξία του λαού τόσο κατά τη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας όσο και της κατοχής».
Λίγο αργότερα, στις 27 Νοεμβρίου 1944, σε δηλώσεις του στον Τύπο αναφέρει: «Διαμαρτυρόμεθα και καταγγέλλομεν εκείνους, οι οποίοι με ανεξήγητον ελαφρότητα εξωθούν καθ’ ημέραν προς τον εμφύλιον πόλεμον. Διότι υπάρχουν δυστυχώς και όργανα του Τύπου και μερίς της ιθυνούσης τάξεως, η οποία μας επικρίνει διότι βραδύνομεν να τον πραγματοποιήσομεν.
»Ο εμφύλιος πόλεμος θα είναι ο τάφος της Ελλάδος» και κατέληξε χαρακτηρίζοντας «ομαδικήν παρά φύσιν τη στάση μιας μερίδος της ιθυνούσης τάξεως».
Δηλαδή ο πολιτικός αντίπαλος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατά τα Δεκεμβριανά του 1944 δείχνει την ιθύνουσα τάξη ως άμεσο συνεργό όχι μόνο της μεταξικής δικτατορίας αλλά και της γερμανικής κατοχής και ευθέως την ενοχοποιεί ως ηθικό αυτουργό της επερχόμενης εμφύλιας σύρραξης.
Και ο πρωταγωνιστής της νεοελληνικής διανόησης Γεώργιος Θεοτοκάς την ίδια χρονική στιγμή στο ημερολόγιό του: «Η Δεξιά έχει λυσσιάξει. Εχω τώρα την εντύπωση ότι από κει βρίσκουνται οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για βίαιες λύσεις.
»Κι είναι αληθινά ν’ απορεί κανείς με την τύφλωση των ανθρώπων αυτών που δέχουνται με ελαφριά καρδιά το ενδεχόμενο του εμφυλίου πολέμου. Κι είναι αδύνατο να συζητήσεις μαζί τους, τόσο είναι το πάθος τους». Οι τελευταίες λέξεις θα μπορούσαν βεβαίως να ολοκληρώνουν και ένα σύγχρονο λογοτεχνικό-πολιτικό κείμενο.
(Ολα τα ως άνω αποσπάσματα πάρθηκαν από το εξόχως ενδιαφέρον ιστορικό βιβλίο του Μενέλαου Χαραλαμπίδη, «Δεκεμβριανά 1944, Η μάχη της Αθήνας», εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα, τρίτη έκδοση, πρώτη έκδοση: Νοέμβριος 2014, σελ. 38, 60, 61).
Δύο δεκαετίες μετά (1965) ο Ανδρέας Παπανδρέου επέκρινε την οικονομική ολιγαρχία ως «το σοβαρότερο εμπόδιο στην ανάπτυξη» και τη συνέδεε με τις «αντιδραστικές δυνάμεις της Δεξιάς και των ξένων συμφερόντων που είχαν προωθήσει την ανατροπή της κυβέρνησης της Ενωσης Κέντρου».
Ο ίδιος πάλι: «Αντιθέτως, με τις συνθήκες μονοπωλίου που επικρατούσαν στην Ελλάδα, ήταν η οικονομική ολιγαρχία που στραγγάλιζε τις πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα».
Και πάλι: «Μέσα από τη σήψη της δημόσιας ζωής, τη διάλυση των θεσμών, τις παράνομες συναλλαγές και την προδοτική στάση της ελληνικής άρχουσας τάξης ξεπηδά το μεγάλο κίνημα ανανέωσης για μια ειρηνική επανάσταση».
(Ολα τα ως άνω αποσπάσματα στο επίσης ιδιαίτερα ενδιαφέρον ιστορικό βιβλίο του Σπύρου Δραΐνα, «Ανδρέας Παπανδρέου, η γέννηση ενός πολιτικού αντάρτη», εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 294, 295, 306).
Στην Ελλάδα μετά τον εμφύλιο πόλεμο (1946-1949) ένα σύμπλεγμα ολιγοπωλίων εξουσιαστικής δύναμης, συγκροτούμενο από τον σκληρό πυρήνα του κρατικού συστήματος, δηλαδή τις κυβερνήσεις της Δεξιάς, τα Ανάκτορα, τις Ενοπλες Δυνάμεις, το δικαστικό, διπλωματικό και πανεπιστημιακό κατεστημένο, εγκατέστησε με περισσή βία και μέσω παρακρατικών μηχανισμών το ημιολοκληρωτικό πολιτικό καθεστώς της περιόδου 1950-1967.
Το σύστημα αυτό τελούσε υπό την επικυριαρχία και τελικά τον ευρύτερο συντονισμό δύο παραγόντων, του οικονομικού κατεστημένου, βλέπε μεγάλες επιχειρήσεις και σύνδεσμοι βιομηχάνων και εφοπλιστών, και της πρεσβείας των ΗΠΑ.
Η πολιτική και πολιτιστική άνοιξη της Αθήνας στις αρχές της δεκαετίας του 1960 (ανένδοτος αγώνας, εκλογική νίκη Ενωσης Κέντρου, πολιτική ισχυροποίηση της ΕΔΑ, Ανδρέας Παπανδρέου, Γρηγόρης Λαμπράκης, Μίκης Θεοδωράκης, φοιτητική νεολαία, εργατικά στρώματα) επιχείρησε να αποκαταστήσει τις συνταγματικές, δημοκρατικές και κοινωνικές αξίες.
Πρεσβεία των ΗΠΑ, οικονομικά και κοινωνικά ιθύνουσα τάξη κινητοποιούν τους προαναφερθέντες μηχανισμούς τους και αντιμετωπίζουν το διευρυμένο λαϊκό κίνημα με τα γνωστά γεγονότα της αποστασίας του 1965 και του τεμαχισμού, της ακύρωσης της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και της πτώσης της κυβέρνησης του Κέντρου.
Το πολιτικό και πολιτιστικό κίνημα και οι πολιτικοί και κοινωνικοί πρωταγωνιστές του έπρεπε πάση θυσία να εξουδετερωθούν, αρχικά έστω στο πλαίσιο του κολοβού Συντάγματος.
Οταν η λαϊκή εξεγερτική διαδικασία πρόβαλε συνεχής και απειλητική μπροστά στις κάλπες, ιθύνουσα τάξη και πρεσβεία έδωσαν εντολή για την απροκάλυπτη στρατιωτική δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967. Πενήντα χρόνια πριν, ως συνέχεια του ιστορικού νήματος από το 1940-1944.
* καθηγητής της πολιτικής κοινωνιολογίας, πρώην αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας