«Οσοι δεν χωρούσαμε στην “κωστοπούλεια τσιχλόφουσκα” είχαμε τις νησίδες μας»

● Γιατί διάλεξες αυτόν τον δίσκο του Σωκράτη;

Γιατί είναι η επιτομή της δημιουργίας του. Ο πιο μεστός, ο πιο εμπνευσμένος μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο πιο υπαρξιακός και εξομολογητικός, ο δίσκος που δεν έχει μισό μέτριο τραγούδι όπως λένε οι συνομιλητές μου στο βιβλίο. Στον δίσκο αυτό διαμορφώνεται απόλυτα το στίγμα του και η πρότασή του και δεν είναι τυχαίο που όλα τα τραγούδια παίχτηκαν στα ραδιόφωνα του είδους -όπως ο «Μελωδία» που επικρατούσε τότε- και έφεραν πολλαπλάσιους ακροατές στις συναυλίες.

● Πώς τον προσέγγισες τότε ως ακροάτρια;

Ημουν 21 ετών και μαγνητίστηκα από τα τραγούδια. Ενιωσα όπως όταν ανακάλυψα τον Σαββόπουλο, μια έκρηξη μέσα μου και μια παρηγοριά. Εμείς που δεν μπορούσαμε να χωρέσουμε στην «κωστοπούλεια τσιχλόφουσκα», όπως ονομάζει ο Δεληβοριάς την τάση της εποχής, είχαμε τις νησίδες μας ευτυχώς και μία από αυτές ήταν ο Μάλαμας. Ενιωσα ότι τα τραγούδια με πηγαίνουν προς την κατεύθυνση που επιθυμεί η ψυχή μου.

● Και ως συγγραφέας τώρα ποια ήταν η προσέγγισή σου;

Εβαλα στο μικροσκόπιο την εποχή, τα τραγούδια και τους πρωταγωνιστές και παρατήρησα πως όλοι με έναν τρόπο συγκινήθηκαν που τους πήγα βόλτα σε εκείνη την περίοδο. Μια περίοδο φορτισμένη με διαφορετικές ποιότητες σε σχέση με τη σημερινή.

● Πώς το δούλεψες το βιβλίο;

Ξεκίνησα από τις συζητήσεις με τον Σωκράτη και τη συνέντευξη η οποία κλείνει την έκδοση. Μετά μίλησα με τους συντελεστές του δίσκου, ο καθένας και η καθεμία από τους οποίους προσέθεταν κι έναν κρίκο στην αλυσίδα της ιστορίας.

● Εχουν περάσει και πολλά χρόνια...

Λόγω της μεγάλης απόστασης των 30 ετών ήταν όντως δύσκολο να διασταυρώσει κανείς τις πληροφορίες.

● Ποια πρόσωπα έβαλες στο βιβλίο;

Η Ντόρα Ρίζου, η παραγωγός του δίσκου, ήταν ένα πρόσωπο-κλειδί γιατί ήταν υπεύθυνη για όλα τα θαύματα της «ΛΥΡΑΣ του Βορρά» και του περίφημου παταριού της, το οποίο λειτούργησε ως εστία διανοουμένων και καλλιτεχνών εκείνη την εποχή. Ο Κώστας Θεοδώρου επίσης περιγράφει τις σχέσεις μεταξύ των συντελεστών, τις συνθήκες που γράφτηκαν τα τραγούδια στις παρτιτούρες, τις συγκυρίες που έφεραν αυτούς τους σπουδαίους μουσικούς να αφήσουν το αποτύπωμά τους στα τραγούδια. Η Μελίνα Κανά περιγράφει τη σχέση της με τον Μάλαμα από την πρώτη επαφή και συνεργασία, ο Μπάμπης Παπαδόπουλος την ατμόσφαιρα της πόλης και τη ζωή των μουσικών της Θεσσαλονίκης στα ‘90s αλλά και το πώς έβλεπαν οι ροκάδες τον Μάλαμα. Μιλούν επίσης οι στιχουργοί Οδυσσέας Ιωάννου και Γιώργος Αθανασόπουλος, που συμμετέχουν στον δίσκο. Ο Φοίβος Δεληβοριάς και ο Θωμάς Κοροβίνης μπαίνουν σε βάθος σε σχέση με το έργο του Σωκράτη, αλλά δίνουν και το στίγμα της εποχής. Για τον στίχο του Σωκράτη μιλά ο Σπύρος Αραβανής, για την πορεία του δίσκου στα ΜΜΕ -και όχι μόνο- ο Γιώργος Αλλαμανής και τον πρόλογο υπογράφει ο Αποστολής Καπαρουδάκης.

● Πώς λοιπόν ορίζεται ένας δίσκος ως μεγάλος, ως κλασικός;

Πέρα από το καλλιτεχνικό αποτύπωμα που ορίζεται από την καλλιτεχνική αξία των τραγουδιών, την αισθητική, την πρωτοτυπία στη φόρμα και το περιεχόμενο, ένας μεγάλος δίσκος συνήθως, ενώ μιλάει στην εποχή του, πηγαίνει πέρα απ’ αυτήν. Ξεπερνάει τα σύνορα μιας γενιάς. Αφορά το κοινό αίσθημα μιας διευρυμένης ομάδας και δεν χάνει τη δύναμή του στον χρόνο. Αυτό καθορίζει αν θα μείνει κλασικός. Για παράδειγμα σήμερα, 30 χρόνια μετά, βλέπω φοιτητές να παίζουν στην κιθάρα τα τραγούδια του «Λαβύρινθου», όπως παίζουν και τον «Σταυρό του Νότου».

● Αραγε γιατί ο Σωκράτης παραμένει δημοφιλής στους νέους ακόμα και σήμερα, όπως στους φοιτητές για παράδειγμα;

Πέρα από το χάρισμα, το ταλέντο του, είναι και οι ποιότητες του χαρακτήρα του νομίζω. Η ειλικρίνεια, η ευθύτητα, δεν φοβάται την έκθεση, φλέγεται στη σκηνή, «μοιράζει» τον εαυτό του στον κόσμο, αμφιβάλλει, λειτουργεί εμψυχωτικά και με τα τραγούδια του αλλά και ως παρουσία. Για έναν νέο άνθρωπο είναι ένας καλλιτέχνης-πυξίδα. Θυμώνει με τα κακώς κείμενα, αλλά σου δείχνει αποφασιστικά με το δάχτυλο την ουσία των πραγμάτων, μικρών και μεγάλων, χωρίς να κομπάζει. Με τον πιο ταπεινό και απλό τρόπο, με αυτοσαρκασμό, με αγάπη. Χάρη και στη λαϊκή του ρίζα, όπως περιγράφει και η Ντόρα στο βιβλίο.

● Γνωρίζοντας τον Σωκράτη Μάλαμα από κοντά τι διαπίστωσες και σου έκανε εντύπωση περισσότερο απ’ όλα;

Σε σχέση με την εποχή, ότι η μαγεία που νιώθαμε εμείς στις συναυλίες τότε ως ακροατές διαπερνούσε και τη σκηνή και τα παρασκήνια και τις μεταξύ τους σχέσεις. Το είχα διαπιστώσει και τότε γιατί συνεργαστήκαμε στον αμέσως επόμενο δίσκο του, αλλά το περιγράφει με έναν τρόπο και η παρέα που έγραψε τη συγκεκριμένη ιστορία. Μετά είδα ότι υπήρχε κάτι πολύ κοινό στον τρόπο που επέδρασαν τα τραγούδια πάνω μας και το κατάλαβα μιλώντας με τον καθένα ξεχωριστά, από τον Φοίβο έως τον Καπαρουδάκη. Δεν ήταν απλά το σάουντρακ μιας εποχής, αλλά και αφορμή για τα προσωπικά ταξίδια του καθένα χωριστά. Επίσης έμαθα ακόμα περισσότερα πράγματα για τις καταβολές του Σωκράτη και για την οδύνη, τον ασκητισμό και τη μεγάλη σιωπή που κρύβονταν πίσω από αυτά τα τραγούδια, τα οποία μας προκαλούν να ανοίξουμε τα φτερά μας για να εξαφανιστεί ο λαβύρινθος εντός μας.

● Ο «Λαβύρινθος» κυκλοφόρησε το 1996 από τη LYRA με 12 τραγούδια, όλα σε στίχους και μουσική του Σωκράτη Μάλαμα, εκτός από δύο που οι στίχοι ήταν του Γιώργου Αθανασόπουλου και του Οδυσσέα Ιωάννου: «Λαβύρινθος», «Τα παιδιά μες την πλατεία», «Ο κήπος», «Το γράμμα», «Του ασώτου», «Ασε τα ψέματα» (ερμηνεία ντουέτο με τη Μελίνα Κανά), «Καλημέρα», «Ταξίδι», «Ανάβω μια φωτιά» (ερμηνεία ντουέτο με τη Μελίνα Κανά), «Είναι σκοτάδι» (στίχοι Γιώργος Αθανασόπουλος), «Μισή πίστη» (στίχοι Οδυσσέας Ιωάννου), «Ευτυχείς, λυπημένοι και πότες».