Αναγκαστική προσγείωση στο Κυπριακό

H επόμενη σελίδα στην πορεία των σχέσεων Αθήνας-Αγκυρας θα γραφεί σε μία εβδομάδα στην Κύπρο, στην 50ή επέτειο της τουρκικής εισβολής στις 20 Ιουλίου. Και μάλλον δεν θα έχει καμία σχέση με τις δηλώσεις καλών προθέσεων που επαναλήφθηκαν στην Ουάσινγκτον από τον Κ. Μητσοτάκη και τον Τ. Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ.

Η σύντομη συνάντηση στην Ουάσινγκτον επιβεβαίωσε ουσιαστικά την έλλειψη προόδου στη διαδικασία προσέγγισης που αποτυπώθηκε με τον πιο επίσημο τρόπο στην επίσκεψη Μητσοτάκη στην Αγκυρα, στις 13 Μαΐου, σε ανταπόδοση της επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα στις 7 Δεκεμβρίου. To επόμενο ραντεβού δόθηκε στη Νέα Υόρκη, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ (10-11 Σεπτεμβρίου). Εκεί θα διαφανεί εάν αυτή η τακτική των «ήρεμων νερών» διά της «θετικής ατζέντας» μπορεί να συνεχιστεί με τη σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας μέχρι τα τέλη του 2024 στην τουρκική πρωτεύουσα ή θα πρέπει να αναζητηθεί μια διαφορετική φόρμουλα διαλόγου.

Οι εκδηλώσεις στα κατεχόμενα

Σε κάθε περίπτωση το Κυπριακό, μετά από 50 χρόνια κατοχής και με την Αγκυρα να επιμένει στους απαράδεκτους όρους της προκειμένου να συμφωνήσει στην επανέναρξη του διαλόγου υπό την αιγίδα του ΟΗΕ (απαιτώντας προηγουμένως την κυριαρχική αναγνώριση του ψευδοκράτους), εκτιμάται ότι θα κρίνει εν πολλοίς τη συνέχεια των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Τι επιδιώκει η Τουρκία στο Κυπριακό φαίνεται στις εκδηλώσεις που προγραμματίζει στα κατεχόμενα την προσεχή εβδομάδα.

Πενήντα τουρκικά πολεμικά πλοία, με ναυαρχίδα το TCG Anadolu στο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου, σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο Αμυνας, για να τιμηθεί «η ειρηνευτική επιχείρηση του 1974», όπως αναφέρεται. Περιλαμβάνεται επίσης πρόγραμμα αεροπορικών επιδείξεων και μεγάλη παρέλαση στο κατεχόμενο τμήμα της Λευκωσίας. Ο Τούρκος πρόεδρος και το ευρύ κυβερνητικό κλιμάκιο θα υπογράψουν σειρά νέων συμφωνιών με την κυβέρνηση Τατάρ και θα δοθεί το στίγμα για τις επόμενες τουρκικές ενέργειες.

Την ίδια ημέρα ο Κ. Μητσοτάκης θα βρίσκεται στη Λευκωσία και με τον πρόεδρο Ν. Χριστοδουλίδη αναμένεται να απευθύνουν μήνυμα διαλόγου, επί τη βάσει των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και την πρόσφατη έκθεση της προσωπικής απεσταλμένης του γ.γ. Α. Γκουτέρες, Μ.Α. Ολγκίν-Κουεγιάρ, η οποία θα πάρει παράταση στην αποστολή της. Η έκθεση δεν κομίζει κάτι παραπάνω από τις προηγούμενες ως προς το πλαίσιο, πλην όμως οι πληροφορίες αναφέρουν ότι εισάγει ορισμένες καινούργιες παραμέτρους ως προς τις διαδικασίες και την επικύρωση του αποτελέσματος (εφόσον προκύψει) χωρίς δημοψηφίσματα.

Υπό το πρίσμα της αβεβαιότητας στο Κυπριακό, διπλωματικές πηγές δεν κρύβουν τον προβληματισμό τους για τις κινήσεις τακτικής που θα επιλέξει η Αγκυρα προκειμένου να στείλει μηνύματα σε Λευκωσία και Αθήνα. Η προχθεσινή ένταση γύρω από τη νησίδα Ζουράφα (απέχει 6 ν.μ. από τη Σαμοθράκη), σε επίπεδο Λιμενικών Σωμάτων της Ελλάδας και της Τουρκίας, μπορεί να αξιολογήθηκε ως ήσσονος σημασίας από την ελληνική κυβέρνηση, όμως δείχνει ότι η κυβέρνηση Ερντογάν ανά πάσα στιγμή είναι έτοιμη να επαναφέρει στο πεδίο τις επιθετικές της βλέψεις.

Κλείνει η ευρωπαϊκή ομπρέλα

Εντούτοις, δεν υπάρχει κανένας μοχλός πίεσης προς την Τουρκία και θεωρείται εξαιρετικά αμφίβολο πως θα γίνει έστω και ένα βήμα στο Κυπριακό μέχρι τον Σεπτέμβριο που θα συνέλθει η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Η Ε.Ε. επίσης δεν διαθέτει μέσα για να κάμψει την τουρκική αδιαλλαξία.

Το σχέδιο για ευρωπαϊκή αμυντική ομπρέλα που από κοινού θέλουν να προωθήσουν Μητσοτάκης-Τουσκ μετατέθηκε στις καλένδες από το ΝΑΤΟ και η ευρωπαϊκή άμυνα έσπασε σε κομμάτια με τις συμφωνίες ΗΠΑ-Γερμανίας και την ενίσχυση των αμερικανικών θέσεων σε Ρουμανία και Βουλγαρία.

Και να ήθελε η Ε.Ε. να προωθήσει τη συζήτηση για την ευρωπαϊκή ομπρέλα είναι αμφίβολο εάν μπορεί κατά το τρέχον εξάμηνο της ουγγρικής προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Στο κείμενο των συμπερασμάτων της συνόδου του ΝΑΤΟ αναφέρεται ότι ο Οργανισμός αποτελεί «τη μοναδική ομπρέλα ασφαλείας», κάτι που πανηγυρίζεται δεόντως από την τουρκική διπλωματία. Αφενός η προοπτική να αποκτήσει κάλυψη και η Κύπρος μέσω της Ε.Ε. παύει να υφίσταται, αφετέρου οι ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες χάνουν το κίνητρο για σύναψη μιας ικανής βάσης συνεργασίας. Στην ευρωπαϊκή ομπρέλα δεν εξέφρασε αντιρρήσεις μόνον η τουρκική πλευρά, αλλά και ο Β. Ορμπαν, συμπαρασύροντας στη διατύπωση επιφυλάξεων και ορισμένες άλλες κεντροευρωπαϊκές χώρες (Τσεχία, Αυστρία).

Παράλληλα όμως η Αγκυρα εκτιμά ότι πέτυχε άλλον έναν στόχο της, την αναγωγή των τρομοκρατικών απειλών σε υπ’ αριθμόν 2 θέμα για το ΝΑΤΟ. Στη βάση αυτή, ο πρόεδρος της Τουρκίας Τ. Ερντογάν τόνισε κατά το ταξίδι της επιστροφής του στην Αγκυρα ότι περιμένει από τους Ευρωπαίους συμμάχους να άρουν όλες τις κυρώσεις. Από τον καγκελάριο της Γερμανίας Ο. Σολτς ο πρόεδρος της Τουρκίας ζήτησε, όπως είπε, να προχωρήσει η συμφωνία για τα Eurofighter Typhoon και να δρομολογηθούν τα εξοπλιστικά προγράμματα για το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό από τις εταιρείες MTU, Mercedes, MAN, (που έχουν παγώσει), όπως και η υλοποίηση των συμφωνιών με τη Siemens για το πυρηνικό εργοστάσιο Akkuyu.

Ως προς τη Γαλλία, ο Τ. Ερντογάν εμφανίστηκε αυτή τη φορά πιο επιθετικός, κατηγορώντας τον πρόεδρο Εμ. Μακρόν ότι εξοπλίζει την Αρμενία και έτσι «ευνοεί τάσεις ρεβανσισμού» και «ακύρωσης της ειρηνευτικής διαδικασίας» με το Αζερμπαϊτζάν. Αναφορικά με το μέτωπο στη Συρία, ο Τούρκος πρόεδρος απέφυγε να δώσει το στίγμα των επόμενων κινήσεών του, ενώ ως προς τη Γάζα επανέλαβε την πρόθεση να διαδραματίσει η Τουρκία ρόλο εγγυητή, ενώ αντιθέτως οι ΗΠΑ θέλουν αποκλειστικά τη συμμετοχή αραβικών χωρών.