Προεκλογικό παιχνίδι με τα ελληνοτουρκικά

Ο πρόεδρος της Τουρκίας έκανε σαφές σε όλους τους τόνους ότι τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο είναι μια προσωρινή κατάσταση και με την παρέλευση των εκλογών θα παρέλθει και η… ηρεμία.

Τόσο ο Τ. Ερντογάν όσο και οι υπουργοί Εξωτερικών και Αμυνας, Μ. Τσαβούσογλου και Χ. Ακάρ, όπως και ο προεδρικός σύμβουλος Ι. Καλίν έχουν ορίσει τον προεκλογικό χαρακτήρα του άτυπου moratorium και τα χρονικά περιθώρια για την έναρξη ενός διαλόγου σε νέα βάση, που ναι μεν δεν είναι ακόμα απολύτως σαφής, όμως, σύμφωνα με πληροφορίες, θα είναι πολιτικού επιπέδου. Εφόσον λοιπόν κυλήσουν όλα ομαλά μέχρι τις εκλογές, θα ακολουθήσει πρωτοβουλία σε επίπεδο κορυφής με στόχο μια «νέα αρχή στα ελληνοτουρκικά».

Αυτό σημαίνει πως οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι ως κεντρική επιλογή θα έχουν μετεκλογικά τον πολιτικό διάλογο, όμως το ζήτημα είναι από ποια αφετηρία και σε τι χρονικό ορίζοντα. Η Αγκυρα εμφανίζεται και πάλι ως επισπεύδουσα, έχοντας όμως φορτώσει την ατζέντα με νέες διεκδικήσεις γύρω από το καθεστώς των νησιών του ανατολικού Αιγαίου (με την αξίωση για αποστρατιωτικοποίηση) και τις θαλάσσιες ζώνες σε Αιγαίο και Μεσόγειο (μέσω του τουρκο-λιβυκού μνημονίου του 2019 και του συμπληρωματικού το 2022).

Η Αθήνα, υπό το πρίσμα της προοπτικής επανέναρξης των συνομιλιών με την Αγκυρα, έχει καταλήξει ότι οι διερευνητικές επαφές σε επίπεδο διπλωματικών αντιπροσωπειών δεν μπορούν να συνεχιστούν, εφόσον η άλλη πλευρά προσθέτει διαρκώς και νέες προκλητικές διεκδικήσεις, τις οποίες καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να αποδεχτεί. Το ερώτημα είναι πώς θα διαμορφωθεί βάση διαλόγου εάν δεν αποφορτιστεί η ατζέντα από τις συνεχείς τουρκικές αξιώσεις, ούτως ώστε να επικεντρωθεί στη διαδικασία γύρω από την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και τη χάραξη των ΑΟΖ.

Συνυποσχετικό για τη Χάγη ή άλλο Διεθνές Διαιτητικό Οργανο που θα περιλαμβάνει θέμα αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών δεν συζητείται, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ωστόσο η προσφυγή για το «πακέτο» που έκανε λόγο ο Μ. Τσαβούσογλου σημαίνει αποδοχή ορισμένων εκ των τουρκικών θέσεων για επήρεια ορισμένων ελληνικών νησιών μέχρι τα 6 ν.μ. και όχι στα 12, όπως επίσης περιορισμένη επήρεια σε ΑΟΖ και όχι 200 ν.μ. όπως δίνεται η δυνατότητα από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Αυτές οι προκαταρκτικές συζητήσεις παραπέμπουν στο πλαίσιο των διερευνητικών συνομιλιών προ του 2004.

Παράλληλα σε ένα τέτοιο πλαίσιο διαπραγμάτευσης τίθεται ζήτημα ανάκλησης του τουρκικού casus belli, που βρίσκεται νομοθετικά σε ισχύ από το 1995. Μια τέτοια διαδικασία μπορεί να κινηθεί αποκλειστικά σε διμερές επίπεδο, με επιμέρους διευκολύνσεις από άλλες πλευρές και εγγυήσεις για την υλοποίησή της.

Και αυτή η επιλογή όμως, ακόμα και αν τηρηθεί πιστά από την πλευρά της Ελλάδας, δεν υπάρχουν εγγυήσεις πως δεν θα υπονομευτεί από την πλευρά της Τουρκίας. Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει εντάξει στην κορυφή της προεκλογικής της καμπάνιας τα ελληνοτουρκικά ως πυλώνα του «νέου αιώνα της Τουρκίας», όπως επιγράφεται η εκλογική διακήρυξη του ΑΚΡ.

Η Ελλάδα κατηγορείται ότι παρακινείται από τη Δύση σε μια εκστρατεία δι' αντιπροσώπων κατά της Τουρκίας και υπογραμμίζεται ότι η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να υπερασπιστεί τη «γαλάζια πατρίδα» στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, καθώς, όπως αναφέρεται, «οι ελληνικές κινήσεις παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τις συμφωνίες, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια της Τουρκίας».

Ως προς το moratorium στρατιωτικών ενεργειών, με εξαίρεση τις διεθνείς-νατοϊκές ασκήσεις, είναι ενδεικτικό ότι η Αγκυρα μπλόκαρε τη Ramstein Guard του ΝΑΤΟ, επειδή η Ελλάδα συμπεριέλαβε τη Θάσο και τον Αγιο Ευστράτιο, τα οποία η τουρκική πλευρά θεωρεί αποστρατιωτικοποιημένα νησιά.

Για το Κυπριακό τονίζεται από το ΑΚΡ ότι η Τουρκία θα συνεχίσει την προσπάθεια για επίσημη αναγνώριση της «ΤΔΒΚ». Τορπιλισμός των πρωτοβουλιών του ΟΗΕ για επίλυση του Κυπριακού ανεβάζει τον βαθμό δυσκολίας των κινήσεων ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Οι διακηρύξεις αυτές, παρότι έχουν προεκλογικό χαρακτήρα για το ΑΚΡ, λειτουργούν πολιτικά ως δέσμευση και για την άλλη πλευρά, του Κ. Κιλιτσντάρογλου, του οποίου ο συνασπισμός περιλαμβάνει τη Μ. Ακσενέρ, που προέρχεται από το εθνικιστικό κόμμα του Μπαχτσελί, και τον Α. Νταβούτογλου, που είχε πρωτομιλήσει για «τον 21ο αιώνα της Τουρκίας» με τον βιβλίο του περί «στρατηγικού βάθους» το 2010.

Η Αθήνα έχει επιλέξει να μη σηκώσει τους τόνους διπλωματικά και πολιτικά και αυτή η επιλογή έχει να κάνει με τις διαβεβαιώσεις που δόθηκαν στις επαφές του Ι. Καλίν με τη διπλωματική σύμβουλο του Κ. Μητσοτάκη, Α. Μ. Μπούρα, για την αποφυγή εντάσεων οι οποίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν ανάμιξη στην προεκλογική περίοδο που διανύουν και οι δύο χώρες.

Σε ρητορικό επίπεδο όμως, εν αντιθέσει με τις στρατιωτικές δραστηριότητες που έχουν ατονήσει, τα πράγματα είναι δυσδιάκριτα, όπως φαίνεται από τις τελευταίες δημόσιες εμφανίσεις του Τ. Ερντογάν και κυβερνητικών αξιωματούχων. Και μέχρι τις πρώτες κάλπες, στις 14 Μαΐου στην Τουρκία και στις 21 του μήνα στην Ελλάδα, το χρονικό διάστημα είναι πολύ μεγάλο και δύσκολο για προβλέψεις, κάτι που αποτυπώνεται και στις δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια.

Στη συνέντευξή του στο Kanal D και στο CNN Turk ο Τ. Ερντογάν επανήλθε χθες στις κατηγορίες κατά της Δύσης ότι επιβουλεύεται την Τουρκία και έχει βάλει τον ίδιο στο στόχαστρο, τονίζοντας μάλιστα πως «στις εκλογές η Τουρκία θα στείλει ένα μήνυμα στη Δύση» επανεκλέγοντάς τον για 3η θητεία. Προχώρησε δε σε ονομαστική αναφορά και πάλι για τον πρόεδρο της Γαλλίας, Εμ. Μακρόν, «που εσωτερικά βρίσκεται πίσω από τη Λεπέν και στο εξωτερικό αναζητεί λύσεις στην Κίνα».