Φθινοπωρινή σύναξη για μια προβληματική σχέση

Εκτακτη σύνοδο κορυφής την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου σχεδιάζει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, σε συνεννόηση με τη γερμανική Προεδρία και βασικό θέμα τις σχέσεις της Ε.Ε. με την Τουρκία. Οι πρώτες διερευνητικές επαφές έγιναν την περασμένη εβδομάδα και εκκρεμεί η διαμόρφωση της ατζέντας (εάν θα συμπεριληφθούν το θέμα των σχέσεων Ε.Ε.-Κίνας και ζητήματα του Ταμείου Ανάκαμψης) και ο καθορισμός της ημερομηνίας.

Η σύγκληση έκτακτης συνόδου είχε τεθεί προς τον Σ. Μισέλ και από τον πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη και τον πρόεδρο της Κύπρου Ν. Αναστασιάδη στην προηγούμενη τακτική σύνοδο (17-21 Ιουλίου) που ήταν αφιερωμένη αποκλειστικά στο σχέδιο ανάκαμψης για την κρίση του κορονοϊού. Υπέρ της έκτακτης συνόδου κινήθηκε αποφασιστικά η Γαλλία προκειμένου να καμφθούν οι αρχικοί δισταγμοί της καγκελαρίου Αν. Μέρκελ. Ουσιαστικά, το μήνυμα της Ε.Ε. προς τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν είναι ότι τον Σεπτέμβριο θα κριθεί το μέλλον των ευρω-τουρκικών σχέσεων.

Προεργασία

Μια πρώτη εικόνα των διαθέσεων που διαμορφώνονται στις τάξεις των 27 της Ε.Ε. έναντι του Τ. Ερντογάν θα εξαχθεί στο συμβούλιο των υπουργών Αμυνας στις 26 Αυγούστου και των υπουργών Εξωτερικών την επόμενη μέρα, στο Βερολίνο. Τότε αναμένεται να γίνει και ο νέος κύκλος των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδας-Τουρκίας στην Αγκυρα, όπως είχε προαναγγείλει η τουρκική κυβέρνηση, αν και ακόμα δεν έχει καταρτιστεί κοινά αποδεκτό πλαίσιο και, σύμφωνα με τις τελευταίες δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια (στον ΣΚΑΪ), «υπάρχει η πρόθεση από την Τουρκία να αποχωρήσει από τις διερευνητικές συνομιλίες». Σε κάθε περίπτωση το ζήτημα των κυρώσεων με το άνοιγμα καταλόγου ενεργειών στην Ε.Ε. παραμένει στο τραπέζι, καθώς μετά την αναβολή των σχεδίων του «Ορούτς Ρέις» στο Καστελόριζο οι τουρκικές προκλήσεις συνεχίζονται στην Κύπρο με τα σκάφη «Γιαβούζ» και «Μπαρμπαρός».

Επιπλέον η αντίδραση της Αγκυρας στη συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου για μερική οριοθέτηση των ΑΟΖ, με έκδοση NAVTEX για ναυτικά γυμνάσια στις 10 και 11 Αυγούστου μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου, οδηγεί ουσιαστικά στο τέλος του μορατόριουμ που είχε συμφωνηθεί με παρέμβαση της Αν. Μέρκελ, προκειμένου να ξεκινήσει εκ νέου ο διπλωματικός διάλογος μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Περαιτέρω κλιμάκωση από την πλευρά της Τουρκίας θα φέρει τη γερμανική Προεδρία στη δύσκολη θέση να ανοίξει κατάλογο κυρώσεων κατά της Αγκυρας, όπως έχει δηλώσει ρητά ο Γάλλος πρόεδρος Εμ. Μακρόν, και από την άλλη η Αν. Μέρκελ να κρατήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με τον Τ. Ερντογάν.

Προς τη Χάγη

Με το χρονοδιάγραμμα των ευρωπαϊκών συνεδριάσεων να ορίζει και τα χρονικά περιθώρια που έχει η ελληνική διπλωματία έναντι της Αγκυρας, η κυβέρνηση θέλει να δείξει προς όλους τους εταίρους της Ε.Ε. ότι επιθυμεί την έναρξη των διερευνητικών συνομιλιών «το ταχύτερο δυνατόν», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα Εθνικής Ασφάλειας, Αλέξανδρος Διακόπουλος, σε άρθρο του στην «Καθημερινή», ακόμα και «μέσα στον Αύγουστο», όπως δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στ. Πέτσας, με αποκλειστικό θέμα την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ).

Και ο ίδιος ο Κυρ. Μητσοτάκης χρειάστηκε να τονίσει εκ νέου σε διαδικτυακή παρέμβασή του στο Φόρουμ του Ασπεν ότι «εάν δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε συμφωνία, ας πάμε στο Δικαστήριο της Χάγης». Το επιχείρημα της Χάγης φαίνεται, σύμφωνα με όλες τις κυβερνητικές εκτιμήσεις, πως είναι πειστικό στις τάξεις της Ε.Ε., ακόμη και στις χώρες που δεν θέλουν καμία ανάμιξη στα ελληνο-τουρκικά. Ωστόσο, το κρίσιμο ζήτημα είναι πώς θα δεχτεί η Τουρκία να υπογράψει συνυποσχετικό για το Διεθνές Δικαστήριο αποκλειστικά για τις θαλάσσιες ζώνες, τη στιγμή που ο πρόεδρος Τ. Ερντογάν μιλάει για ξήλωμα της Συνθήκης της Λωζάννης και η τουρκική διπλωματία κινείται με στόχο την επίτευξη διαιτητικής και όχι δικαστικής διαδικασίας.

Γερμανική ανοχή

Στην περίπτωση που δεν βρεθεί κοινός τόπος η ελληνική κυβέρνηση προσβλέπει στη συντονισμένη αντίδραση της Ε.Ε. προς την Αγκυρα με σαφή πολιτική καταδίκη της γραμμής που ακολουθεί στην Ανατολική Μεσόγειο (και τη Λιβύη) και οικονομικές κυρώσεις. Η Αν. Μέρκελ, σε αντίθεση με τον Εμ. Μακρόν, τηρεί στάση αναμονής μέχρις ότου η Αγκυρα ξεκαθαρίσει τι διάλογο θέλει με την Αθήνα και σε ποια βάση. Στην Ε.Ε. τα ερείσματα του Τ. Ερντογάν περιορίζονται στην Ουγγαρία και τη Μάλτα και κατά περίσταση την Τσεχία, ωστόσο στο εσωτερικό της Γερμανίας εξακολουθεί να έχει την ανοχή, αν όχι την αποδοχή, των Σοσιαλδημοκρατών και ισχυρού μέρους των Χριστιανοδημοκρατών ενώ από την άλλη κλιμακώνεται η πολεμική εναντίον του από τους Πράσινους, οι οποίοι εντείνουν τις πιέσεις προς την κυβέρνηση Μέρκελ στο θέμα των εξοπλιστικών προγραμμάτων προς την Τουρκία.

Επιβολή κυρώσεων από την Ε.Ε. στην κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η τουρκική οικονομία θα έβαζε την Τουρκία σε νέες πολιτικές περιπέτειες με άγνωστη κατάληξη, είναι η εκτίμηση της κυβέρνησης Μέρκελ, και με αυτήν την παραδοχή η καγκελάριος επιδιώκει να διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο ευρω-τουρκικών σχέσεων, διατηρώντας όσο περισσότερα στοιχεία μπορεί από την υφιστάμενη σχέση, «προς το συμφέρον όλων» όπως επανέλαβε και ο εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της Ε.Ε. Ζ. Μπορέλ μετά τη συνάντηση που είχε με τον Μ. Τσαβούσογλου στη Μάλτα. Εντούτοις, για πρώτη φορά διαμορφώνεται μέσα στην Ε.Ε. μια κοινή γραμμή των χωρών του Νότου με επικεφαλής τη Γαλλία, να μπει φρένο στα επιθετικά σχέδια του Τ. Ερντογάν, και υποστηρίζεται πλέον από τις περισσότερες χώρες της Βόρειας Ευρώπης.