Η «ανάπτυξη», χειρότερη από την κλιματική αλλαγή

Κάθε χρόνο, εκατοντάδες χιλιάδες ινδουιστές προσκυνητές συρρέουν στο Σαγκάρ, ένα νησί στο Δέλτα του ποταμού Γάγγη. Ενας ναός βρίσκεται στο νότιο άκρο του με ορίζοντα στην ανοιχτή θάλασσα. Η τοποθεσία είναι σεβαστή, ένα μέρος όπου ο ιερός ποταμός του Γάγγη ρέει στον κόλπο της Βεγγάλης και, τελικά, συγχωνεύεται με τον Ινδικό ωκεανό.

Τις τελευταίες δεκαετίες τρία νησιά του Δέλτα βυθίστηκαν στη θάλασσα. Κάποιοι δημοσιογράφοι περιγράφουν τους κατοίκους της περιοχής ως τους πρώτους κλιματικούς πρόσφυγες αποδίδοντας την απώλεια της γης στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Ωστόσο, οι επιστήμονες θεωρούν την κατάσταση πιο περίπλοκη. Και αυτό διότι μια σημαντική αιτία καθίζησης και απώλειας της ακτογραμμής στις εκβολές του Γάγγη είναι η κατασκευή φραγμάτων σε ποτάμια που ρέουν στον κόλπο της Βεγγάλης, γεγονός που μειώνει σημαντικά τα ιζήματα που καταλήγουν στις εκβολές του ποταμού. Αντίθετα, όπου τα ιζήματα εξακολουθούν να ρέουν, το μέγεθος των νησιών που βρίσκονται στα Δέλτα των ποταμών αυξάνεται.

Οπως πολλές παράκτιες κοινότητες, οι κάτοικοι του νησιού Σαγκάρ βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτού που αποκαλούμε κλιματική αλλαγή. Ομως, η ευπάθειά τους διαμορφώνεται από τις διαδικασίες στο Δέλτα του, που κυμαίνονται από φυσικές τεκτονικές μετατοπίσεις και μετακινήσεις ποταμών έως ανθρώπινες παρεμβάσεις, όπως τα φράγματα, η αστικοποίηση και η εξόρυξη των υπόγειων υδάτων.

Παρόμοιες μεταβολές

Αν και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας είναι η πιο σημαντική δύναμη που δίνει ώθηση στις παράκτιες πλημμύρες μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, οι επιστήμονες λένε ότι βραχυπρόθεσμα οι βασικοί παράγοντες είναι οι τοπικές αλλαγές που σχετίζονται με τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η περιβόητη «ανάπτυξη» έχει καταστήσει μερικά από τα πιο εύφορα και κατοικημένα Δέλτα στον κόσμο ως πιο ευάλωτα στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Στο Δέλτα του Μεκόνγκ στο Βιετνάμ, τα ανάντη έργα υδροηλεκτρικής ενέργειας, σε συνδυασμό με την εξόρυξη άμμου για την προμήθεια σκυροδέματος για την κατασκευή των αναπτυσσόμενων πόλεων της περιοχής, έχουν μειώσει περισσότερο από το ήμισυ τη ροή των ιζημάτων, οδηγώντας σε καθιζήσεις του εδάφους, στη διείσδυση του αλμυρού νερού και σε διάβρωση. Στο Δέλτα του Βόλτα στην Γκάνα, οι ρυθμοί διάβρωσης αυξήθηκαν μετά την κατασκευή φραγμάτων στη δεκαετία του 1960 και επίσης μείωσαν τη ροή των ιζημάτων.

Και το Δέλτα του ποταμού Μισισιπή έχει χάσει 2.000 τετραγωνικά μίλια γης τον περασμένο αιώνα, καθώς μηχανικοί του αμερικανικού στρατού έχτισαν ένα τεράστιο δίκτυο αναχωμάτων για τον έλεγχο των πλημμυρών και οι εταιρείες πετρελαίου χάραξαν κανάλια για να μεταφέρουν εξέδρες και άλλο εξοπλισμό από και προς τον Κόλπο του Μεξικού.

Μια έρευνα επισημαίνει παρόμοιες αλλαγές στο Δέλτα του Γάγγη-Βραχμαπούτρα, όπου φιλοξενείται περισσότερο από το ένα πέμπτο των 500 εκατομμυρίων ανθρώπων που κατοικούν στις περιοχές των Δέλτα του κόσμου.

Τμήματα του παραλιακού άκρου του Δέλτα συρρικνώνονται, ειδικά στα δυτικά. Συχνά περιγραφόμενο ως το μεγαλύτερο σύστημα διασποράς ιζημάτων στον κόσμο, το Δέλτα του Γάγγη-Βραχμαπούτρα δέχτηκε μείωση στο φορτίο των ιζημάτων του κατά το ήμισυ από το 1960 έως το 2008, από 1 δισεκατομμύριο σε 500 εκατομμύρια τόνους ετησίως, σύμφωνα με μια μελέτη του 2018.

Ετσι, νέες εκτιμήσεις υποδηλώνουν ότι η άνοδος της θάλασσας στην περιοχή μπορεί να είναι έως και 70% υψηλότερη από τις τρέχουσες προβλέψεις. Και ακόμη, ότι η «ανάπτυξη» που σχετίζεται με τη γεωργία και άλλες δραστηριότητες μπορεί να είναι ένας πιο σημαντικός παράγοντας από την κλιματική αλλαγή για τέτοια φαινόμενα τις επόμενες δεκαετίες.

Αλλες οικονομικές δραστηριότητες προκαλούν επίσης καθίζηση εδάφους, ιδίως οι εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου και υπόγειων υδάτων, που οδηγούν σε συμπίεση του εδάφους. Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα ποσοστά καθίζησης της γης ανέρχονται σε 2,2 εκατοστά ετησίως στην πρωτεύουσα Ντάκα του Μπανγκλαντές, πιθανώς λόγω της εξόρυξης υπόγειων υδάτων και του βάρους των αστικών υποδομών.

Αυτός ο αριθμός δεν είναι τόσο μεγάλος όσο σε περιοχές όπως η Τζακάρτα στην Ινδονησία, η οποία βυθίζεται τόσο γρήγορα -με ρυθμό 25,4 εκατοστών τον χρόνο- που οι αρχές σχεδιάζουν να χτίσουν μια νέα πρωτεύουσα αλλού. Ωστόσο, μια μελέτη αναφέρει ότι με τους τρέχοντες ρυθμούς, το Δέλτα του Γάγγη-Βραχμαπούτρα θα μπορούσε να βυθιστεί έως και 30,48 εκατοστά μέχρι το 2050.

Το πιο σημαντικό

Συνολικότερα, οι προβλέψεις για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας δεν λαμβάνουν υπόψη τις αλλαγές που επιφέρει η «ανάπτυξη», οι οποίες ενδέχεται να επιταχύνουν περαιτέρω τη βύθιση παράκτιων περιοχών. Για παράδειγμα, η επέκταση μεγαλουπόλεων, όπως η Καλκούτα και η Ντάκα, που έχουν συνολικό πληθυσμό 35 εκατομμυρίων, συνεπάγεται περισσότερες αστικές υποδομές και αντιπλημμυρικά έργα που μπορεί να παγιδεύσουν περισσότερα ιζήματα στη γη.

Αυτό που βρήκαμε, λένε οι επιστήμονες, είναι ότι το πώς αναπτυσσόμαστε μπορεί να είναι πιο σημαντικό από το πώς ξεδιπλώνεται η κλιματική αλλαγή.

Ολα αυτά υπογραμμίζουν ότι ενώ η παγκόσμια άνοδος της στάθμης της θάλασσας δεν βρίσκεται στον άμεσο έλεγχο των παράκτιων κοινοτήτων, οι αναπτυξιακές επιλογές είναι ιδίως εκείνες που ρυθμίζουν την ικανότητα των συστημάτων φυσικής άμυνας.

Σε αυτά περιλαμβάνονται η ενίσχυση της ανάπτυξης μαγκρόβιων δασών, η αποκατάσταση των ροών των ποταμών για την αύξηση της προσφοράς ιζημάτων που «οικοδομούν» τη γη και η μείωση της εξάρτησης από τα υπόγεια ύδατα, γεγονός που επιδεινώνει την υποβάθμιση της γης.

● Τα στοιχεία είναι από το «Yale Environment 360»