Τεράστια αγροτική καταστροφή στη Γάζα

Η κατάπαυση του πυρός που έχουν συμφωνήσει Ισραήλ και Χαμάς προβλέπει τη διέλευση τροφίμων και ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα. Αυτή η υποστήριξη είναι πολύ αναγκαία, δεδομένου ότι το γεωργικό σύστημα της Γάζας έχει υποστεί σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια του πολέμου. Διεθνής ομάδα επιστημόνων ανέλυσε δορυφορικές εικόνες σε ολόκληρη τη Λωρίδα της Γάζας τους τελευταίους 17 μήνες προκειμένου να ποσοτικοποιήσει την κλίμακα της αγροτικής καταστροφής σε ολόκληρη την περιοχή.

Η πρόσφατα δημοσιευμένη έρευνά τους αποκαλύπτει όχι μόνο την ευρεία έκταση αυτής της καταστροφής, αλλά και τον δυνητικά πρωτοφανή ρυθμό με τον οποίο συνέβη. Η εργασία τους καλύπτει την περίοδο έως τον Σεπτέμβριο του 2024, αλλά υπάρχουν επίσης διαθέσιμα περαιτέρω δεδομένα έως τον Ιανουάριο του 2025.

Πριν από τον πόλεμο, ντομάτες, πιπεριές, αγγούρια και φράουλες καλλιεργούνταν σε ανοιχτά χωράφια και θερμοκήπια και ελιές και εσπεριδοειδή δημιουργούσαν σειρές σε όλο το τοπίο της Γάζας. Τα δέντρα ειδικότερα αποτελούν σημαντική πολιτιστική κληρονομιά στην περιοχή και η γεωργία ήταν ζωτικό μέρος της οικονομίας της Γάζας. Περίπου το ήμισυ των τροφίμων που καταναλώνονταν εκεί παραγόταν εκεί και παρόμοιο ήταν το μερίδιο των εξαγωγών της.

Οξεία ανασφάλεια

Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023, μόλις δύο μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, υπήρξαν επίσημες προειδοποιήσεις ότι ολόκληρος ο πληθυσμός της Γάζας, πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι, αντιμετώπιζε υψηλά επίπεδα οξείας επισιτιστικής ανασφάλειας. Ενώ αυτή η αξιολόγηση βασίστηκε σε συνεντεύξεις και δεδομένα ερευνών, το επίπεδο των γεωργικών ζημιών σε ολόκληρο το τοπίο παρέμενε εκτός οπτικού πεδίου.

Οι επιστήμονες χαρτογράφησαν τη ζημιά σε δενδρώδεις καλλιέργειες -κυρίως ελιές και εσπεριδοειδή- στη Γάζα κάθε μήνα κατά τη διάρκεια του πολέμου μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2024 χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες πολύ υψηλής ανάλυσης, αρκετά λεπτομερείς ώστε να επικεντρώνονται σε μεμονωμένα δέντρα. Τα αποτελέσματά τους έδειξαν ότι μεταξύ 64% και 70% όλων των δενδροκαλλιεργειών στη Γάζα είχαν υποστεί ζημιές.

Αυτό μπορεί να σημαίνει είτε την καταστροφή μερικών δέντρων, την πλήρη απομάκρυνση ολόκληρων των δέντρων ή οτιδήποτε ενδιάμεσο. Οι περισσότερες ζημιές σημειώθηκαν κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου, το φθινόπωρο του 2023. Το ποιος ακριβώς κατέστρεψε αυτά τα δέντρα και γιατί ξεφεύγει από το πεδίο της έρευνάς τους ή της τεχνογνωσίας τους.

Καθώς τα θερμοκήπια φαίνονται πολύ διαφορετικά στις δορυφορικές εικόνες, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια ξεχωριστή μέθοδο για να χαρτογραφήσουν τις ζημιές σε αυτά. Βρήκαν ότι πάνω από 4.000 είχαν υποστεί ζημιές μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2024, που είναι περισσότερο από το ήμισυ του συνόλου που είχαν εντοπίσει πριν από την έναρξη του πολέμου.

Αγρανάπαυση

Στα νότια της επικράτειας, όπου βρέθηκαν τα περισσότερα θερμοκήπια, η καταστροφή ήταν αρκετά σταθερή από τον Δεκέμβριο του 2023 και μετά. Αλλά στη βόρεια Γάζα και την πόλη της Γάζας, τα δύο βορειότερα από τα πέντε κυβερνεία της επικράτειας, οι περισσότερες ζημιές είχαν ήδη σημειωθεί τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2023. Μέχρι το τέλος της περιόδου μελέτης, και τα 578 θερμοκήπια εκεί είχαν καταστραφεί.

Η βόρεια Γάζα και η πόλη της Γάζας έχουν επίσης δει τις περισσότερες ζημιές στα χωράφια με τις καλλιέργειες δέντρων. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2024, πάνω από το 90% όλων των δενδροκομιών στην πόλη της Γάζας είχε καταστραφεί και το 73% είχε χαθεί στη βόρεια Γάζα. Στις τρεις νότιες επαρχίες, Χαν Γιουνίς, Ντέιρ αλ Μπάλαχ και Ράφα, περίπου το 50% όλων των δενδρωδών καλλιεργειών είχε καταστραφεί.

Οι αγροτικές ζημιές είναι συχνές στις ένοπλες συγκρούσεις και έχουν τεκμηριωθεί με δορυφορική ανάλυση στην Ουκρανία από τη ρωσική εισβολή το 2022, στη Συρία και στο Ιράκ κατά την κατοχή του ISIS το 2015 και στον Καύκασο κατά τους πολέμους της Τσετσενίας στις δεκαετίες του 1990 και του 2000. Ο ακριβής αντίκτυπος μπορεί να διαφέρει από σύγκρουση σε σύγκρουση.

Ο πόλεμος μπορεί να βλάψει άμεσα τα εδάφη, όπως στη Γάζα, ή μπορεί να οδηγήσει περισσότερες περιοχές σε αγρανάπαυση, καθώς οι υποδομές έχουν υποστεί ζημιές και οι αγρότες αναγκάζονται να φύγουν. Μια σύγκρουση αυξάνει επίσης την ανάγκη για τοπική γεωργική παραγωγή, ειδικά όταν οι εισαγωγές τροφίμων είναι περιορισμένες.

Εδάφη και υποδομές

Η εκτίμηση των επιστημόνων δείχνει ένα πολύ υψηλό ποσοστό άμεσων και εκτεταμένων ζημιών στο γεωργικό σύστημα της Γάζας, τόσο σε σύγκριση με προηγούμενες κλιμακώσεις των συγκρούσεων εκεί το 2014 και το 2021 όσο και σε άλλα περιβάλλοντα συγκρούσεων. Για παράδειγμα, κατά τον πόλεμο Ιουλίου-Αυγούστου το 2014, περίπου 1.200 θερμοκήπια υπέστησαν ζημιές στη Γάζα. Αυτή τη φορά έχουν υποστεί ζημιές τουλάχιστον τρεις φορές περισσότερα.

Η αποκατάσταση του γεωργικού συστήματος της Γάζας υπερβαίνει τον καθαρισμό συντριμμιών και ερειπίων και την ανοικοδόμηση θερμοκηπίων. Τα εδάφη πρέπει να καθαριστούν από πιθανή μόλυνση. Οι υποδομές αποχέτευσης και άρδευσης πρέπει να ανοικοδομηθούν.

Κατά τα λοιπά, οι επιθέσεις σε γεωργικές εκτάσεις απαγορεύονται βάσει του διεθνούς δικαίου. Το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου του 1998 ορίζει ως έγκλημα πολέμου τη σκόπιμη χρήση της λιμοκτονίας αμάχων μέσω της «στερήσεως αντικειμένων που είναι απαραίτητα για την επιβίωσή τους».

Οι συμβάσεις της Γενεύης ορίζουν περαιτέρω τέτοια απαραίτητα αντικείμενα ως «τρόφιμα, γεωργικές περιοχές για την παραγωγή τροφίμων, καλλιέργειες, ζώα, εγκαταστάσεις πόσιμου νερού και προμήθειες και αρδευτικές εργασίες».

● Με πληροφορίες από τον ιστότοπο Conversation.