Ενα Ταμείο οικονομικής και κοινωνικής εξόντωσης

Από το 1824 έχουν χρεοκοπήσει σε όλο τον κόσμο πάνω από 110 χώρες, με αρκετές από αυτές μάλιστα περισσότερο από μία φορά. Το σύνολο των κρατικών χρεοκοπιών που σημειώθηκαν σε αυτούς τους περίπου δύο αιώνες αγγίζει έτσι τις 300. Η Ελλάδα διακινδυνεύει σύντομα να είναι η επόμενη χώρα που θα αθετήσει τις πληρωμές της.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο -στο οποίο την αποπληρωμή των οφειλομένων αδυνατεί να εξυπηρετήσει σήμερα το ελληνικό Δημόσιο- ιδρύθηκε αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη γνωστή σύνοδο του Bretton Woods, και αποτέλεσε τον πιστωτή της ύστατης καταφυγής για τα περισσότερα από τα κράτη που βρίσκονταν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση.

Ο φαινομενικός σκοπός της εμπλοκής του Ταμείου στις κρατικές «διασώσεις» ήταν να χρηματοδοτήσει όσες χώρες αντιμετώπιζαν περιστασιακά προβλήματα με το εξωτερικό ισοζύγιο πληρωμών. Στην πράξη, όμως, το Ταμείο λειτούργησε ως εμπροσθοφυλακή προώθησης πολιτικών οικονομικής και κοινωνικής εξόντωσης στις χώρες που έπεφταν στις δαγκάνες του. Επιβάλλοντας τους περιβόητους όρους της αυστηρής λιτότητας και της ακραίας ιδιωτικοποίησης της οικονομίας για τα δάνεια που χορηγούσε, το Ταμείο οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια και την εξαθλίωση.

Κατηγορήθηκε -όχι άδικα- ότι με αυτούς τους υποχρεωτικούς όρους κατέστησε τις χώρες που δανειοδοτούσε ξέφραγο αμπέλι για την προώθηση των συμφερόντων των κυρίαρχων του πλανήτη -ειδικά των ΗΠΑ- και των πολυεθνικών επιχειρηματικών κολοσσών. Το αποτέλεσμα αυτής της στόχευσης ήταν οι περισσότερες από τις διασώσεις του να αποδειχθούν μεγάλες αποτυχίες. Αρκετές από τις χώρες που προσέφυγαν στο Ταμείο και διασώθηκαν από αυτό αναγκάστηκαν σε νέες στάσεις πληρωμών μετά από κάποιο καιρό. Το Σουδάν, η Σομαλία, η Λιβερία, το Βιετνάμ και η Ζιμπάμπουε δεν κατάφεραν ποτέ να αποπληρώσουν τα οφειλόμενα προς αυτό.

Η αποτυχία του ΔΝΤ ήταν πιο εμφανής στην ασιατική κρίση του 1997. Πακέτα δανείων δεκάδων δισ. δολαρίων προς Ταϊλάνδη, Ν. Κορέα, Ινδονησία και άλλες χώρες της ΝΑ Ασίας δεν εμπόδισαν την εξάπλωση της κρίσης σε όλο τον πλανήτη, ενώ τα προγράμματά του προκάλεσαν κύμα χρεοκοπιών, δραματική άνοδο της ανεργίας, αύξηση των τιμών των βασικών ειδών, φτώχεια και κοινωνική αναταραχή.

Η στάση πληρωμών της Ρωσίας το 1998 είναι ακόμη ένα παράδειγμα αποτυχίας του Ταμείου. Η Μόσχα έλαβε δάνεια τουλάχιστον 20 δισ. δολαρίων μεταξύ 1992 και 1996, αλλά αυτό δεν εμπόδισε στάση πληρωμών λίγους μήνες μετά την ασιατική κρίση. Το ΔΝΤ δάνεισε ακόμη 41,5 δισ. δολάρια το 1998. Ομως η ρωσική οικονομία άρχισε να ανακάμπτει πολύ αργότερα, μετά το 2001, όχι εξαιτίας των συνταγών του κυρίου Τόμσεν που ήταν επικεφαλής του Ταμείου τότε εκεί, αλλά χάρη στη σημαντική άνοδο των τιμών του πετρελαίου και των πρώτων υλών που ήταν και το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της χώρας.

Η Αργεντινή

Η μεγαλύτερη αποτυχία του Ταμείου όμως ήταν η χρεοκοπία της Αργεντινής το 2001. Το ΔΝΤ χορήγησε πολύχρονη οικονομική βοήθεια στη χώρα της Λατινικής Αμερικής. Με τους γνωστούς όρους του, όμως, την καταδίκασε σε διαρκή ύφεση και υψηλά ποσοστά ανεργίας. Τα Χριστούγεννα του 2001 το ΔΝΤ αρνήθηκε να εκταμιεύσει τη δόση του 1,3 δισ. επειδή η κυβέρνηση της χώρας δεν είχε εκπληρώσει όλα τα προαπαιτούμενα.

Αντιμέτωπη με μαζική φυγή κεφαλαίων, η κυβέρνηση επέβαλε περιορισμούς στις συναλλαγές. Προκλήθηκαν κοινωνική αναστάτωση και ταραχές στους δρόμους. Η κυβέρνηση άλλαξε, προχώρησε σε στάση πληρωμών και το γνωστό κούρεμα χρέους και άμεση διακοπή της σχέσης της με το ΔΝΤ.

Η πορεία της αργεντίνικης οικονομίας ήταν στη συνέχεια εκρηκτική. Μέσα σε μία δεκαετία το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν αυξήθηκε κατά 60%, το δημόσιο χρέος μειώθηκε από το 169% στο 49% του ΑΕΠ, το κατά κεφαλήν εισόδημα διπλασιάστηκε, η ανεργία υποχώρησε από το 25% το 2001 στο 7,2%, ενώ το ποσοστό των πολιτών της χώρας που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας σε 22% από 36%. Η Αργεντινή αποπλήρωσε όλο το χρέος της προς το ΔΝΤ και φυσικά δεν θέλει καν να ξανακούσει για προσφυγή σ’ αυτό.