Δειλά βήματα στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής

Απελπιστικά φτωχά δείχνουν –παρά τα βήματα που έγιναν– τα αποτελέσματα της προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (που σε λίγο λήγει η θητεία της) για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και μια δίκαιη φορολόγηση στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η έναρξη της θητείας της Κομισιόν και του προέδρου της Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ συνέπεσε το 2014 με την αποκάλυψη του σκανδάλου Luxleaks, δηλαδή το σύστημα μυστικών συμφωνιών που οι φορολογικές αρχές του Λουξεμβούργου προσέφεραν γενναιόδωρα επί πρωθυπουργίας Γιούνκερ σε εκατοντάδες πολυεθνικές εταιρείες, βοηθώντας τες να φοροδιαφεύγουν.

Η Διεθνής Σύμπραξη Ερευνών Δημοσιογράφων (ICIJ) είχε φέρει τότε στο φως περισσότερες από 500 τέτοιες συμφωνίες με 300 πολυεθνικές εταιρείες.

Οι συμφωνίες αυτές πραγματοποιήθηκαν με τη βοήθεια μιας εκ των τεσσάρων μεγαλύτερων εταιρειών ορκωτών λογιστών του κόσμου, της PWC, και επέτρεψαν στις πολυεθνικές την αποφυγή πληρωμής φόρων εκατοντάδων δισεκατομμυρίων.

Ο Γιούνκερ –ένας από τους βασικούς αρχιτέκτονες του μοντέλου φορολογικού παραδείσου που εφάρμοζε το Λουξεμβούργο– είχε υποστηρίξει τότε ότι όλα είχαν γίνει νομότυπα, ότι δεν υπήρξε παραβίαση κάποιων κανονισμών.

Στα πέντε χρόνια που πέρασαν, οι δικαστικές αρχές του Λουξεμβούργου το μόνο που έπραξαν ήταν να οδηγήσουν τους πληροφοριοδότες του σκανδάλου σε δίκη, ενώ η Κομισιόν από την πλευρά της μόλις πρόσφατα και ύστερα από πιέσεις κάποιων οργανώσεων ανακοίνωσε ότι θα διερευνήσει τρεις από τις 546 μυστικές συμφωνίες.

Ωστόσο, μετά τα Luxleaks η αποκάλυψη ανάλογων σκανδάλων φοροδιαφυγής ήταν καταιγιστική: Panama Papers, Paradise Papers, Swiss Leaks, Bahamas Leaks, Offshore Leaks, Russian Laundromat, Troika Laundromat κ.ά.

Οι αποκαλύψεις οδήγησαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη σύσταση εξεταστικών επιτροπών και την Κομισιόν στην έναρξη πρωτοβουλιών για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Οι κινήσεις αυτές έφεραν το 2015 την υιοθέτηση ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών φορολογικών αρχών για τις φορολογικές συμφωνίες.

Το μέτρο όμως εμφανίζει ελλείψεις, αφού η πρόσβαση στις πληροφορίες αυτές επιτρέπεται μόνο στις εθνικές φορολογικές αρχές. Οι απλοί πολίτες, ο Τύπος, η ίδια η Κομισιόν δεν έχουν δικαίωμα πρόσβασης.

Εναν χρόνο αργότερα, η Ε.Ε. υιοθέτησε το μέτρο των ανά χώρα αναφορών που υποχρεώνει τις πολυεθνικές εταιρείες να δημοσιεύουν κάθε χρόνο οικονομικά αποτελέσματα και συναφή στοιχεία στην κάθε χώρα όπου δραστηριοποιούνται.

Ετσι η ανίχνευση εταιρειών που δεν δηλώνουν τα κέρδη τους στη χώρα όπου τα παράγουν προκειμένου να αποφύγουν την εκεί υψηλότερη φορολόγησή τους καθίσταται πλέον ευκολότερη.

Ωστόσο και εδώ η νομοθεσία άφησε «παραθυράκι» στις πολυεθνικές, προσφέροντάς τους ρήτρα εξαίρεσης προκειμένου να προστατεύσουν τα εμπορικά τους μυστικά όταν αυτά απειλούνται.

Φορολογικοί παράδεισοι

Στα τέλη του 2017 ακόμη ένα μέτρο τέθηκε σε εφαρμογή έπειτα από πρόταση της Επιτροπής: η μαύρη λίστα με τους φορολογικούς παραδείσους.

Η λίστα, όταν πρωτοκυκλοφόρησε, περιελάμβανε κυρίως τους «συνήθεις υπόπτους», δηλαδή τους υπεράκτιους φορολογικούς παραδείσους της Καραϊβικής, του Ειρηνικού και κάποιες ακόμη χώρες του τρίτου κόσμου.

Απουσίαζαν από αυτήν γνωστοί προορισμοί του φοροδιαφεύγοντος χρήματος, όπως η Ελβετία, αρκετές βρετανικές κτήσεις, επικράτειες των ΗΠΑ αλλά και... επτά χώρες της Ε.Ε. (Ολλανδία, Ιρλανδία, Μάλτα, Κύπρος, Βέλγιο, Ουγγαρία, Λουξεμβούργο), οι οποίοι σύμφωνα με πρόσφατο πόρισμα επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΤΑΧ3) «λειτουργούν ως φορολογικοί παράδεισοι».

Μη περιλαμβάνοντας αυτές τις χώρες, η μαύρη λίστα της Ε.Ε. δείχνει περισσότερο προϊόν πιέσεων και μαγειρέματος και επί της ουσίας χάνει την αξιοπιστία της. Κάτι που επιβεβαιώνεται και στη νέα μαύρη λίστα της Ε.Ε. που υιοθέτησαν στις 12 Μαρτίου οι υπουργοί Οικονομικών.

Στην αρχική πρότασή της η Κομισιόν είχε συμπεριλάβει και τη Σαουδική Αραβία. Ομως μετά έντονες πιέσεις και απειλές του Ριάντ, οι Ευρωπαίοι υπουργοί, φοβούμενοι απώλειες συμβολαίων προμήθειας όπλων και άλλων εξαγώγιμων προϊόντων αξίας δεκάδων δισ. ευρώ, «άδειασαν» την Κομισιόν και σχεδόν παμψηφεί αφαίρεσαν τη Σαουδική Αραβία από τη λίστα.

Ανάλογη ήταν και η στάση κάποιων χωρών της Ε.Ε. (Δανία, Σουηδία, Ιρλανδία) που κατάφεραν στο τελευταίο Ecofin να μπλοκάρουν την υιοθέτηση ενός πανευρωπαϊκού ψηφιακού φόρου ο οποίος θα υποχρέωνε φοροδιαφεύγοντες κολοσσούς του ίντερνετ, όπως οι Facebook, Amazon και Google (Alphabet), να πληρώνουν επιτέλους δίκαιους φόρους.

Στην ίδια συνάντηση οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών «σφύριξαν κλέφτικα» και σε ακόμη ένα μεγάλο θέμα που εκκρεμεί εδώ και περίπου 20 χρόνια, τη φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών ή αλλιώς τον επονομαζόμενο και φόρο Τόμπιν.

Η υιοθέτηση ενός τέτοιου μέτρου, όπως υποστηρίζουν αρκετοί οικονομολόγοι, θα μπορούσε να φορολογήσει δικαιότερα τις κερδοσκοπικές διαθέσεις των αγορών και να αποτελέσει ανάχωμα σε μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση.

Παρότι η νέα πρόταση που υπέβαλαν για τον εν λόγω φόρο Γερμανία και Γαλλία ήταν αρκετά «νερωμένη» σε σχέση με την αρχική (προσδοκώντας πια σε ετήσια φορολογικά έσοδα στην Ε.Ε. μόλις 3,5 δισ. ευρώ από 35-40 δισ. ευρώ αρχικά), μόλις 11 χώρες τη στήριξαν.

Με τέτοιου με είδους στάσεις είναι προφανές ότι οι κυβερνήσεις καθιστούν όνειρο θερινής νυκτός την υιοθέτηση μιας κοινής φορολογίας για τα κέρδη των επιχειρήσεων.

Μέτρο που θα περιόριζε τον φορολογικό ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών-μελών και τις δυνατότητες φοροδιαφυγής των πολυεθνικών.

Η ιδέα για την εναρμόνιση της φορολογίας των επιχειρήσεων ξεκίνησε το 2001, ξαναμπήκε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το 2007 και ξανά μανά το 2011 και το 2017... Είναι προφανές ότι έχουμε καιρό ακόμη!