Η σημαντικότητα της ασημαντότητας

Πέρα από το ενδιαφέρον και την αμεσότητα των επιλεγμένων περιστατικών (σε κάθε ιστορία υπάρχει πυρήνας, κουκούτσι αλήθειας που δεν αφορά μόνο τον αφηγητή) το βιβλίο θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως εγχειρίδιο δημιουργικής γραφής με πολλαπλές εφαρμογές. Επιπλέον διαβάζεται, εγώ τουλάχιστον το διάβασα, σαν κομμάτια αυτοβιογραφίας και ας μην έχω ιδέα για τη ζωή του συγγραφέα∙ έχει τόση πειστικότητα η γραφή του που δημιουργεί πραγματικούς κόσμους. Η μυθοπλασία δείχνει να υπάρχει όσο εξυπηρετεί την αληθοφάνεια.

Διαβάζοντας κανείς τα μικροδιηγήματα του Κιοσσέ, το πρώτο που παρατηρεί είναι η άρτια δουλεμένη γλώσσα του, ο λιτός και αφτιασίδωτος λόγος του. Στη συνέχεια και μπαίνοντας στο κλίμα του περιεχομένου βλέπει ότι η ανθρωπιά, με τη σημασία του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης σε όλη της τη σημασία, βρίσκεται στην καρδιά κάθε ιστορίας. Θυμοσοφικά αποστάγματα εμβολίζονται συχνά στην αφήγηση. Το χιούμορ αποφορτίζει την ένταση, ενώ εικόνες κινηματογραφικής ευκρίνειας στήνονται μπροστά μας. Στο διήγημα «Δεκαπενταύγουστος» ο πατέρας αφηγείται πως, όταν ήταν αρραβωνιασμένοι με τη μητέρα του αφηγητή, είδαν κάποιον που πνιγόταν και ο πατέρας βούτηξε και τον έσωσε.

«Οταν τον πήγαμε στη γυναίκα του αποκαλύφθηκαν όλα. “γιατί δεν τον αφήνατε να πνιγεί”, μας κατηγόρησε αυτή με βλέμμα βλοσυρό. “Ούτε για έναν πνιγμό δεν είναι άξιος”. Τι έγινε; Τον είχε πιάσει στα πράσα με μια γειτονοπούλα, τον έδιωξε κακήν κακώς από το σπίτι και αυτός – για να τον λυπηθεί; για ν’ αποδείξει τον έρωτά του; - έκανε το απονενοημένο». Από επίσκεψη στο χωριό για να αναζητήσει κάποια πιστοποιητικά της γιαγιάς, διαβάζουμε: «Σουρούπωνε. Χειμώνας. Το καφενείο κλειστόν. Η παιδική χαρά χορταριασμένη. Τα παγκάκια σπασμένα, οι τσουλήθρες ριγμένες στο χώμα, οι σκουριασμένες αλυσίδες στις κούνιες κρέμονταν άχρηστες, με κομμένα τα κάτω ξύλινα άκρα τους. Μόνο η τραμπάλα βρισκόταν στη θέση της». Και πιο απλή εικόνα: «Δίπλα μου μια γριά, μαύρο τσεμπέρι, ρυτίδες, αδύνατη, στέκα. Παρατηρούσε το ξεφάντωμα αγέλαστη». Και αλλού: «Γερόντισσα κυρτή, ξερακιανή, οι αυλακιές στο πρόσωπο βαθιές, χωράφι οργωμένο, ξερικό. Κάθεται απέναντί μου στο αστικό. Εξω αρχίζει να ρίχνει ψιχάλα χοντρή».

Αλλα χαρακτηριστικά της γραφής του Κιοσσέ είναι: η συνειρμική λειτουργία της μνήμης (μνήμες παιδικές, αναμνήσεις θραυσματικές)∙ ο ανθρωπομορφισμός των ζώων που σκέπτονται και ενεργούν ως έλλογα όντα∙ οι αυτοαναφορικές οδηγίες της γραφής και ο καπνός του τσιγάρου που καλύπτει την ατμόσφαιρα σε πολλά διηγήματα. Ακόμη, ο συγγραφέας, βαθύς γνώστης της αφηγηματολογίας, ξέρει να παίρνει τον ρόλο του διαφορετικού κάθε φορά αφηγητή. Κοινός επίσης συνδετικός αρμός σε αυτό το οργανικό σύνολο η σημαντικότητα της ασημαντότητας: «ιστορίες σύντομες σε έκταση» αλλά και «ιστορίες των μικρών αυτού του κόσμου». Μια ιδιαίτερη συμπάθεια και τρυφερότητα για την τρίτη ηλικία. Στο πρώτο κιόλας διήγημα «Ο πατέρας», ο αφηγητής αισθανόμενος ενοχές επειδή οδηγεί τον γέροντα πατέρα του στο γηροκομείο «για να ξεχαστεί, βάλθηκε να απαριθμεί τους ευφημισμούς που είχαν μάθει στο σχολείο. Ειρηνικός ωκεανός, γλυκάδι, Ευμενίδες… Κι εκεί, στη μέση του δρόμου, τον έπιασαν τα κλάματα. Δεν θυμόταν αν ήταν κυριολεξία ή ευφημισμός η φράση “οίκος ευγηρίας”».

Και κλείνοντας σημειώστε: απλότητα, λιτότητα, ειλικρίνεια, ανθρωπιά, αυτά συγκροτούν το Τσιγάρο βαρ;.