Ο τρόμος τού μέσα

Αυτά τα δοκίμια για τη λογοτεχνία του φανταστικού, τον κινηματογράφο και τη μουσική αφενός συμπυκνώνουν κατόπιν εορτής την προβληματική του k-punk, που σταμάτησε να ανανεώνεται το 2015, και αφετέρου δίνουν μια ιδέα για τις θεματικές του άγραφου τελευταίου έργου του Φίσερ Acid Communism, από το οποίο, μετά την αυτοκτονία του συγγραφέα, απέμεινε μόνο μια ημιτελής εισαγωγή.

Οι δύο πόλοι που οργανώνουν το σύνολο, το «αλλόκοτο» και το «απόκοσμο», παραπέμπουν για τον Φίσερ, με πολύ ανόμοιους τρόπους, σε μια κοινή, άγνωστη εξωτερικότητα, που γίνεται αισθητή ως «η απελευθέρωση από το καθημερινό, η απόδραση από τα όρια αυτού που παραδοσιακά λογίζεται ως πραγματικότητα» (σελ. 47) – μια πολύ κλασική εξήγηση της έλξης που ανέκαθεν ασκούσε το λεγόμενο «φανταστικό» στα παιδιά και σε όσους νέους (στο σώμα ή στην ψυχή) νιώθουν να πνίγονται από τους βιοτικούς καταναγκασμούς του ενήλικου κόσμου.

Η διαφορά ανάμεσα στο αλλόκοτο (που εδώ εκπροσωπείται από ονόματα όπως ο Λάβκραφτ, ο Χ. Τζ. Ουέλς και ο Φίλιπ Κ. Ντικ, ο Φασμπίντερ και ο Ντέιβιντ Λιντς) και το απόκοσμο (που αναδύεται τελικά ως το αληθινό επίκεντρο του ενδιαφέροντος του Φίσερ, με εκπροσώπους του, μεταξύ άλλων, τη Δάφνη Ντι Μοριέ, τον Μπράιαν Ινο, τη Μάργκαρετ Ατγουντ, τον Κιούμπρικ, τον Ταρκόφσκι και τον Κρίστοφερ Νόλαν) είναι ότι το πρώτο εμφανίζεται, συχνά με τρόπο πληθωρικό, εκεί όπου δεν ανήκει, ενώ το δεύτερο «αποτυγχάνει» είτε να εμφανιστεί είτε να μην εμφανιστεί – είναι μια παρουσία που δεν παρουσιάζεται, εκπίπτοντας ενεργητικά σε τρομακτική απουσία, ή μια απουσία που δεν απουσιάζει, μετατρεπόμενη, επίσης ενεργητικά και εξίσου τρομακτικά, σε παρουσία.

Η δυσκολία με το απόκοσμο, και ταυτόχρονα η πηγή της έλξης που ασκεί αυτό στη σκέψη του Φίσερ, έγκειται στην ιδιάζουσα επικαιρότητά του, ένεκα της πανταχού παρουσίας του στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο: «Καθώς το απόκοσμο στρέφεται αποφασιστικά στο πρόβλημα της δράσης του υποκειμένου, αφορά τις δυνάμεις που κυβερνούν τη ζωή μας και τον κόσμο.

»Οσοι από εμάς ζουν σε έναν παγκοσμίως τηλεσυνδεδεμένο καπιταλιστικό κόσμο μάλλον βλέπουν καθαρά ότι αυτές οι δυνάμεις δεν είναι πλήρως προσβάσιμες στην αισθητηριακή μας αντίληψη» (σελ. 123). Ενώ το αλλόκοτο παραπέμπει σε ένα γοητευτικό μεν, αλίμονο όμως, ίσως για πάντα χαμένο παρελθόν, όπου η υπέρβαση του πεζού πραγματικού ήταν υποκειμενική και μυθοπλαστική υπόθεση, το απόκοσμο, ως νύξη του έξω, αποικίζεται σήμερα από το ίδιο κεφάλαιο που απορροφά μέσα του κάθε όψη του κόσμου – ένα απόκοσμο, δηλαδή, τόσο τετριμμένο όσο και απόλυτα, απαρηγόρητα μοντέρνο.

Παιδί του παρόντος του, ο Φίσερ εξακολουθεί να έχει στραμμένο το βλέμμα του στο έξω ενώ αποδέχεται ότι είναι βυθισμένος στο μέσα του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Την εξωτερικότητα που λαχταρά τη βρίσκει έτσι στα μέσα του παρελθόντος, στη λογοτεχνική, εικαστική ή μουσική μυθοπλασία που ενώνει στ’ αλήθεια το αλλόκοτο με το απόκοσμο, των οποίων η διαφορά αποδεικνύεται τελικά ότι δεν έχει να κάνει τόσο με τους ορισμούς τους ή με την «αίσθησή» τους, αλλά με τις διαφορετικές χρονικότητές τους (ακόμα και όταν συνυπάρχουν χρονολογικά σε έργα της ίδιας περιόδου, ακόμα και των ίδιων δημιουργών).

Αν έτσι έχουν τα πράγματα, η ελπίδα να ξεπεραστεί ο τρόμος τού μέσα δεν βρίσκεται εκεί έξω – βρίσκεται τώρα, όπως βρισκόταν πάντα, όσο βαθύτερα μπορούμε να φτάσουμε, στα ενδότερα.