Ο συγγραφέας ως ενδιάμεσος

Η Δέρβη δεν είναι από τις συγγραφείς που επαναλαμβάνονται. Δεν φοβάται να επαναπροσδιορίσει τους στόχους της και να πειραματιστεί, και σε ό,τι αφορά τη γλώσσα και το περιεχόμενο και σε ό,τι έχει να κάνει με τη φόρμα και τη δομή της γραφής της.

Μια γραφή η οποία καταφέρνει να δείχνει πηγαία και αυθόρμητη, ενώ στην πραγματικότητα είναι πολύτροπη και μελετημένη· μια γραφή ευαίσθητη και παρατηρητική, χαμηλόφωνη και πυκνή, με κινηματογραφική ένταση, φαρσική και, άλλοτε λιγότερο άλλοτε περισσότερο, πρόδηλα παιγνιώδης, όπως στα διηγήματα της συλλογής της: «Ξημερώματα στις Βρυξέλες», «Ο δράκος και ο μάγειρας», «Ο γιατρός Πιπεράκης», «Μονοπλάνο».

Πάνω από όλα, μια γραφή που επικεντρώνεται εκεί όπου φαινομενικά τίποτα δεν συμβαίνει, στραμμένη σ’ αυτά που περνούν απαρατήρητα ενώ είναι αποκαλυπτικά («Ο κλήρος», «Χ+Β για πάντα», «Ο πρώτος μου παράδεισος», «Ο κήπος απέξω»).

Στο «Ακούω φωνές» ο χωρόχρονος σε συνδυασμό με την πλοκή και το θέμα διαρκώς παραλλάσσουν, με το τέλος σε πολλές περιπτώσεις να μένει ανοιχτό ή να είναι απρόσμενο, όπως ακριβώς συμβαίνει στη ζωή, όπου η ουσία των πραγμάτων, η επίδραση της δύναμης ή το αποτέλεσμα μιας απώλειας δεν είναι κατ’ ανάγκη τα αναμενόμενα.

Κι εδώ, αλλού τα πρόσωπα υποτάσσονται στα πάθη τους και παρά τη φαινομενική τους κοινωνικότητα αντιδρούν με τρόπο εγωκεντρικό και παιδαριώδη ή απερίσκεπτα και σπασμωδικά, όπως στα διηγήματα «Πεντέμισι βδομάδες» και «Ηello Big Brother», κι αλλού πάλι, αν και είναι περιθωριοποιημένα και η απώλεια ή το τραύμα που φέρουν είναι αξεπέραστα, κρατούν μια στάση ανθρώπινη και συμπονετική απέναντι στον πόνο του άλλου, ακόμη κι όταν αυτός ο άλλος είναι ένας ετοιμοθάνατος, ξένος γάτος («Η απογραφή»).

Σε αντιδιαστολή, κάποια άλλα πρόσωπα, κάτω από το βάρος των κοινωνικών συμβάσεων, της δειλίας ή της αναπηρίας τους, δεν τολμούν καν να εκφραστούν και να επικοινωνήσουν («Οκτάωρο στον ήλιο», «Θερινός επισκέπτης»).

Σε κάθε περίπτωση, στο «Ακούω φωνές», όπως άλλωστε το υποδηλώνει ο τίτλος του, οι αφηγήσεις ανήκουν στα ίδια τα υποκείμενα, τη φωνή των οποίων η συγγραφέας μπορεί και αφουγκράζεται χωρίς προκατάληψη και με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, είτε πρόκειται για ήρωες παρορμητικούς και ανασφαλείς είτε για ανθρώπους ευαίσθητους και μοναχικούς οι οποίοι, αν και έχουν βιώσει μια κόλαση («Παναγιώτης Οπως νομίζεις»), συμπεριφέρονται με θάρρος και ανθρωπιά.

Με άλλα λόγια, είναι τα ίδια τα υπο-κείμενα που μιλούν μέσ’ από τα κείμενά της, περιγράφοντας τα βιώματά τους και όσα τα απασχολούν, ή ακόμη και τις απλές, καθημερινές τους συνήθειες και τους ανθρώπους που τα περιστοιχίζουν· είναι αυτά τα ίδια που της υπαγορεύουν τις ιστορίες τους, ακόμη κι όταν αυτές εκφέρονται σε τρίτο πρόσωπο ή με τρόπο απρόσωπο και αινιγματικό («Ελεύθερη πτώση»).

Πρόκειται για άτομα της διπλανής πόρτας, αλλά και πρόσωπα φασματικά («Ανατόλ», «Η μητέρα της Οφηλίας»), ή κάποιον ήρωα από το πρώτο βιβλίο της συγγραφέως, ο οποίος επανέρχεται και ξανασυστήνεται («Δημήτρη με λένε»), παίρνει σάρκα και οστά και ταυτόχρονα αποστασιοποιείται για να εκφράσει μια οπτική διαφορετική από εκείνη που του επιφύλαξε στο βιβλίο η δημιουργός του· μια δημιουργός διαθέσιμη και ικανή να τον καταλάβει και να τον ακούσει. Και είναι αυτή η διαθεσιμότητα στις ενστάσεις και τις διαφορετικές εκδοχές που πρωτίστως χαρακτηρίζει την πένα της Δέρβη, κάνοντάς την ελκυστική και αξιοσύστατη.