Η ποιητική ωριμότητα των πρωτοεμφανιζόμενων

Στο «Ανταλλακτήριο ηδονών», την πρώτη ποιητική συλλογή της Δώρας Κασκάλη ύστερα από τρία πεζογραφικά βιβλία, η ερωτευμένη ποιητική φωνή διαλέγεται, σε ολόκληρο σχεδόν το μάκρος του βιβλίου, με το αγαπημένο πρόσωπο και ορίζεται από τη δική του ανταπόκριση: «Πώς να μη σ’ αγαπώ; / Είναι ο μόνος τρόπος / πια / για να υπάρχω». Το πρόσωπο, ωστόσο, στο οποίο απευθύνεται η ποιήτρια είναι τις περισσότερες φορές απόν και ό,τι έχει μείνει είναι η έλλειψη, η σιωπή, η ανάμνηση των ευτυχισμένων στιγμών της συνύπαρξης και οι λέξεις. Οι λέξεις ακριβώς είναι ό,τι κυρίως έχει στη διάθεσή της η ποιήτρια. Αυτές είναι το υλικό της και με αυτές προσπαθεί να περισώσει ό,τι μπορεί πια να σωθεί.

Το πάθος και η ψυχραιμία, ο πόθος και ο πόνος, η σωματική και η ψυχική έξαψη ισορροπούν ιδανικά στο «Ανταλλακτήριο ηδονών». Η ποιητική εγκράτεια της Δώρας Κασκάλη και η αυστηρή αρχιτεκτονική της συλλογής (η οποία είναι θεματικά και μορφικά διαρθρωμένη σε τρία μέρη, με δέκα ποιήματα στο κάθε μέρος, συν ένα υστερόγραφο στο δεύτερο) είναι τέτοια, που δεν αφήνει περιθώριο ούτε στην αισθηματολογία –τον υπ’ αριθμόν ένα εχθρό της ποίησης– να ξεχειλίσει αλλά ούτε και στην ηδυπάθεια να υπερκαλύψει κάθε άλλο στοιχείο του ερωτικού φαινομένου.

Το βιβλίο στο σύνολό του γεωγραφεί τις επικράτειες του έρωτα: την επιθυμία και την άρνηση, την προσδοκία και τη μοναξιά, την απουσία και την ολοκλήρωση· την αιωνιότητα της μιας ώρας· τον πόθο και τη διάψευση, την ήττα και την αντοχή, το αρσενικό και το θηλυκό. Κυρίως, όμως, με τα ποιήματα της συλλογής αυτής η Δώρα Κασκάλη αφηγείται τη διαλεκτική σχέση μεταξύ έρωτα και γλώσσας, γιατί η ερωτική εμπειρία, είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι, από τις λέξεις ξεκινάει πάντα και στις λέξεις καταλήγει ξανά. Ωσπου τελικά γλώσσα και έρωτας συμφύρονται, ποίηση και ηδονή συγχωνεύονται, το σώμα και το ποίημα ταυτίζονται: «Είναι το σώμα μου αυτό», διαβάζουμε, «δεν είναι ένα ποίημα / ένας διάλογος / κάτι σπαρακτικά ερωτικό».

Κάποια από τα ποιήματα της πρώτης, επίσης, ποιητικής συλλογής του Δημήτρη Πέτρου, «Α΄ Παθολογική», είχαν εμφανιστεί, αν δεν κάνω λάθος, πριν από την κυκλοφορία του βιβλίου με τον τίτλο «Οικογενειακό άλμπουμ».

Ο παλαιότερος αυτός τίτλος υπολείπεται οπωσδήποτε σε συνδηλώσεις απ’ αυτόν που τελικά υιοθέτησε ο ποιητής, αλλά περιγράφει με μεγαλύτερη ακρίβεια το περιεχόμενο του βιβλίου, αφού μεταξύ «Εξωφύλλου» και «Οπισθοφύλλου» (όπως τιτλοφορούνται το πρώτο και το τελευταίο ποίημα της συλλογής) παρελαύνουν, με σειρά εμφανίσεως, ο πατέρας του αφηγητή, ο αδερφός του ο Δαυίδ, η μάνα του σε κρεβάτι νοσοκομείου, η Aννα κατάκοιτη, ο παππούς στην εξοχή, ένας έμπορος με νάιλον γραβάτα, ο παιδικός του φίλος και η ξεχασμένη Μαρία. Και όλα αυτά τα ξένα για τον αναγνώστη πρόσωπα, παρόλο το βιωματικό τους υπόβαθρο –ή μήπως χάρη σε αυτό;– αποκτούν μέσω της ποίησης μιαν αρχετυπική διάσταση και μια ζωντανή παρουσία. Γιατί η ποίηση, η ποίηση του Δημήτρη Πέτρου εν προκειμένω, έχει αυτή τη δύναμη, να δίνει φωνή και ζωή –ζωή άλλη, που όμως είναι η πιο αληθινή και γι’ αυτό και πιο οικεία– σε πρόσωπα και γεγονότα της πραγματικότητας, που αλλιώς θα χάνονταν ή θα έμεναν σιωπηλά: «Oταν έλειψα, ο παλιός μου φίλος πέθανε. / Δεν άντεξε να μείνει αθέατος».

Για τον ίδιο τον ποιητή, όμως, το φορτίο αυτό είναι συχνά βαρύ: το φεγγάρι άρρωστο ξερνάει τις παρομοιώσεις του, τα μεταγωγικά περνάνε πάνω από το κεφάλι του, το πλίνθινο παραπέτασμα γκρεμίζεται και «η ζωή επιδεικνύει την ικανότητά της / να ξεθωριάζει χρώματα». Και το ποίημα λέει τα δικά του – με γλώσσα ταυτόχρονα ανεπιτήδευτη και παλλόμενη, με τολμηρή εικονοποιία και βαθιά συναισθηματική ένταση, με νοητικά άλματα που εντείνουν την αναγνωστική εγρήγορση και ήπια λυρική εκδίπλωση που δεν αρνείται το παράλογο: «Εδώ τελούνται μυστήρια. Ζωή γεμάτη πολυφαινόλες και άγρια δέντρα. // Είναι μαγεία να ανακαλύπτεις κατσαρόλες στα ερείπια».

Η πιο ώριμη και κατασταλαγμένη ίσως πρώτη ποιητική συλλογή που έχουμε διαβάσει εδώ και καιρό.