Ναυάγια στις ακτογραμμές της Ανδρου

«Κάθε ναυάγιο, ύστερα από λίγον καιρό στον βυθό, ενσωματώνεται στο περιβάλλον. Γύρω του αρχίζει να αναπτύσσεται θαλάσσια ζωή [...]. Πιο μακριά, από την ψυχή των ανθρώπων που κάποτε ταξίδεψαν με το σκελεθρωμένο πλέον σκαρί, των συγγενών, των φίλων, από την καρδιά και τον νου εκείνων που άκουσαν τις περιπέτειές τους, αναδύονται πολύ συχνά, σαν “πλοκάμια”, εκατοντάδες γοητευτικές ιστορίες, “μνήμες ονείρων” καθώς γράφει ο Σεφέρης στην “Κίχλη”. Τα νερά της Ανδρου φυλάσσουν, από την εποχή του Ομήρου ήδη, πολλές από αυτές τις ιστορίες».

Αυτά γράφει ο Γιάννης Μαμάης, επιμελητής της δίγλωσσης (ελληνικά - αγγλικά) έκδοσης του Φιλοπρόοδου Ομίλου «Το Γαύριο» με τίτλο των Κώστα Θωκταρίδη και Αρη Μπιλάλη – ειδικός τεχνικός πραγματογνώμονας ναυτικών ατυχημάτων, επαγγελματίας δύτης και ειδικευμένος στις ναυαγιοκαταδύσεις, ο πρώτος, ερευνητής της ναυτικής ιστορίας, ο δεύτερος.

«[...] η Ανδρος ήταν, για πολλά χρόνια, το φυσικό πέρασμα όσων ταξίδευαν από και προς τα λιμάνια της Μικράς Ασίας. Την εποχή που το εμπόριο ανάμεσα στις ακτές του Αιγαίου ανθούσε, οι ναυτικές γραμμές πύκνωναν συνεχώς γύρω της. Πολλοί όμως ήταν πάντα και οι δυνατοί άνεμοι που φυσούσαν στην περιοχή. [...]ειδικά όταν τα καράβια περνούσαν από το Στενό του Καφηρέα, ένα από τα πιο επικίνδυνα ναυτικά περάσματα στην Ελλάδα, το διαβόητο Κάβο Ντόρο. [...] Τα νερά της Ανδρου υπήρξαν μάρτυρες για δεκάδες ναυτικές τραγωδίες. [...] Τα καράβια στο βυθό της Ανδρου συγκροτούν ένα ιδιόμορφο μουσείο ναυπηγικής τέχνης [...]», μας λένε οι συγγραφείς στον Πρόλογό τους.

Οπως μας πληροφορεί η προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων Αγγελική Γ. Σίμωσι, στην Εισαγωγή, «Το νησί της Ανδρου, από την αρχαιότητα ακόμη, αποτελεί το επίκεντρο των ναυτικών δρώμενων στο Αιγαίο. [...] το 1939 στην Ανδρο ήταν νηολογημένα 80 ατμόπλοια, αναδεικνύοντας το νησί σε λίκνο του Εφοπλισμού. Οι Εμπειρίκοι και οι Γουλανδρήδες σηματοδοτούν τις ανδριώτικες ναυτικές οικογένειες».

Οπως ήταν φυσικό λοιπόν, πολλά πλοία στην Ανδρο, πολλοί ναυτικοί, «δεκάδες οι ναυτικές τραγωδίες [...] στο νησί», γράφει ο Γιάννης Μαμάης, και συνεχίζει:

«Τα περισσότερα σπίτια στην Ανδρο έχουν λαβωθεί από αυτές. Ξέρουν καλά τι σημαίνει η φράση [...] “η θάλασσα βγάζει φίδια”. Εχουν τρέξει μέσα στη νύχτα [...] να βοηθήσουν ναυαγούς, έχουν τρομάξει από φωτοβολίδες που εκτοξεύονται από τη θάλασσα, ενδεχομένως να έχουν αναζητήσει [...] τον αδελφό τους ανάμεσα στα κύματα ή να κρατούν ακόμα [...] φωτογραφίες από [ένα] ωκεανογραφικό που τους περιμάζεψε. Ενα νεκροταφείο είναι οι θάλασσες, νεκροταφείο κορμιών και πλοίων για να θυμίζουν μια άνιση, τραγική πάλη, την αιώνια πάλη του ανθρώπου που πασχίζει να δαμάσει την αγριότητα της θαλασσοταραχής, μια τρικυμία η φύση ολόκληρη…»

Στο βιβλίο υπάρχουν μαρτυρίες επιζώντων, συγγενών τους, δημοσιεύματα από εφημερίδες της εποχής των ναυαγίων, ασπρόμαυρες φωτογραφίες, όπως και από τις σελίδες των νηολογίων και φυσικά εκπληκτικές υποβρύχιες φωτογραφίες.

Πρόκειται για μια αισθητικά ιδιαίτερα επιμελημένη έκδοση, που κρατά με νοσταλγία το πολυτονικό σύστημα (με τα στολίδια της γλώσσας, όπως έλεγε ο Γιώργος Χειμωνάς), «ένα λεύκωμα που διέσχισε ταραγμένες ιστορίες. Κι από τη φουρτούνα των καταραμένων στιγμών, τις εναποθέτει ίσως κάπου πιο ήσυχα… Στη γαλήνη της μακρινής αφήγησης».

Την έκδοση προλογίζει η προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, Αγγελική Γ. Σίμωσι, τη μεταφορά στην αγγλική γλώσσα έκαναν η Λιάνα Σακελλίου και ο William Schultz, ενώ το σπάνιο φωτογραφικό υλικό προέρχεται από τους φωτογράφους Ν. Ρηγούτσο, Στ. Γεωργίου, Αρ. Κομνηνού, Ν. Καρατζά, Στ. Βαλάκη και Φ. Ποντίκη.