Συλλογική η ευθύνη

Το μυθιστόρημα Η Κραυγή της Φύσης (εκδόσεις Κουκκίδα, 2024) της Ελένης Λόππα εντάσσεται στο είδος της οικολογοτεχνίας, συνδυάζοντας την αφήγηση με την ανάδειξη οικολογικών και πολιτισμικών θεμάτων, επιδιώκοντας την αφύπνιση της οικολογικής συνείδησης. Η ιστορία, τοποθετημένη στην απειλούμενη Αμαζονία, εξελίσσεται σε ένα αφηγηματικό πλαίσιο όπου το περιβάλλον δεν λειτουργεί απλώς ως σκηνικό, αλλά ως ζωντανός οργανισμός που αλληλεπιδρά με τους χαρακτήρες και την πλοκή, τονίζοντας τη βαθιά αλληλεξάρτηση ανθρώπου και φύσης.

Η συγγραφέας δεν περιορίζεται σε μια μυθιστορηματική πλοκή, ούτε σε μια λογοτεχνική καταγγελία, αλλά εξερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι ανθρώπινες αξίες, πολιτισμοί και τρόποι ζωής επηρεάζονται από την οικολογική καταστροφή, στοχεύοντας στη διαμόρφωση ενός αναγνωστικού κοινού που θα είναι πιο συνειδητοποιημένο και ευαισθητοποιημένο, ενώ επιδιώκει να δημιουργήσει μια νέα, υπεύθυνη στάση απέναντι στο περιβάλλον, αναγνωρίζοντας τον αναντικατάστατο ρόλο της φύσης στη ζωή και την κουλτούρα μας.

Με το συμβολικό εξώφυλλο και τον τίτλο, εμπνευσμένα από την Κραυγή του Εντβαρτ Μουνκ, αποδίδεται η αγωνία της φύσης απέναντι στη συνεχιζόμενη καταστροφή της και συμβολίζει τη δραματική έκκληση της φύσης μπροστά στη συνεχιζόμενη καταστροφή της. Το σύμβολο της «κραυγής» ενσαρκώνει τον πόνο της φύσης και την καταστροφή του περιβάλλοντος, θέτοντας στον αναγνώστη το ερώτημα αν η σύγχρονη κοινωνία μπορεί να απαντήσει σε αυτήν την κραυγή.

Ο κεντρικός ήρωας, ο Κουαέ, ένας νεαρός ιθαγενής της Αμαζονίας, ο οποίος μετέπειτα μετονομάζεται Κριστιάνο, βιώνει από παιδί τον τραγικό αποχωρισμό από τη μητέρα και τη γη του, όταν δίνεται από τον πατέρα του σε έναν καθολικό ιερέα. Στην πορεία υιοθετείται από έναν εύπορο Νεοϋορκέζο και ενσωματώνεται σε έναν κοσμοπολίτικο, αποξενωμένο τρόπο ζωής. Ωστόσο, παρά την επιφανειακή επιτυχία και την εκπαίδευσή του, η αποκοπή από τις ρίζες του βαραίνει τον ψυχισμό του, οδηγώντας τον τελικά να επιστρέψει στον τόπο του. Η επιστροφή του στην Αμαζονία μετατρέπεται σε αγώνα υπεράσπισης όχι μόνο της γης του, αλλά και της πολιτισμικής ταυτότητας των φυλών που κινδυνεύουν να αφανιστούν. Η προσωπική διαδρομή του Κριστιάνο συμπληρώνεται από την ερωτική σχέση με τη Ρεβέκκα, μια Ελληνοεβραία καλλιτέχνιδα που καταφέρνει να διεγείρει τον συναισθηματικό του κόσμο μέσα από τη μουσική της και την κοινή αγάπη τους για την τέχνη και τη φύση.

Η σχέση τους ξεκινά ως ένας κοινός δρόμος με βασικό συνδετικό στοιχείο την καλλιτεχνική και περιβαλλοντική ευαισθησία τους. Αρχικά, η Ρεβέκκα δείχνει να κατανοεί και να στηρίζει τις φιλοδοξίες του Κριστιάνο. Καθώς όμως ο ήρωας εμπλέκεται βαθύτερα στον αγώνα για τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών και ενώνεται με τους ακτιβιστές της περιοχής, η σχέση τους δοκιμάζεται. Η Ρεβέκκα, παρ’ όλο που συμπάσχει με τον Κριστιάνο, δεν είναι έτοιμη να αποχωριστεί τη ζωή της και να θυσιάσει την προσωπική της ασφάλεια για το όραμά του.

Η Λόππα καταφέρνει να σκιαγραφήσει τις εσωτερικές συγκρούσεις των χαρακτήρων της με πειστικό τρόπο, αποκαλύπτοντας τη διαφορά μεταξύ της θεωρητικής συμπαράστασης και της έμπρακτης συμμετοχής σε έναν τόσο απαιτητικό σκοπό, όπως η προστασία των ιθαγενών και του δάσους του Αμαζονίου.

Το μυθιστόρημα, εμπλουτισμένο με διακειμενικές αναφορές όπως στο Θλιμμένοι Τροπικοί του Κλοντ Λεβί-Στρος και με έργα της περσικής και ιαπωνικής ποίησης, δημιουργεί ένα πολυδιάστατο και ζωντανό μωσαϊκό που προκαλεί τον αναγνώστη να αναστοχαστεί την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και το καθολικό δικαίωμα στη γη και τη ζωή. Επιπλέον, διανθίζει την ιστορία της με αναφορές προσεκτικά τεκμηριωμένων ερευνών με αποσπάσματα από ομιλίες ακτιβιστών, όπως της Τσάι Σουρουί, μετατρέποντας το μυθιστόρημα σε γέφυρα μεταξύ λογοτεχνίας και πραγματικότητας, φέρνοντας στο φως πραγματικά στοιχεία για την καταστροφή των τροπικών δασών και την καταπάτηση των δικαιωμάτων των φυλών της Αμαζονίας, καθιστώντας το μυθιστόρημά της ένα είδος καλλιτεχνικής διαμαρτυρίας.

Η συγγραφέας κατορθώνει να μεταδώσει το οικολογικό μήνυμα του έργου αποφεύγοντας τη συναισθηματική υπερβολή που ο Ράσκιν περιγράφει ως «παθητική πλάνη» – την προβολή υπερβολικών ανθρώπινων συναισθημάτων στη φύση, η οποία συχνά αποπροσανατολίζει από την ουσία του θέματος. Αντιθέτως, η Λόππα διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα στη συναισθηματική έκφραση και την αντικειμενικότητα, παραμένοντας αυθεντική και επιτρέποντας στον αναγνώστη να αισθανθεί βαθιά την πραγματικότητα που ανατέμνει.

Η Κραυγή της Φύσης αποτελεί ένα πολυεπίπεδο λογοτεχνικό έργο το οποίο, πέρα από την αναγνωστική απόλαυση, λειτουργεί σαν κάλεσμα για κοινωνική και περιβαλλοντική δράση, εμπνέοντας τον αναγνώστη να συμμετάσχει στη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και της πολιτισμικής κληρονομιάς. Η αφήγηση της Λόππα δεν περιορίζεται σε μια απλή ιστορία, αλλά μέσα από τον ρεαλισμό και τη συναισθηματική εμβάθυνση προσφέρει ένα κείμενο που θέτει το ζήτημα της κλιματικής και πολιτισμικής προστασίας με όρους «επείγοντος». Το βιβλίο ενσαρκώνει μια κραυγή συνείδησης για τη βιωσιμότητα του πλανήτη και την απειλούμενη ανθρώπινη ζωή, προσφέροντας ένα δυνατό συγγραφικό έργο γεμάτο πάθος και στοχαστική διάθεση που κινητοποιεί τη συλλογική μας ευθύνη.

*Καθηγητής Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας

—

Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο [email protected]