Κάθε μέρα που περνάει, έστω και φευγαλέα, θα περάσει από το μυαλό μου μια ατάκα, ένας διάλογος, μια σκηνή από τις «Μεγάλες ελπίδες» (1988) του Μάικ Λι, που προβλήθηκε στις «Νύχτες Πρεμιέρας». Η ταινία ακολουθεί τη ζωή ενός νεαρού ζευγαριού που ανήκει στην εργατική τάξη, του Σίριλ (Phil Davis) και της Σίρλεϊ (Ruth Sheen). Καπνίζουν μπάφους κι ονομάζουν τον κάκτο τους «Θάτσερ» γιατί «είναι πόνος στον κώλο» άμπας και σε βρουν τα αγκάθια του στο ευαίσθητο σημείο. Με ένα μηχανάκι πηγαινοέρχονται στο Λονδίνο, φροντίζουν την ηλικιωμένη μάνα του Σίριλ (που αν και ανήκει στην εργατική τάξη, πλέον ψηφίζει Τόρις), δείχνουν την αλληλεγγύη τους σε χαμένους ταξιδιώτες από την αγγλική επαρχία, συναντιούνται με νεόπλουτους γιάπηδες που εξαγοράζουν διαμερίσματα των άλλοτε κραταιών council houses, εξευγενίζοντας έτσι λαϊκές γειτονιές, και συζητάνε για το μέλλον που τους τρομάζει και τον κόσμο που δεν λέει να αλλάξει.
Πάνω στη θηριωδία της ΤΙΝΑ, στα σκοτεινά χρόνια του θατσερισμού της δεκαετίας του ’80, βλέπουμε πώς η ταξική αναδιαμόρφωση της Αγγλίας επηρέασε τις οικογένειες και τις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι μια ταινία που δεν μιλάει μονάχα για το πένθος και τις ήττες της Αριστεράς και την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού, αλλά και για την ανάγκη επανεφεύρεσης της ελπίδας σε χαλεπούς καιρούς.
Ακριβώς αυτό προσπαθεί να αναλύσει αυτό το άρθρο, την επανεφεύρεση της ελπίδας και την πρόθεση για αλλαγή όταν όλα μοιάζουν μάταια και ανυπόφορα. Για να το κάνουμε αυτό, θα πρέπει να ανατρέξουμε σε κάποιες (απλοϊκές) υποθετικές εικόνες της ζωής στην Ελλάδα του Μητσοτάκη.
Υποθέσεις και εικόνες από την Ελλάδα του μέλλοντος
Στάχτες στα κεφάλια μας και πλημμυρισμένοι δρόμοι στο διάβα μας. Θυμάσαι το σινεμά αυτό; Εγινε ξενοδοχείο ή σούπερ-μάρκετ, δεν θυμάμαι πια. Στα μουσεία, αλυσίδες καφέ σερβίρουν στους τουρίστες σάντουιτς με ονόματα αρχαίων Θεών. ΣΔΙΤ, ρυθμιστικές αρχές, λειψυδρία και σπάσιμο αυγών. Κρατικές δολοφονίες, νεκροί, εξεταστικές επιτροπές και δακρύβρεχτες απολογίες. Luxury flats, έρμπιενμπιζ, ενοίκια στον ουρανό, εξοστρακισμένοι κάτοικοι, εξωθημένοι άστεγοι και μειονότητες στο περιθώριο. Εχθρική αρχιτεκτονική, πόλεις-εχθροί. Μπάτσοι, λαμαρίνες, σκόνη και εργοτάξια. Η φτώχεια όλο και αυξάνεται, το ίδιο όμως και το ΑΕΠ και η τουριστική κίνηση και οι αξιολογήσεις. Αμάν πια με τη μιζέρια κάποιων. Σεζόν, εστίαση και αποχή. Με όσους μιλάω είναι ανέλπιδοι, αδιάφοροι, ηττημένοι. Να ψηφίσεις τι; Στη γωνία, μια Ακροδεξιά που καραδοκεί να πάρει την εξουσία και όλος ο δημόσιος λόγος έχει στρίψει προς τα εκεί: στον φόβο, στον εξωραϊσμό της πραγματικότητας και στον ατομικισμό.
Σαν τον Σίριλ, τον ήρωα της ταινίας, που μπροστά στο μπρούτζινο κεφάλι του Μαρξ στο νεκροταφείο Χάιγκειτ, διαβάζει την επιγραφή:
«Οι φιλόσοφοι έχουν απλά ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους.
Το θέμα είναι να τον αλλάξουμε».
Και αναρωτιέται: «Να αλλάξεις τι;» παραδομένος στη μελαγχολία που τον διακρίνει. «Είναι διαφορετικός ο κόσμος τώρα», λέει.
Σαν τον Σίριλ και τη Σίρλεϊ θα βολοδέρνουμε στις πόλεις τα ηττημένα μας κουφάρια, φάσκοντας και αντιφάσκοντας, προετοιμάζοντας την επανάσταση και την ίδια στιγμή, στρογγυλοκαθούμενοι στον κώλο μας, θα προσπαθούμε να μαζεύουμε τα κομμάτια μας. Από τη μια ανήμποροι να αντιδράσουμε, φοβισμένοι για ό,τι άλλο έρθει, από την άλλη όρθιοι (και ας είναι και με το ένα πόδι), και περήφανοι, ψάχνοντας ακόμη στα συντρίμμια για μικρές ελπίδες. Θα μιλάμε για οικογένειες και θα αναρωτιόμαστε «πώς στο καλό μεγαλώνεις έναν άνθρωπο όταν δεν μπορείς να μεγαλώσεις καλά καλά τον εαυτό σου;», θα συζητάμε για τα ενοίκια, για τους δημόσιους χώρους που χάνονται, για τους γονείς μας που μεγαλώνουν. Θα συνομιλούμε με τα φαντάσματα του παρελθόντος ψάχνοντας τις απαντήσεις που θέλουμε για ένα μέλλον που φοβόμαστε να αντικρίσουμε, μέχρι που ξανά, η πραγματικότητα θα μας φέρνει στα ίσια μας.
Αρα πώς ζεις; Πώς επιδιώκεις την αλλαγή; Πώς μπορείς να ελπίζεις ξανά;
Ο μεγαλύτερος φόβος του Σίριλ είναι να μην καταλήξει πικρός, να μη χάσει την ανθρωπινότητα που τον χαρακτηρίζει, τη συμπόνια του για τον πόνο του άλλου. Να μην απ-αλλοτριωθεί. Η Σίρλεϊ, ως πιο πραγματίστρια, αντιλαμβάνεται ότι η αλλαγή αργεί, αλλά μπορεί η αγάπη και η συντροφικότητα να δώσουν συνέχεια στην ελπίδα, να δημιουργήσουν μικρούς σπόρους αλλαγής.
Με το να παραμείνουμε άνθρωποι, χωρίς να μεταμορφωθούμε σε μικροαστικά εγωπαθή άτομα, τότε ίσως απαντάμε στο πρώτο μέρος του πολυδιάστατου ερωτήματος της αλλαγής. Και αφού αδυνατούμε να τη δούμε να απλώνεται σε μια μεγάλη κλίμακα αυτή τη στιγμή, αυτό δεν θα πρέπει να μας αποτρέπει από το να τη δημιουργούμε σε μικρές κοινότητες, στις γειτονιές, στους χώρους εργασίας, στα εγχειρήματα και στα έργα, στις ανθρώπινες σχέσεις μας.
Αφού ο θατσερισμός κατάφερε να αλλάξει για πάντα τα μυαλά και τις καρδιές των ανθρώπων, ο Σίριλ και η Σίρλεϊ μας υπενθυμίζουν ότι το να μείνουν η καρδιά και το μυαλό αναλλοίωτα σε απάνθρωπους καιρούς είναι η υψηλότερη πράξη ελπίδας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας