Νταής και τσαμπουκαλής

Επειδή ο όρος «bully» δεν είναι και τόσο παραστατικός στο να περιγράψει έναν συγκεκριμένο ανθρωπότυπο κι επειδή το νοηματικό του εύρος σχεδόν εξαντλείται στο πεδίο του σχολικού εκφοβισμού, βρήκα δυο πολύ ωραίες λέξεις για να περιγράψω τον πρώην υπουργό της κυβέρνησης Μητσοτάκη, που την πάτησε επειδή χειροδίκησε και προπηλάκισε υπάλληλο του αεροδρομίου. Βέβαια, ο θερμοκέφαλος κύριος μάλλον θα σφύριζε αδιάφορα τώρα, εάν δεν υπήρχε το ρημάδι το βίντεο, που τον δείχνει να πουλάει νταηλίκι και τσαμπουκά.

Το νταηλίκι («νταϊλίκι» το ορθογραφεί το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας) είναι η συμπεριφορά του νταή, ο παλικαρισμός, το ζοριλίκι, και προέρχεται από το τουρκικό «dayilik», από το dayi, τον νταή. Αυτός έχει και την πιο σπάνια σημασία του γενναίου ανθρώπου, αυτού που κάνει θαρραλέες πράξεις, του παλικαριού. Ομως, η δεύτερη σημασία της λέξης, η πιο ουσιαστική, είναι αυτή του ψευτοπαλικαρά, του κουτσαβάκη. Νταή λέμε αυτόν που υποκρίνεται τον θαρραλέο, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι τέτοιος, αλλά ένας θρασύδειλος (μια «κότα», κατά το κοινώς λεγόμενον). Η ετυμολογία του νταή είναι ενδιαφέρουσα: ο dayi είναι ο εκ μητρός θείος, ο προστάτης, κι αυτή η καταγωγή της λέξης συνηγορεί για την αρχική της σημασία του γενναίου ανθρώπου.

Η δεύτερη λέξη, που αποδίδει μια χαρά την πράξη του θυμοειδούς πολιτικού, του κυρίου «Ξέρεις ποιος είμ’ εγώ, ρε;», που, ως τέτοιος, πιστεύει ακράδαντα πως έχει περισσότερα δικαιώματα και σαφώς λιγότερες υποχρεώσεις από τη μάζα, το κοπάδι που γεννήθηκε για να τον υπηρετεί και να τον ψηφίζει, είναι η λέξη «τσαμπουκάς»: αυτός που «πουλάει τσαμπουκά, ή τσαμπουκαλίκι».

Στα τούρκικα, η λέξη «sabika» σημαίνει, σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, «προηγούμενη καταδίκη, ποινή», δηλαδή ποινικό παρελθόν. Στην ίδια γλώσσα, ο «sabikali» είναι ο σεσημασμένος, αυτός που έχει λερωμένο ποινικό μητρώο. Οι λέξεις μεταφέρθηκαν σχεδόν αυτούσιες στα ελληνικά: ο τσαμπουκάς είναι η μάγκικη και προκλητική συμπεριφορά, το νταηλίκι, το ζοριλίκι και, συνεκδοχικά, αυτός που συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο, δηλαδή ο τσαμπουκαλής, ο νταής.

Ομως, εκτός από το αρνητικό πρόσημο που παίρνει ένας όρος, ο οποίος αναφέρεται στις σκαιές πράξεις ενός ποινικού, ο «τσαμπουκάς» έχει και τη θετική συμπαραδήλωση του θάρρους και της τιμής. Στον στρατό το καψώνι γινόταν, παλιότερα τουλάχιστον, για «να σπάσει ο τσαμπουκάς» στους νεοσύλλεκτους. Δηλαδή να τους ρίξει το ηθικό, να τους καταρρακώσει το φρόνημα, ώστε να γίνουν πειθήνιοι και να μάθουν να υπακούν. Συνεπώς, εάν δεν τους τσάκιζε ψυχολογικά ο λοχίας με τα ουρλιαχτά, τις προσβολές και την άσκοπη και σκληρή σωματική καταπόνηση, εάν κατάφερναν οι στρατιώτες να κρατήσουν την αξιοπρέπειά τους παρόλα τα καψώνια, τότε, ναι, είχαν ακέραιο τον τσαμπουκά τους και την παλικαριά τους αλώβητη.

Δηλαδή, αυτοί οι υποθετικοί οπλίτες έκαναν ό,τι έκανε τελικά εκείνος ο υπάλληλος του αεροδρομίου: δεν ψάρωσε με τον ψευτοπαλικαρά πολιτικό, δεν τον άφησε να περάσει, δεν κατάπιε τις προσβολές και τη βία και όρθωσε το ανάστημά του, κάνοντας μήνυση στον νταή, ο οποίος όχι απλώς δεν κατόρθωσε να σπάσει τον τσαμπουκά του νεαρού εργαζομένου, παρά αναγκάστηκε σε αναδίπλωση, παραδεχόμενος εν μέρει την επονείδιστη συμπεριφορά του, αναγκάζοντας έτσι το κόμμα του να τον διαγράψει από την Κοινοβουλευτική Ομάδα. Του νταή, του έσπασε ο τσαμπουκάς τελικά.