«Ολα όσα ξεχνάω υπάρχουν στα χαμόγελα»

Παρόλο που δεν έχουν ιδέα τι είναι τα εσπεριδοειδή, επομένως ούτε και τα κίτρα (βέβαια, γνωρίζουν πολύ καλά τις σφενδαμιές και τα χρυσοκόκκινα φύλλα τους)· παρόλο που, έναντι ημών, έχουν οργανωμένη νοσοκομειακή περίθαλψη για τις/τους ηλικιωμένες/ους, με κατάλληλο και αριθμητικά επαρκές προσωπικό για να τις/τους φροντίζει· ωστόσο, και εκεί, στη Σουηδία, ένας εγγονός, ένας παππούς, ένας μπαμπάς, μια μαμά και μια γιαγιά (από ψηλά εκείνη) μπορούν να συμπράξουν σε μια ιστορία με χιούμορ αλλά και με διερωτήσεις φιλοσοφικού περιεχομένου. Και εκεί, φυσικά, όπως και εδώ, ο μπαμπάς της οικογένειας μπορεί να μην ταιριάζει καθόλου ως χαρακτήρας με τον (πατέρα του και) παππού, με τον οποίο συνεννοείται πολύ καλύτερα ο εγγονός, και η γιαγιά μπορεί να επικοινωνεί αρμονικότερα με τον γιο της παρά με τον σύζυγό της, ενώ αυτός ο τελευταίος μένει με το παράπονο ότι δεν τον κατάλαβε ποτέ κανείς. Τα «παθολογικά συμπτώματα» που εμφανίζονται στις ενδοοικογενειακές σχέσεις, επομένως, δύνανται να μεταφερθούν αυτούσια σχεδόν από τη μία (ευρωπαϊκή) χώρα στην άλλη, οπότε, πόσω μάλλον οι υπαρξιακές αγωνίες που βασανίζουν την τρίτη ηλικία. Ετσι, ενώ ο παππούς Γκότφριντ («όλη του τη ζωή αρχιμηχανικός σε μεγάλα πλοία») είναι σίγουρος ότι «ένα κομμάτι» της απούσας γιαγιάς «βρίσκεται ακόμα» μέσα στο γεμάτο βάζο με τη (γραμμένη από την ίδια, ετικέτα) «Μαρμελάδα Βατόμουρο» (επειδή εκείνη την είχε φτιάξει, άρα είχε αφιερώσει «χρόνο και σκέψη» σε αυτήν τη μαρμελάδα), από την άλλη, δεν είναι καθόλου σίγουρος ότι υπάρχει παράδεισος, αν και ο συνονόματος εγγονός τού φέρνει ως ατράνταχτο επιχείρημα τη δημοσιευμένη σε ένα περιοδικό ζωγραφιά, καμωμένη επί τη βάσει των περιγραφών ενός ανθρώπου που επέστρεψε στη ζωή αφού «είχε μείνει πεθαμένος αρκετές ώρες»: «Ο παράδεισος υπάρχει, και να η απόδειξη».

Η πολύ εύστοχα υλοποιημένη εστίαση του Ουλφ Σταρκ αφορά την τρίτη ηλικία ιδωμένη μέσα από τα παιδικά μάτια, κάτι το οποίο ισχύει, κατά το ήμισυ, και για το έτερο παρουσιαζόμενο εδώ βιβλίο, το «Ποιος είμαι εγώ, παππού;», όπου η θηλυκή συγγραφική ομάδα (αποτελούμενη από τρεις εξαιρετικά δραστήριες και βραβευμένες επιστήμονες) διηγείται την ιστορία μιας παρέας παιδιών που ανακαλύπτουν πως ο παππούς των δύο εξ αυτών έχει χτυπηθεί από την τρισεπάρατη νόσο Αλτσχάιμερ. Οι τέσσερίς τους ξεκινούν αμέσως να αναζητούν, και όντως βρίσκουν, απαντήσεις σε μια σειρά ερωτημάτων (απολύτως καίρια επιλεγμένων, καθώς οι τρεις συγγραφείς βασίστηκαν στο πολύτιμο υλικό που συγκεντρώθηκε στα βιωματικά εργαστήρια τα οποία οι ίδιες διοργάνωσαν –τη «αδεία» της προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Αλτσχάιμερ, Μάγδας Τσολάκη– με τη συμμετοχή παιδιών, των οποίων τον τρόπο σκέψης και τα συναισθήματα απέναντι σε έναν άνθρωπο με νόσο Αλτσχάιμερ ή, γενικότερα, με άνοια κατέγραψαν) προκειμένου να τον βοηθήσουν, αφού, βεβαίως, κατανοήσουν πρώτα (και δώσουν έτσι και στο αναγνωστικό κοινό την αντίστοιχη ευκαιρία) την κατάστασή του.

Ο εν λόγω «παραδειγματικός» παππούς, πάντως, στην πραγματικότητα, ανήκει στους πολύ λιγότερους αριθμητικά άρρενες ασθενείς έναντι των ποσοστιαία διπλάσιων γυναικών ασθενών, οι οποίες έχουν, επίσης, το θλιβερό προβάδισμα και στη σοβαρότητα των εμφανιζόμενων συμπτωμάτων. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που αντλούνται από σχετικό επιστημονικό άρθρο της Ολγας Λυμπεροπούλου (ιδρυτικού μέλους της Εταιρείας Αλτσχάιμερ Αθηνών), γυναίκες είναι στη συντριπτική πλειονότητά του και το ανθρώπινο δυναμικό που φροντίζει τις πάσχουσες και τους πάσχοντες, είτε σε επαγγελματικές μονάδες είτε στην οικογενειακή εστία.

Θηλυκή αποκλειστικότητα συνιστά, εξάλλου, και το συλλογικό πόνημα «Μικρές ιστορίες για μεγάλους» (επιστημονική επιμέλεια-προσαρμογή: Ολγα Λυμπεροπούλου, νευροψυχολόγος με ειδίκευση στην Τρίτη Ηλικία και τις Ανοιες, M.Sc.· εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου, εκδόσεις Εντύποις, 2016), πρώτο στη ρηξικέλευθη σειρά βιβλίων «Ασημένιοι Αναγνώστες», απευθυνόμενη στους ανθρώπους της τρίτης (και, γιατί όχι, της τέταρτης – δεδομένων των σύγχρονων συνθηκών που αναδιαμόρφωσαν εν γένει τα όρια και την ποιότητα ζωής των ηλικιακών περιόδων) ηλικίας, κυρίως, δε, στις πάσχουσες και τους πάσχοντες από άνοια. Τα 17 διηγήματα του τόμου (στον οποίο συμμετέχει με διήγημα και η επιμελήτρια, ενώ από το επιγραφόμενο «Το γελαστό παιδί», της Ελένης Ρουφάνη, προέρχεται και ο τίτλος του παρόντος κειμένου), γραμμένα (με εμφανή στοργή – άλλωστε, ανεξαρτήτως φύλου, «αφηγούμαστε με το θηλυκό κομμάτι της ψυχής μας», όπως γράφει αλλού η Λίλη Λαμπρέλλη) από περισσότερο ή λιγότερο γνωστές συγγραφείς, προσεγγίζουν διακριτικά αλλά ουσιαστικά το πολύ ξεχωριστό αναγνωστικό τους κοινό, συντεθειμένα καθώς είναι με γλώσσα απλή, πλοκή γραμμική και γύρω από θέματα οικεία.

Είναι αλήθεια πως ο «παράδεισος» που έχει κατά νου ο παππούς Γκότφριντ διαφέρει από τον «παράδεισο» όσων ασθενούν από άνοια· οι δυο «παράδεισοι», όμως, έχουν, αναντίρρητα, ένα κοινό συστατικό: τις αγαπημένες υπάρξεις ή, αλλιώς, τις «θερμές μνήμες», σύμφωνα με τη διατύπωση του Ανρί Γκουγκό (όπως την παραθέτει η Λίλη Λαμπρέλλη στο «Μικρό αλφαβητάρι αφήγησης»). Δηλαδή, τις μνήμες του (συν)αισθήματος (σαν εκείνη που συνδέεται με τη μαρμελάδα της γιαγιάς του Γκότφριντ), τις άχρονες και ανυποχώρητες και αγέραστες, που δεν ορρωδούν προ ουδενός και ουδεμιάς ασθένειας.