Thalassa σημαίνει Αλόννησος…

«Η θάλασσα είναι ο κοινός μας πλούτος και πρέπει να κάνουμε τη διαφύλαξή της τον κοινό μας στόχο» θα πει με χαρά και υπερηφάνεια η συνιδρύτρια της ΑΕΝΑΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ, Βέρα Αλεξανδροπούλου, στην Εβδομάδα Οικολογίας και Υγείας που διοργάνωσε το Ιδρυμα Thalassa στην Αλόννησο.

«Τώρα που το ταξίδι πλησιάζει στο τέλος, η Αλόννησος γίνεται το νησί-σύμβολο όπου άνθρωποι και περιβάλλον συνυπάρχουν αρμονικά» συμπληρώνει η κυρία Αλεξανδροπούλου. Πραγματικά, η διατήρηση του οικοσυστήματος του θαλάσσιου πάρκου της Αλοννήσου, η αντιμετώπιση της εξάντλησης των ιχθυαποθεμάτων, η πρόληψη της υποβάθμισης του βυθού αλλά και η διατήρηση του παραδοσιακού επαγγέλματος του ψαρά με την προώθηση της υπεύθυνης αλιείας, έχουν γίνει κτήμα στις συνειδήσεις της τοπικής κοινωνίας και ιδιαίτερα των αλιέων.

Για τους ψαράδες της Αλοννήσου η αλιεία είναι η βασική πηγή εισοδήματός τους. Ωστόσο, καθώς τα αποθέματα των ψαριών μειώνονται, λόγω της υπεραλίευσης αλλά και της κλιματικής αλλαγής, η επιβίωσή τους γίνεται όλο και πιο δύσκολη. «Οι παράκτιοι επαγγελματίες ψαράδες είμαστε ένα είδος προς εξαφάνιση» λέει ο εκπρόσωπος των Αλιέων Αλοννήσου, Θοδωρής Μαλαματένιας, και συμπληρώνει: «Γι’ αυτό σήμερα καταλαβαίνουμε ότι οι πρακτικές βιώσιμης αλιείας είναι απαραίτητες να υπάρχουν για να προστατεύεται το θαλάσσιο περιβάλλον αλλά και το δικό μας επάγγελμα, που δυστυχώς τείνει να εκλείψει». Πώς μπορεί λοιπόν η αλιεία να είναι βιώσιμη διασφαλίζοντας ότι τα ιχθυαποθέματα θα διατηρηθούν και το επάγγελμα των ψαράδων θα εξακολουθήσει να υπάρχει;

Οι φύλακες της θάλασσας

Πολύ συχνά οι προστατευόμενες περιοχές, επειδή είναι περιοχές ευάλωτες και με πολύ μεγάλη οικολογική σημασία, έχουν συνδυαστεί ως περιοχές πολύ αυστηρών απαγορεύσεων και περιορισμών δραστηριοτήτων που «κοστίζουν» στην οικονομία. Ωστόσο, όπως έδειξε το πείραμα της Αλοννήσου, η προστασία αυτών των περιοχών όχι μόνο δεν κοστίζει στην οικονομία αλλά μπορεί να μετατραπεί και σε μια απίστευτη ευκαιρία. Το θέμα είναι η φύλαξη να είναι επαρκής και η νομοθεσία αποτελεσματική.

Την ευθύνη για τη φύλαξη του θαλάσσιου πάρκου από τις παράνομες δραστηριότητες την έχει το Λιμενικό Σώμα. Οπως όμως επισημαίνει ο λιμενάρχης Αλοννήσου Σπύρος Δροσάκης, το έργο τους είναι πολύ δύσκολο «αφού το σκάφος του Λιμενικού είναι παλιό και βγάζει πολλές ζημιές». «Τις τελευταίες φορές εσείς μας έχετε ξελασπώσει από τις ζημιές που προκλήθηκαν στο σκάφος» θα πει ο λιμενάρχης, απευθυνόμενος στον πρόεδρο του Ιδρύματος Thalassa, Κώστα Απόδιακο. Ενα άλλο μεγάλο πρόβλημα για τους φύλακες της θάλασσας είναι και ο πολύ χαμηλός προϋπολογισμός για καύσιμα. «Μέχρι τέλος Ιουλίου έχουν τελειώσει τα χρήματα και δεν υπάρχει πετρέλαιο για τις περιπολίες».

Αρωγοί του Λιμενικού στην προστασία του κρίσιμου οικοτόπου του θαλάσσιου πάρκου και της πλούσιας θαλάσσιας βιοποικιλότητας είναι οι άνθρωποι του Ιδρύματος Thalassa. Ο Αντώνης και η Τζοάν, με το σκάφος που έχει παραχωρήσει το ίδρυμα, περιπολούν μέρα και νύχτα και ειδοποιούν το Λιμενικό για να επέμβει όταν εντοπίζουν παραβάσεις εντός του θαλάσσιου πάρκου.

Το τελευταίο χρόνο ενεργοί πρωταγωνιστές είναι και οι εθελοντές της Οργάνωσης Sea Shepherd υπό την καθοδήγηση της ακτιβίστριας Βάλιας Στεφανουδάκη, καθώς και η MOm που από τη δεκαετία του 1980 έχει συνδέσει το όνομά της με την Αλόννησο και την προστασία της μεσογειακής φώκιας. «Τριάντα χρόνια βρισκόμαστε εδώ γιατί πιστέψαμε στη σημασία του θαλάσσιου πάρκου» θα πει συγκινημένη η βιολόγος και υπεύθυνη περίθαλψης & Δράσεων της MOm, Ελένη Τούντα.

Εγγυητές για την προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας αναδεικνύονται και οι παράκτιοι αλιείς, που οι τεχνικές που χρησιμοποιούν είναι πιο παραδοσιακές σε σχέση με την αλιεία μεγάλης κλίμακας, ενώ έχουν αποδεχτεί και σέβονται τις απαγορεύσεις και τους περιορισμούς που υπάρχουν στο θαλάσσιο πάρκο. «Αν δεν ακολουθούσαμε αυτά τα μέτρα τότε πολύ απλά δεν θα υπήρχε πια αλιεία στην περιοχή μας. Θα είχε ήδη καταστραφεί το οικοσύστημα και εμείς θα είχαμε αλλάξει επάγγελμα» εξηγεί ο Θοδωρής Μαλαματένιας.

Οι κίνδυνοι και η αποτροπή τους

Το θαλάσσιο πάρκο της Αλοννήσου όπως και οι υπόλοιπες ελληνικές θάλασσες διαθέτουν μια πλούσια βιοποικιλότητα που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα και μαζί της και η τεράστια κληρονομιά της ναυτοσύνης, των παραδόσεων και του πολιτισμού μας που έχει επίκεντρο τη θάλασσα. Συνεπώς η προώθηση πολιτικών και ισχυρής νομοθεσίας που να διαφυλάσσει αυτόν τον πλούτο είναι αδιαμφισβήτητη αναγκαιότητα... αλλά «η νομοθεσία αφήνει πολλά κενά» όπως λέει ο λιμενάρχης Σπύρος Δροσάκης.

Οι ερασιτέχνες ψαράδες αναδεικνύονται ως το μεγαλύτερο πρόβλημα τόσο για τα ιχθυαποθέματα όσο και για την επιβίωση των επαγγελματιών παράκτιων ψαράδων. «Οι ερασιτέχνες ψαράδες έχουν σύγχρονα βυθόμετρα που αναγνωρίζουν μέχρι και το είδος του ψαριού. Διαθέτουν συστήματα γεωεντοπισμού που κρατούν το σκάφος σταθερό και με ζωντανό δόλωμα στα ηλεκτρικά καλάμια, που ψαρεύουν στα 200 μέτρα βάθος, δεν αφήνουν τίποτα γύρω από τον ύφαλο που ψαρεύουν» εξηγεί ο λιμενάρχης για τα «εργαλεία-φονιάδες», όπως τα χαρακτήρισε.

Αντίθετα με τους επαγγελματίες ψαράδες, που είναι υποχρεωμένοι να καταγράφουν την ψαριά τους και να τη δηλώνουν στην εποπτεία αλιείας, οι ερασιτέχνες δρουν ανεξέλεγκτα. «Οπως ο επαγγελματίας έτσι και ο ερασιτέχνης ψαράς πρέπει να βγάλει άδεια για να γνωρίζει το Λιμενικό αν είναι για αναψυχή ή ψάρεμα και να δηλώνει τα εργαλεία του και τι ψάρεψε» εξηγεί ο λιμενάρχης και σχολιάζει για το κενά της νομοθεσίας: «Ο ερασιτέχνης ψαράς δεν παίρνει άδεια απόπλου οπότε αν το Λιμενικό τον πιάσει να έχει επάνω στο σκάφος 70 κιλά ψάρια και όχι 5 κιλά, που έχει δικαίωμα, θα ισχυριστεί ότι ήταν στην περιοχή εφτά ημέρες και τα είχε στον πάγο». Για αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο μιλάει και ο εκπρόσωπος των αλιέων Θοδωρής Μαλαματένιας: «Θεωρώ ότι ένα πολύ σωστό μέτρο για το μέλλον της αλιείας θα είναι και η απαγόρευση τον Απρίλιο και τον Μάιο, δηλαδή τους μήνες που γίνεται η αναπαραγωγή των ψαριών».

Οι ψαράδες της Αλοννήσου γνωρίζουν καλά τη θάλασσα, τις ισορροπίες της, τα πλούτη της και τη σέβονται βαθιά γνωρίζοντας ότι η επιβίωσή τους, όπως και η δική μας, εξαρτάται από τον τρόπο που την αντιμετωπίζουμε. Ωστόσο και η πολιτεία πρέπει να ακούσει τις φωνές αγωνίας των ψαράδων και να τους προστατέψει μαζί με το θαλάσσιο οικοσύστημα. «Οι ψαράδες δεν παίρνουν καμία αποζημίωση για τις καταστροφές των εργαλείων τους από τα θαλάσσια θηλαστικά, ενώ οι ερασιτέχνες ψαράδες με τα υπερεργαλεία τους τους εξοντώνουν» λέει ο δήμαρχος Αλοννήσου Πέτρος Βαφίνης.

Χρήματα όμως υπάρχουν για το περιβάλλον και θα έπρεπε να κατευθύνονται και στις κοινωνίες που το προστατεύουν. Αυτά τα χρήματα προέρχονται από την αξιοποίηση των πόρων που εισπράττει το Πράσινο Ταμείο από εισφορές, τέλη και πρόστιμα, που σχετίζονται με την αυθαίρετη δόμηση και τη ρύπανση του περιβάλλοντος.

«Η ενίσχυση της ανάπτυξης μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος, η στήριξη της περιβαλλοντικής πολιτικής της χώρας αλλά και η εξυπηρέτηση του δημόσιου και κοινωνικού συμφέροντος είναι οι σκοποί που πρέπει να αξιοποιηθούν οι πράσινοι πόροι» θα πει ο διευθυντής του Πράσινου Ταμείου, Γιώργος Πρωτόπαπας. Δυστυχώς όμως τα ποσά που εξακολουθεί να διαθέτει το Πράσινο Ταμείο περιορίζονται στο 2,5% των ταμειακών του διαθεσίμων, παρά το γεγονός ότι πλέον αυτό δεν αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση.

Χρήματα μπορούν να υπάρξουν και από τη φορολόγηση των εφοπλιστών, όπως επισήμανε ο κ. Κώστας Απόδιακος, που δεν μπορεί να καταλάβει με ποια λογική το κράτος μείωσε τη φορολογία των μερισμάτων των εφοπλιστών.

Η αυθεντικότητα και ο αυθορμητισμός του κ. Απόδιακου φώτισαν το κομμάτι για τις σχέσεις εμπιστοσύνης που έχτισε το Ιδρυμα Thalassa με την κοινωνία της Αλοννήσου. Ολα αυτά τα χρόνια που η Βέρα Αλεξανδροπούλου, η Λουκία Καλαϊντζή και η Χριστίνα Οικονόμου, οι γυναίκες του Ιδρύματος Thalassa, είναι δίπλα στους κατοίκους του νησιού, κάθε δυσπιστία και καχυποψία εξαφανίστηκε.

Αυτό που είναι δύσκολο για το κράτος να διασφαλίσει, δηλαδή ότι όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα εκπροσωπούνται και θα συμμετέχουν στις αποφάσεις που επηρεάζουν το μέλλον τους και τις ζωές τους, το κατάφερε το Ιδρυμα Thalassa. Μέσα από τα εργαστήρια οι ψαράδες έμαθαν να συνεργάζονται και να είναι ανοιχτοί. Από τις επιστημονικές ημερίδες βοηθήθηκαν να κατανοήσουν τις επιπτώσεις της υπεραλίευσης και να γίνουν οι θεματοφύλακες του θαλάσσιου πάρκου. Το πείραμα της Αλοννήσου έφτασε στο τέλος του. Η κοινωνία έχει ενδυναμωθεί και μπορεί να συνεχίσει μόνη της. Το Ιδρυμα Thalassa βάζει πλώρη για άλλες ευαίσθητες περιοχές...