Μουσείο απολιθωμένου δάσους Λέσβου: Η ιστορία της δημιουργίας του

Φέτος συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από τα επίσημα εγκαίνια λειτουργίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.

Για το υπέροχο αρχιτεκτονικό κτίριο, ενταγμένο σε ένα μοναδικό τοπίο με παγκόσμια αναγνώριση ως Γεωπάρκο και από την UNESCO, μου ζητήθηκε να περιγράψω την ιστορία της περιπετειώδους δημιουργίας του όπως την έζησα.

Ενα έργο που προγραμμάτισε, εκπόνησε τις μελέτες και άρχισε την κατασκευή του η Νομαρχία Λέσβου και ολοκληρώθηκε μετά από δύο ΚΠΣ, με ευθύνη και συντονισμό του τότε υπουργείου Αιγαίου.

● 1984 Φεβρουάριος, επικεφαλής στη Νομαρχία Λέσβου, γεννήθηκε η ιδέα κατασκευής του.

Το υπουργείο Πολιτισμού ήταν απολύτως αρνητικό ισχυριζόμενο ότι «Προστατεύει ό,τι το ανθρώπινο χέρι δημιουργεί και όχι η φύση».

Εξίσου αρνητικό το υπουργείο Γεωργίας, που επόπτευε την περιοχή και το Μνημείο της Φύσης, με το επιχείρημα ότι «Δεν έχει γνώσεις λειτουργίας μουσείων, αλλά και ούτε αρμοδιότητα».

Οι οικονομικές δυνατότητες της Νομαρχίας ήταν μηδαμινές, αλλά και χωρίς το νομικό πλαίσιο που να της επιτρέπει να κατασκευάσει μουσείο και να το λειτουργήσει.

Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, δεν μπορούσε να ξεκινήσει ένα μεγάλο έργο, συνέπεσε όμως η αναγγελία των ΜΟΠ (Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων) και αδράξαμε την ευκαιρία.

Πρότεινα την περιοχή του Σιγρίου για την ανέγερσή του, αντιπροτάθηκε η πόλη της Μυτιλήνης, διότι η διαδρομή για το Σίγρι απείχε τότε τουλάχιστον 5 ώρες με επιστροφή, o τότε δήμαρχος Μυτιλήνης Στ. Πάλλης συντάχθηκε με την πρότασή μου.

● 10 Μαΐου 1984 ζητήθηκε και προσέφερε η κοινότητα Σιγρίου την αναγκαία έκταση.

● 8 Σεπτεμβρίου 1984 το Νομαρχιακό Ταμείο προκήρυξε την ανάθεση της μελέτης.

● 24 Μαΐου 1985 επελέγη η μελετητική ομάδα και 14 Ιουνίου υπογράφηκε η ανάθεση των μελετών στον αρχιτέκτονα Στέφανο Πάντο και τα συνεργαζόμενα γραφεία.

● 1 Αυγούστου 1985, αναθέσαμε στον διεθνούς αναγνώρισης αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Τομπάζη την ευθύνη παρακολούθησης, διαμόρφωσης και ολοκλήρωσης της μελέτης.

● 19 Σεπτεμβρίου 1985, κηρύσσεται η περιοχή «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης», με το Π.Δ. 443/1985 ΦΕΚ 160Α/1985.

● 28 Αυγούστου 1986 ορίζουμε τη Νίκη Γουλανδρή, δημιουργό του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, σύμβουλο μελέτης.

Κατατίθεται η προμελέτη και ακολούθησαν οι άλλες δύο φάσεις.

● 3 Ιανουαρίου 1987, ο Αλ. Τομπάζης κατέθεσε την πρόταση τροποποιήσεων, που είναι και η σημερινή αρχιτεκτονική μορφή του μουσείου.

● 22 Φεβρουαρίου 1987, κατατέθηκε η οριστική μελέτη προϋπολογισμού εκατό εκατομμυρίων δραχμών, ακολούθησαν οι εγκρίσεις υπηρεσιών, οικοδομικές άδειες κ.λπ.

● 6 Νοεμβρίου 1988, το Νομαρχιακό Ταμείο Λέσβου ενέκρινε τη μελέτη και προεντάχθηκε το έργο στη ΣΑΝΤ.

● 1989-1993. Παγώνουν οι διαδικασίες, το σκάνδαλο Κοσκωτά κυριαρχούσε, στις εκλογές του Ιουνίου σχηματίζεται νέα κυβέρνηση Κ. Μητσοτάκη, βιώνω την ακινησία, όντας πλέον βουλευτής.

● Ιούνιος 1994. Τοποθετούμαι υφυπουργός στο υπουργείο Πολιτισμού, προετοιμάζουμε τον νόμο για το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης και το ανακοινώνουμε με τους υπουργούς Θ. Μικρούτσικο και Κ. Λαλιώτη.

● 7 Νοεμβρίου 1994, έντεκα χρόνια από την έναρξη της παράτολμης προσπάθειας, έχοντας την αρμοδιότητα των έργων του υπουργείου Πολιτισμού, κατέθεσα και εισηγήθηκα στη Βουλή την 759/7/11/1994 τροπολογία για την ίδρυση του Μουσείου του Απολιθωμένου Δάσους της Λέσβου στο νομοσχέδιο για την Ιδρυση του Οργανισμού Μουσείου της Ακρόπολης.

Επειδή προς τιμήν της Μελίνας Μερκούρη ο Α. Παπανδρέου είχε δεσμευτεί στον Ζυλ Ντασσέν να ψηφιστεί το νομοσχέδιο με ένα και μόνο άρθρο, τον παρακάλεσα να προστεθεί ένα δεύτερο άρθρο για την Ιδρυση του Μουσείου της Λέσβου, πράγμα που αποδέχτηκε.

Στη Βουλή όλα τα κόμματα ψήφισαν, πλην ενός, επειδή προσδιοριζόταν το Μουσείο ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και όχι Δημοσίου.

● 11 Νοεμβρίου 1994 ψηφίστηκε ο Νόμος 2260/1994 με δύο άρθρα και ιδρύθηκαν τα δύο σημαντικά μουσεία (ΦΕΚ 204Α/5/12/1994).

● 9 Φεβρουαρίου 1995 συντάσσω το Προεδρικό Διάταγμα Κανονισμού Λειτουργίας του Μουσείου Π.Δ. 183/1995 (ΦΕΚ 96Α/1995).

● 30 Μαΐου 1995, προκηρύσσεται η θέση πλήρωσης του διευθυντή, ο οποίος επιλέγεται από ορισθείσα επιτροπή (δεν ήταν ακόμα σε εφαρμογή το ΑΣΕΠ) και 21 Ιουνίου 1995 υπογράφεται η αριθμ. ΥΠ.ΠΟ/ΔΟΙΚ/Β/20590/21/06/1195 απόφαση πρόσληψής του.

Είναι η οριστική πράξη νομιμοποίησης του μουσείου μετά από έντεκα χρόνια που παρέμενε ορφανό, επειδή αναρμοδίως και παρατύπως το κατασκεύασε μια νομαρχία. Είναι η πράξη αυτοκατάργησης της εκφρασθείσας αναρμοδιότητας του υπουργείου Πολιτισμού.

● 5 Μαρτίου 1996 το τότε Δ.Σ. του Συλλόγου Αρχαιολόγων καταγγέλλει ότι στο Μουσείο Σιγρίου έχει τοποθετηθεί διευθυντής ο οποίος αμείβεται χωρίς να υπάρχει μουσείο.

Σημειώνεται ότι από το ένα δισ. δραχμές που στοίχισε το έργο κατασκευής, εξοπλισμού, εκθέσεων του μουσείου, «το υπουργείο Πολιτισμού διέθεσε μόλις δεκατέσσερα εκατομμύρια δραχμές».

Συνεχίζονται οι καταγγελίες στον τοπικό Τύπο ότι διόρισα διευθυντή γεωλόγο, ανιψιό συνεργάτη μου.

● 1996-1999. Ολοκληρώνονται οι μελέτες έκθεσης, η αγορά εξοπλισμού κ.ά., με ευθύνη επιτροπής υπό τον Ν. Σταμπολίδη, καθηγητή Αρχαιολογίας.

● 11 Σεπτεμβρίου 1999, ημέρα των πραγματικών εγκαινίων: πραγματοποιούνται μεγάλη εκδήλωση και επιστημονική ημερίδα, στο ολοκληρωμένο μουσείο, με τιμώμενο πρόσωπο τον Ζυλ Ντασσέν, και ομιλητές μεταξύ άλλων τους: Μανώλη Κορρέ, καθηγητή του ΕΜΠ και αναστηλωτή του Παρθενώνα, τον νυν διευθυντή του Μουσείου της Ακρόπολης Ν. Σταμπολίδη, την πρόεδρο του ICOM, τους μελετητές, κ.ά.

Το έργο κατασκευής του Μουσείου της Ακρόπολης βρισκόταν στη θεμελίωση, και κλείνοντας την ημερίδα, απευθυνόμενος στον Ζυλ Ντασσέν, είπα: «Αγαπητέ συμπατριώτη, όταν το όραμά σου για το Μουσείο της Ακρόπολης θα γίνει πράξη όπως έγινε πράξη αυτό εδώ το μουσείο, ο λαός της Λέσβου θα χαίρεται και θα σε σκέπτεται νοερά με ευγνωμοσύνη».

Ο ίδιος, λίγο μετά, με ιδιόχειρη επιστολή του μου έγραψε μεταξύ άλλων: «...εκφράζω τον θαυμασμό μου, να είσαι περήφανος γι’ αυτό το μουσείο, έχεις κάθε δικαίωμα».

● 2 Σεπτεμβρίου 2001 έγιναν τα τυπικά εγκαίνια, αλλά υπολείπονται αρκετά υπο-έργα.

● 11 Απριλίου 2000-9 Μαρτίου 2004, επικεφαλής όλη την τετραετία στο υπουργείο Αιγαίου, δρομολογείται η χρηματοδότηση: ολοκλήρωσης και εμπλουτισμού παρουσίασης των εκθεμάτων, της εγκατάστασης κλιματισμού, των ανασκαφικών ερευνών στην περιοχή, της ανάδειξής τους στο νησί Νησιώπη, του συνδετήριου νέου δρόμου, της απαλλοτρίωσης οικοδομής η οποία έκρυβε τη θέα του μουσείου, κ.ά.

Αναμένοντας την ολοκλήρωση του νέου οδικού άξονα Σίγρι-Καλλονή, όπου, χάρη στα ανασκαφικά ευρήματα, μια διαδρομή τριάντα χιλιομέτρων θα είναι ένα μοναδικό στον κόσμο ανοιχτό μουσείο απολιθωμένων ευρημάτων, ηλικίας δεκαεπτά (17) εκατομμυρίων ετών.

Σε λίγο χρόνο συμπληρώνονται:

● Σαράντα (40) χρόνια από την έναρξη μιας απέλπιδας προσπάθειας που καρποφόρησε (08/09/1984).

●Τριάντα (30) χρόνια από την ψήφιση του Νόμου 2260/1994 που θεσμοθέτησε το μουσείο (07/11/1994).

Με την εμπειρία τόσων χρόνων στη Δημόσια Διοίκηση, μπορώ να ισχυριστώ: Για κάθε μεγάλο έργο απαιτείται πίστη και εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που παρουσιάζονται κάθε στιγμή, και κυρίως η ανάληψη ρίσκου.

Το Θεματικό Μουσείο της Λέσβου έγινε πραγματικότητα, με το τότε κεντρικό κράτος να δυσανασχετεί βαθύτατα, σήμερα όμως αντιλαμβάνεται τη μεγάλη αξία του, η οποία πολλαπλασιάστηκε χάρη στην εργασία του διευθυντή του, καθηγητή Νίκο Ζούρου, που απεδείχθη σωστή επιλογή.

Στον ίδιο, έχω προσωπικά εγχειρίσει από το αρχείο μου όλα τα έγγραφα-αντίγραφα των δημόσιων πράξεων από την έναρξη έως την ολοκλήρωση του ωραίου έργου.

Ελπίζω -όπως γίνεται στα σημαντικά μουσεία- να δημιουργήσει με αυτά τη μόνιμη έκθεση της ιστορίας του.

*Αρχιτέκτων, τ. νομάρχης & τ. υπουργός