«Ο πολιτισμός δεν πρέπει να έχει στεγανά»

Αυτό το καλοκαίρι ο Ακης Σακελλαρίου ερμηνεύει τον Διόνυσο στις «Βάκχες» του Ευριπίδη για δεύτερη φορά στην πορεία του. Η πρώτη ήταν στην εμβληματική, ιστορική για το ελληνικό θέατρο παράσταση του Θεόδωρου Τερζόπουλου, πριν από 35 χρόνια. Φέτος, είναι υπό την καθοδήγηση της Νικαίτης Κοντούρη.

Από τους πλέον προικισμένους ηθοποιούς της γενιάς του, ο Ακης Σακελλαρίου τα δοκίμασε και τα έκανε όλα: από την ομάδα της Ρούλας Πατεράκη και το Θέατρο Αττις στην καθοριστική πρώτη περίοδο του Αμόρε, αλλά και σε μεγάλα εμπορικά σχήματα και επιτυχημένα σίριαλ στην τηλεόραση. Πριν από λίγα χρόνια, μια μεγάλη περιπέτεια υγείας τον έκανε να αναθεωρήσει τη στάση του προς τη ζωή και την τέχνη. Ο άνθρωπος που κάποτε χαρακτηρίστηκε «ο Ελληνας Ντεπαρντιέ», διατρέχει μαζί μας μια καριέρα ιλιγγιώδη και μοναδική.

● Δεύτερος Διόνυσος λοιπόν… Εχουν περάσει 35 χρόνια από τον πρώτο, στις εμβληματικές «Βάκχες» του Θεόδωρου Τερζόπουλου.

Το βασικό είναι ότι ξυπνάνε μέσα στο σώμα αισθήσεις, εσωτερικές λειτουργίες… Ξυπνάει ένας κόσμος σκοταδιού. Οχι σκοτάδι με την κακή έννοια, αλλά με την έννοια της συγκέντρωσης. Επειδή όλα αυτά τα χρόνια έκανα διαφορετικούς ρόλους, και σπάνια έκανα κάτι με τόση συγκέντρωση. Θέλεις-δεν θέλεις σου βγαίνουν πράγματα τα οποία κι εγώ εξεπλάγην που βγήκαν πάλι. Δεν το περίμενα. Για μας ήταν ένα άνοιγμα. Ημασταν τότε πιτσιρικάδες. Είχαμε και άγνοια του τι κάναμε. Η τωρινή παράσταση είναι διαφορετική. Είναι μια πιο κλασική δουλειά, χωρίς να υπολείπεται σε ενδιαφέρον.

● Ο ίδιος ο Διόνυσος έχει ενδιαφέρον. Ο Νίτσε, αναλύοντας την τραγωδία, διέκρινε διονυσιακό και απολλώνιο στοιχείο. Ο ρόλος εκπροσωπεί επί σκηνής το ένα από τα δύο.

Πιο πολύ με ενεργοποιεί η σχέση που έχει το διονυσιακό με το θέατρο και τη λειτουργία του. Ο Διόνυσος έχει επικρατήσει ως Θεός του θεάτρου, της υποκριτικής. Αυτού που προσπαθούμε να αναπτύξουμε μέσα από την τέχνη και να ξεφύγει από τα καθημερινά όρια. Λέμε διονυσιασμός και εννοούμε τη βακχεία. Δεν είναι μόνο αυτό. Είναι το χάσιμο της αίσθησης του χρόνου, το χάσιμο των ορίων. Ακόμα και τώρα που σου μιλάω, ξύπνησα το πρωί και κουβαλούσα τη μνήμη της χτεσινής πρόβας. Είναι σαν ένα ταξίδι. Πώς ο Διόνυσος στις «Βάκχες» πήγε από μέρος σε μέρος και κατέληξε στη Θήβα; Ανάλογο είναι το ταξίδι που κάνει ο καθένας ετοιμάζοντας κάποιο ρόλο.

● Αν ο Διόνυσος είναι η τέχνη, ο Πενθέας που στέκεται απέναντι τι είναι;

Στην παράσταση του Θεόδωρου ήταν το απολλώνιο στοιχείο. Στην εκδοχή της Νικαίτης, όχι τόσο. Αλλά σίγουρα είναι η σκέψη, είναι το ορθολογικό κομμάτι, το πιο συντηρητικό, σίγουρο, τετράγωνο. Ενώ το σχήμα του Διόνυσου είναι σπιράλ, σαφέστατα. Οι Βάκχες είναι η σύγκρουση αυτών των δύο σχημάτων, των δύο θεωριών. Μέσα από τη σύγκρουση αυτή πηγαίνει όλο το ανθρώπινο είδος μπροστά. Ετσι συνέβη και με την πανδημία. Γίνεται ένας σεισμός ή ένα τσουνάμι και διαλύονται τα πάντα.

● Για το θέατρο και τον πολιτισμό πώς λειτούργησε η πανδημία;

Σαφέστατα ανασταλτικά. Βγήκαν στην επιφάνεια ζητήματα που ήταν αναγκαίο να βγουν, αλλά στον τομέα του πολιτισμού ήταν όλα στάσιμα. Ο κόσμος έχει ανάγκη να πάει σινεμά, σε μια συναυλία, σε ένα θέατρο και να το μοιραστεί. Είναι βασικό συστατικό της τέχνης αυτό. Βγήκε μπροστά η ανάγκη της συνάθροισης. Τα μάτια σου να συμπαρασύρουν τα μάτια άλλων και το αντίστροφο. Τουλάχιστον βοηθήθηκαν τελικώς οι ηθοποιοί - αναγκαστικά. Ξεσηκωθήκαμε όταν άργησαν να εκτιμήσουν τη δική μας προσφορά. Ευτυχώς έγινε και το κίνημα Support Art Workers, το οποίο έπρεπε να γίνει. Πέρα από το #metoo, το οποίο σαφέστατα ήταν σημαντικό, άρχισε να μπαίνει στα σκαριά μια άλλη εργατική δεοντολογία. Δύσκολα πια ο παραγωγός θα σκεφτεί να πει: έχω κάποιους ηθοποιούς, ξεκινάω, κι αν είναι του βάζω μπουρλότο. Ισχυροποιηθήκαμε - ας κάνουμε τον σταυρό μας. Η τέχνη όμως δεν λειτουργούσε. Βέβαια πολλά παιδιά ίσως να πήραν χρήματα παραπάνω από αυτά που θα έπαιρναν αν δούλευαν. Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα.

● Στην πράξη του θεάτρου, έχει αλλάξει κάτι με την επιστροφή στην ενεργό δράση; Ολα είναι εκεί που τα αφήσαμε; Εχουν πάει μπροστά ή πίσω;

Εχουν μείνει στάσιμα. Πίσω δεν πήγαν. Τώρα υπάρχει μια ορμή για να βγούμε μπροστά. Πάνε καλά οι θεατρικές παραστάσεις που ξεκίνησαν, δόξα τω Θεώ. Κατά τον εγκλεισμό ήμουν συντονιστής στην επιτροπή του Φεστιβάλ των Δημητρίων. Εγιναν όλα, αναγκαστικά, φιλμ κι ανέβηκαν σε μια πλατφόρμα που δημιουργήθηκε. Μαζί με την αντιδημαρχία Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης αφήσαμε ένα αποτύπωμα πολιτιστικού γίγνεσθαι, το οποίο θα μείνει. Εξαιρετικοί συγγραφείς έγραψαν κείμενα, λαμπροί συνάδελφοι τα διάβασαν, έγιναν κινηματογραφήσεις σε εμβληματικούς χώρους της πόλης. Εγιναν δύο αφιερώματα στον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Υπήρξε ένα πρότζεκτ στο οποίο, μαζί με την Εφη Σταμούλη και τη Ρούλα Πατεράκη, συμμετείχε και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Πήγα στο Παρίσι και κινηματογράφησα τη Φανί Αρντάν. Διάβασε την «Aurelia Steiner» της Μαργκερίτ Ντιράς. Και έγραψε στα γαλλικά ο Δημήτρης Δημητριάδης μια απάντηση, το «Aurelien Steiner», σαν να απαντάει ο άνδρας στη γυναίκα. Το διάβασε ο Πολύδωρος Βογιατζής.

● Η Ρούλα Πατεράκη είναι ένα άλλο κεφάλαιο από το παρελθόν σου.

Η Ρούλα είναι ένα κομμάτι πολύ δικό μου. Είναι η πρώτη μου δασκάλα, σε πολύ ιδιαίτερα χρόνια. Ολη η Θεσσαλονίκη είχε τότε μια τάση πολύ διαφορετική. Μου έλεγαν τώρα πώς έχω μουσικό αυτί. Εμείς μεγαλώσαμε σε μια εποχή που στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν μουσικοί μοναδικοί: Σάκης Παπαδημητρίου, Φλώρος Φλωρίδης, Μιχάλης Σιγανίδης… Ο Μιχάλης, κολλητός του αδερφού μου, ήταν ένας από τους ανθρώπους από τους οποίους γαλουχήθηκα στη μουσική. Δεν ήταν τυχαίο. Υπήρχε φεστιβάλ όπου έπαιζαν τζαζίστες διεθνούς φήμης -στη Θεσσαλονίκη, καταχείμωνα!- και μαζευόμασταν όλοι εκεί. Ούτε προβάλλονταν μέσα από ΜΜΕ ούτε τίποτα, ήταν από στόμα σε στόμα. Σε αυτή την περίοδο ήταν και η Ρούλα. Εκανε ιδιαίτερες δουλειές, κι έτσι ποτέ δεν μου ήρθε να πάω να δώσω εξετάσεις στο ΚΘΒΕ, ούτε στο Εθνικό.

● Στην Αθήνα πώς βρέθηκες;

Πήγα για σπουδές στην Αμερική. Βρεθήκαμε στη Νέα Υόρκη με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο, ο οποίος είχε έρθει για μια συναυλία με τον Θεοδωράκη και τη Φαραντούρη. Από πάνω μου έμεναν ο Χρήστος Στέργιογλου και η Αννέζα Παπαδοπούλου, κάναμε πολλή παρέα - εγώ τους βρήκα το σπίτι, ήμουνα πιτσιρικάς κι αυτοί πιο μεγάλοι. Οταν ήρθε ο Θεόδωρος, μιλήσαμε και μου είπε: Ξεκινάμε μια ομάδα… Ετσι βρέθηκα στην Αθήνα, με δουλειά, κατευθείαν. Και τι δουλειά! Με τον Θεόδωρο Τερζόπουλο! Ημουν πολύ τυχερός. Αλλά πιστεύαμε σε αυτό το οποίο κάναμε. Νιώθαμε ότι κάνουμε κάτι το οποίο εάν δεν είσαι ταγμένος, δεν θα βγει σωστά. Μας το εμφύσησε ο Θεόδωρος βέβαια - κι εμείς το πιστέψαμε.

● Να θυμηθούμε και το «Η πτώση του οίκου των Ασερ»

Πολύ ωραία στιγμή. Είχε τελειώσει για μένα η περίοδος του Θεόδωρου, είχε κλείσει ένας κύκλος και ξεκινούσε η περίοδος του Αμόρε. Ηταν η πρώτη μας συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Αρβανιτάκη. Σπουδάζαμε μαζί στην Αμερική και ο πρώτος άνθρωπος που σκηνοθέτησε ήμουν εγώ! Ηταν ένα μάθημα όπου συνεργάζονταν σκηνοθέτες και ηθοποιοί και βρεθήκαμε εκεί. Συνέβη κάτι κι έπρεπε να γυρίσει, και βρεθήκαμε να δουλεύουμε στην ανοιχτή αγκαλιά του Γιάννη Χουβαρδά - ήταν τρομερός στην διαχείριση του Αμόρε. Εδωσε βήμα σε τόσους ανθρώπους… Είναι το ανάλογο του Θεάτρου Τέχνης υπό την σκέπη του Κουν. Αλλά το Αμόρε ήταν πολύ πιο ανοιχτό να δώσει βήμα σε νέους συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σε διαφορετικά στιλ παιξίματος, πληθώρα ρεπερτορίου. Στην «Πτώση του οίκου των Ασερ» έπαιζαν η Ναταλία Καποδίστρια, ο Νίκος Καραθάνος κι εγώ. Τότε ανακάλυψε ο Νίκος ότι θέλει να κάνει σκηνοθεσίες. Οντως είχε ιδέες με σκηνοθετική διάσταση. Οι παρατηρήσεις του ήταν πολύ καίριες.

● Με τον Αρβανιτάκη κάνατε και μια τεράστια εμπορική επιτυχία που παιζόταν χρόνια

Δύο! «Ολόκληρος ο Σέξπιρ σε μία ώρα» και «Η κατάρα της Ιρμα Βεπ». Και η «Κατάρα» ήταν εξαιρετική δουλειά. Ο «Σέξπιρ» όμως ήταν η χαρά του ηθοποιού. Υπάρχουν στιγμές που το αναπολώ και λέω να το ξανακάνουμε! Ημασταν έτοιμοι μετά την περιπέτεια της υγείας μου. Οταν ξύπνησα από το κώμα, άρχισα να σκέφτομαι τι θα μπορούσα να κάνω. Ενα από αυτά ήταν ο «Σέξπιρ». Είχαν έρθει να με δουν όλοι στο νοσοκομείο, και ο Στέλιος Μάινας, και μου είπαν: «Ναι, θα το κάνουμε!». Βρεθήκαμε έπειτα από δύο μήνες, λέω άντε, ξεκινάμε! Αλλά κώλωσαν, φοβήθηκαν. «Ρε μαλάκες, τότε γιατί μου το είπατε;». Απάντησαν: «Ετσι όπως ήσουνα, τι να σου λέγαμε, όχι;» (γέλια).

● Υστερα από μια τέτοια περιπέτεια τα βλέπει κανείς όλα διαφορετικά;

Ναι, δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Καταγράφεται μέσα σου ένα μετατραυματικό στρες πολύ έντονο και σε επίπεδο ψυχολογίας και σε επίπεδο τραύματος του σώματος. Πήρα πολύ φάρμακο. Τώρα έρχομαι από έναν ειδικό κατασκευαστή όπου πήγα να κάνω τα παπούτσια για τον Διόνυσο, γιατί το ένα μου πόδι έχει μούδιασμα, σαν μικρή παράλυση, και πρέπει να προσέχω να μην κουράζεται πολύ. Είναι κάτι που δεν μπορείς να μην το λάβεις υπ' όψιν σου. Σε ταρακουνάει. Ξαναμπαίνεις γρήγορα στην καθημερινότητα, αλλά από τότε έχω αποφασίσει να βλέπω τα πράγματα πολύ πιο μαλακά πια. Δεν θέλω να εκνευρίζομαι. Αμα γίνει μια δουλειά, έγινε, αν όχι…

● Κάποια στιγμή στράφηκες και στην παραγωγή. Το να κάνεις διπλό ρόλο είναι δύσκολο;

Ναι. Θέλει γερό στομάχι, μην το συζητάς. Δεν το ξανακάνω ποτέ. Ημουν παραγωγός σε κάποιες δουλειές. Το έκανα, ευτυχώς πήγε καλά, τελείωσε.

● Υπήρξε μια περίοδος που έκανες λίγο πιο εμπορικό θέατρο και τηλεόραση. Το εισέπραξα σαν να έφτασες σε ένα όριο με τις δουλειές που απαιτούσαν να είσαι εντελώς ταγμένος και να θέλησες μια ανάσα.

Ετσι ήταν ακριβώς. Ηθελα μια αλλαγή. Υπήρξαν και δουλειές εντόνως εμπορικές, όπως το «Mamma mia!» που ήταν μεγάλη παραγωγή. Αλλά είναι τόσο ωραία η μουσική και καλό είναι κάποιες στιγμές να περνάς ωραία, έτσι δεν είναι; Κατά τη γνώμη μου ο πολιτισμός δεν πρέπει να έχει στεγανά. Πολιτισμός είναι και η εξοικείωση με το περιβάλλον, με το παρελθόν, με τραύματα παλιά. Και το να πετάς τα σκουπίδια σου σωστά είναι πολιτισμός. Με μεγάλη μου χαρά το έκανα και γουστάρω και θα το ξανακάνω. Δεν το συζητάω.

● Το έκανες και πάρα πολύ καλά.

Ηταν και οι συνθήκες πολύ καλές. Αυτό ήταν ένα μεγάλο κέρδος της γενιάς μου. Παλιά ήταν δακτυλοδεικτούμενος αυτός που έκανε τηλεόραση - κι ας ήταν εξαιρετικές κάποιες δουλειές της ΕΡΤ 1. Αυτό πλέον δεν ισχύει. Οχι ότι δεν θαυμάζω τους ανθρώπους οι οποίοι είναι ταγμένοι στο θέατρο - κι αυτό είναι τρομερά σημαντικό. Ο Θεόδωρος, ο Λευτέρης Βογιατζής, όλοι αυτοί οι μεγάλοι καλλιτέχνες δεν θα ήταν αυτό που ήταν αν δεν ήταν ταγμένοι. Αυτοί προχωράνε το métier μπροστά. Εμείς θέλουμε να ζήσουμε και λίγο. Ισως η Ρούλα με επηρέασε σε αυτό το κομμάτι. Γιατί εκείνη έκανε ακραίους πειραματισμους και συγχρόνως σκηνοθετούσε και Βουγιουκλάκη.

● Εκανες στην τηλεόραση κάτι που το μετάνιωσες;

Οχι, ούτε μια φορά. Γιατί αν δεν υπήρχε ένα καλλιτεχνικό ή ποιοτικό στίγμα, σίγουρα υπήρχε οικονομικό δέλεαρ. Γενικά δεν υπάρχει κάτι για το οποίο μετανιώνω.

● Τι να περιμένουμε, λοιπόν, από τις «Βάκχες»;

Θα δείτε μια παράσταση με έντονη σωματικότητα. Προσπαθούμε να έχουμε την έκσταση της βακχείας. Θα παρακολουθήσετε το έργο, θα δείτε συναδέλφους εξαιρετικούς. Θα ακούσετε μουσική από τους Θραξ-Πανκc που είναι κινητήριος δύναμη. Είναι σαν να έγραφαν από παλιά μουσική για τις «Βάκχες».

* Δημοσιογράφος, σκηνοθέτης και μεταφραστής

? Οι «Βάκχες» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη θα παρουσιαστούν στην Επίδαυρο από την Εταιρεία Τέχνης Ars Aeterna και το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στις 13, 14 και 15 Αυγούστου.

Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς.

Δραματουργία: Μάνος Λαμπράκης, Νικαίτη Κοντούρη.

Σκηνικά-κοστούμια: Λουκία Μινέτου.

Μουσική: Θραξ-Πανκc.

Χορογραφία: Ανδρονίκη Μαραθάκη.

Φωτισμοί: Νίκος Σωτηρόπουλος.

Βοηθός σκηνοθέτη: Θάλεια Γρίβα.

Παίζουν: Ακης Σακελλαρίου (Διόνυσος), Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος (Πενθέας), Κωνσταντίνα Τάκαλου (Αγαύη), Ιωάννα Παππά (Τειρεσίας), Δημήτρης Πετρόπουλος (Κάδμος), Κωνσταντίνος Ασπιώτης (Αγγελιοφόρος).

Χορός Βακχών: Θάλεια Γρίβα, Σμαράγδα Κάκκινου, Ελένη Στεργίου, Φραγκίσκη Μουστάκη, Ιουλία Γεωργίου, Σοφία Κουλέρα, Ιωάννα Τζίκα.

Πληροφορίες και εισιτήρια: Βάκχες - Athens Epidaurus Festival (aefestival.gr)