Η μοιραία συνάντηση Δημοκρατίας και Τύπου

Στις σύγχρονες δυτικογενείς, λεγόμενες «αστικές» δημοκρατίες έχει δημιουργηθεί μια λειτουργική και «δημοκρατική» πραγματικότητα. Πρόκειται για δημοκρατίες κομμάτων. Το πολιτικό κόμμα, που αναπτύχθηκε ως πολιτικό, κοινωνικό και νομικό φαινόμενο παράλληλα με τον σύγχρονο δημοκρατικό κοινοβουλευτισμό, συγκροτεί τον κεντρικό θεσμικό άξονα και διαδραματίζει τον πρωταγωνιστικό θεσμικό ρόλο στο επίπεδο του εποικοδομήματος του πολιτικού συστήματος.

Μέσω του πολιτικού κόμματος, τελικά, επέρχεται στην άσκηση της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας η ηγεμονία, δηλαδή η πνευματική και πολιτισμική υπεροχή μιας τάξης ή ενός συνασπισμού τάξεων (Aντόνιο Γκράμσι). Μέσω του πολιτικού κόμματος διαχέονται στο πολιτικό σύστημα και κατ’ επέκταση στην κοινωνία οι αρχές, οι αξίες και οι ιδέες της εκάστοτε ηγεμονεύουσας τάξης.

Το πολιτικό κόμμα προσδιορίζει τελικά το θεσμικό και λειτουργικό περιεχόμενο των θεμελιωδών αρχών του «αστικού» συστήματος.

Στη δημοκρατική αρχή και στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας ο λαός καθίσταται η υπέρτατη εξουσία και η πρωτογενής πηγή νομιμοποίησης κάθε πολιτικής εξουσίας μέσω του πολιτικού κόμματος.

Στην αντιπροσωπευτική αρχή οι αντιπρόσωποι επιλέγονται μέσα από τις διαδικασίες του πολιτικού κόμματος.

Στην κοινοβουλευτική αρχή η Βουλή παρέχει την εμπιστοσύνη της στην εκάστοτε κυβέρνηση διά των πλειοψηφούντων εκεί πολιτικού κόμματος ή πολιτικών κομμάτων.

Στη διάκριση των λειτουργιών το πολιτικό κόμμα στην εξουσιαστική και πολιτική πραγματικότητα συναιρεί τις κατά τα άλλα «διακριτές» λειτουργίες (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική).

Στο κράτος δικαίου η «ανεξάρτητη» Δικαιοσύνη ως θεμελιώδης συνιστώσα του υφίσταται την αποφασιστική επιρροή του πολιτικού κόμματος, όταν, τελικά, όργανο πολιτικοκομματικό, όπως το Υπουργικό Συμβούλιο, επιλέγει την ηγεσία της, αλλά και με βάση το γεγονός ότι το εξουσιάζον πολιτικό κόμμα κατανέμει την εξουσία και δημιουργεί συγκεκριμένη πολιτική κουλτούρα στην κοινωνία γενικότερα.

Η αρχή του πολυκομματισμού και η ισότητα των πολιτικών κομμάτων ως κυρίαρχη έκφρασή της συνέβαλαν αποφασιστικά στο πέρασμα από τον ολοκληρωτικό μονοκομματισμό στον πλουραλιστικό, δημοκρατικό και «αστικό» πολυκομματισμό. Η ισότητα των πολιτικών κομμάτων είναι ισότητα ευκαιριών και όχι μαθηματική ισότητα. Ολα τα πολιτικά κόμματα ανεξαιρέτως πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να κερδίσουν την «εξουσιαστική» πλειοψηφία του λαού.

Τα ΜΜΕ, ιδιωτικά και δημόσια, εφημερίδες, περιοδικά, τηλεοπτικά κανάλια, ραδιόφωνα, ιστοσελίδες, ιστολόγια, κινητό τηλέφωνο και κάθε άλλο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, συγκροτούν τον ισχυρότερο παράγοντα επιβάρυνσης και άμβλυνσης των ίσων ευκαιριών μεταξύ των κομμάτων, χωρίς να παραγνωρίζεται βεβαίως η σημασία και άλλων παραγόντων (δομή του κρατικού μηχανισμού, εκλογικό σύστημα).

Ιδού λοιπόν η μοιραία συνάντηση πολιτικού συστήματος, δηλαδή δημοκρατίας, και ΜΜΕ.

Στους σημερινούς καιρούς του δυτικότροπου πολιτεύματος η λειτουργία των ΜΜΕ, κάθε κατηγορίας και κάθε είδους, εγκατέλειψε το πλουραλιστικό μοντέλο «ανάδειξη της ποικιλομορφίας και της πολλαπλότητας» και προσχώρησε στο μοντέλο της κυρίαρχης ιδεολογίας, «ευθυγράμμιση με τα συμφέροντα της οικονομικής και κοινωνικής ελίτ και προώθηση της συμμόρφωσης ή της πολιτικής παθητικότητας των μαζών» και στο μοντέλο των αξιών της ελίτ, «ιδιοκτησία των εταιρειών ΜΜΕ στον μηχανισμό μέσω του οποίου ελέγχονται τα προϊόντα των μέσων».

Επομένως η κοινωνική και οικονομική ολιγαρχία, μέσω και των ΜΜΕ της επιρροής της, διαστρεβλώνει παρεμβατικά την εφαρμογή της αρχής «των ίσων ευκαιριών» προς όφελος των κομμάτων, τα οποία ταυτίζονται ή εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους και επομένως καθορίζει, οπωσδήποτε αποφασιστικά, σε πολιτικό και ιδεολογικό, επομένως εξουσιαστικό, επίπεδο τη λειτουργία όλων των θεμελιωδών αρχών του πολιτικού συστήματος, λόγω της συνάφειάς τους με τον θεσμό του πολιτικού κόμματος, όπως ως άνω καταδείξαμε.

Στην Ελλάδα συγκεκριμένος εκδοτικός και μιντιακός όμιλος και οι εταιρικοί συνεργάτες του, σε απόλυτη συνέργεια και ταύτιση με το νυν κυβερνητικό κόμμα, επιβάλλουν ολιγοπώλιο και συγκεντρωτισμό στον χώρο των ΜΜΕ, καθιστώντας την ενημέρωση της πολιτικής κοινωνίας μονομερή και μονόπλευρη, κατά σφοδρή παραβίαση των διατάξεων του Συντάγματος και πρωτοφανή, για μετά το 1974, διαστροφή, παραμόρφωση και αλλοίωση του πολιτεύματος.

Η πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία, εκ μέρους της πλειοψηφίας, για την κατάργηση της υποχρέωσης ονομαστικοποίησης των μετοχών μέχρι φυσικού προσώπου των εταιρειών ΜΜΕ αποδεικνύει του ανωτέρω λόγου το αληθές και επομένως την πλήρη ανατροπή των θεσμικών ισορροπιών στο πολιτικό σύστημα.

Στο περιβάλλον του Τύπου η ανεξάρτητη «Εφημερίδα των Συντακτών» εγκαθίδρυσε τα επτά καρποφόρα χρόνια της κυκλοφορίας της ένα πρωτόγνωρο και πρωτοποριακό σύστημα συνεταιριστικής δημοκρατικής λειτουργίας και διεύθυνσης, το οποίο την τοποθέτησε εκτός του ολιγαρχικού μιντιακοπολιτικού συστήματος και την κατέστησε πραγματική όαση στην έρημο της πληροφόρησης και της ενημέρωσης, σε καθημερινό αγώνα με τις δυνάμεις της πολυδιάστατης επιβολής, η οποία υπονομεύει κάθε έννοια «ανταγωνισμού» και έχει εγκαταστήσει σύστημα οιονεί μονοκομματισμού στην πολιτική επικοινωνία.

Ως τελικό συμπέρασμα: Μένει να αποδειχθεί αν η χρήση των μέσων των νέων τεχνολογιών ως διεύρυνση της πολιτικής συμμετοχής και ως κίνητρο για νέες μορφές πολιτικού ακτιβισμού είναι ικανή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και νικηφόρα την ολιγαρχική επέλαση στο πεδίο των ΜΜΕ και μέσω αυτής την «απόπειρα» των κατεστημένων δυνάμεων για απομείωση έως ακύρωση της δημοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας, θεμελιωδών συνιστωσών του πολιτικού συστήματος, ή απαιτούνται (και) άλλα μέσα κινηματικά, νομοθετικά ή συνταγματικά, με πρωτοπόρο τον αναντικατάστατο ρόλο του ανεξάρτητου Τύπου.

*Ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου