Banksy: ένας ακτιβιστής αντάρτης πόλης

Οταν φτάνεις στο επιβλητικό Κρατικό Μουσείο Rijks- museum της Ολλανδίας από την πλευρά του καναλιού, αντικρίζεις τη μεγάλη πλακόστρωτη στοά στο κέντρο του που είναι ουσιαστικά οι πεζόδρομοι και οι ποδηλατόδρομοι που ενώνουν τις δύο πλευρές της πόλης και σε οδηγούν στην πανέμορφη Πλατεία των Μουσείων.

Εκεί στο νοτιοανατολικό τμήμα της ολλανδικής πρωτεύουσας λοιπόν, αφήνοντας πίσω σου το Εθνικό Μουσείο, έχεις μπροστά σου το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Stedelijk, στο βάθος τη μεγάλη αίθουσα συναυλιών Royal Concertgebouw, αριστερά τα πλούσια κτίρια με τις ξένες πρεσβείες, δεξιά το Μουσείο Διαμαντιών και ακριβώς στο κέντρο το εξαιρετικό Μουσείο Βαν Γκογκ, δεξιά από το οποίο στέκει το Moco Museum με σύγχρονη Τέχνη.

Το κοινό περιμένει ευλαβικά στις ουρές καθώς του δίνεται η δυνατότητα όχι μόνο να συναντηθεί με τον μεγάλο δάσκαλο Ρέμπραντ και τον συναισθηματικά ευάλωτο Βίνσεντ Βαν Γκογκ, αλλά και να βουτήξει σε θέματα που άπτονται της παγκοσμιοποίησης και της οικτρής καθημερινότητάς μας και μέσα από τα έργα των δημιουργών να προβληματιστεί σε πολιτικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα.

Το Μουσείο Moco λοιπόν είναι μια ιδιωτική πρωτοβουλία των Lionel και Kim Logchies, που είναι ιδιοκτήτες του LionelGallery, μιας πρωτοποριακής αίθουσας τέχνης. Για περισσότερα από δεκαοκτώ χρόνια, το ζευγάρι προέβαλλε μέσα από την γκαλερί του έργα τέχνης από φημισμένους καλλιτέχνες της διεθνούς καλλιτεχνικής σκηνής.

Από τον Πικάσο μέχρι τον Κουνς και από το Χιρστ μέχρι τον Μπασκιά. Τώρα, στο Μουσείο Moco, που βρίσκεται στο εντυπωσιακό τούβλινο αρχοντικό Alsberg -σχεδιασμένο το 1904 από τον αρχιτέκτονα Eduard Cuypers και ανακαινισμένο πρόσφατα από το Studio Piet Boon-, διοργανώνονται κορυφαίες πρωτοποριακές εκθέσεις με μοναδικά έργα τέχνης τα οποία θα παρέμεναν μακριά από το ευρύ κοινό.

Εξωτερικά το κτίριο αυτήν την περίοδο σκεπάζεται με τα ροζ πανό για τη μεγάλη -μη εξουσιοδοτημένη από τον καλλιτέχνη- έκθεση «Laugh now», με εμβληματικά έργα του ακτιβιστή Βρετανού καλλιτέχνη Banksy.

Ο «γνωστός-άγνωστος» αντάρτης πόλης που «χτυπά» με τα έργα-παρεμβάσεις του σε όλα τα μήκη και πλάτη της οικουμένης δίνοντας το σύνθημα για αντίσταση και που βγάζει τη γλώσσα του επιδεικτικά σε κάθε είδους εξουσία. Θα διαρκέσει μέχρι 30 Σεπτεμβρίου και τονίζει μοναδικά το σημαντικό έργο του.

Πολιτική διαμαρτυρία μέσα από αιχμηρά γκράφιτι με ελεύθερη έκφραση απαντούν ενάντια στους θεσμούς, τους επιβεβλημένους κανόνες και τα κρατούντα στο παγκοσμιοποιημένο παρόν μας. Αυτός είναι ο Banksy!

Τα έξυπνα έργα του είναι προσανατολισμένα έτσι ώστε με μια εικόνα να μπορεί να «αφηγηθεί» χωρίς λόγια όλα εκείνα που θα ήθελε να εκμυστηρευτεί στον καθέναν μας ξεχωριστά. Τα έργα του, γροθιά στο θυμικό και τη συνείδησή μας, γίνονται πρώτη είδηση, ταξιδεύουν και κυκλοφορούν ελεύθερα, φέρνοντας τη διαμαρτυρία, τον θυμό, την οργή και την αφύπνιση σε όλες τις γωνιές του κόσμου μας.

Γνωστός με το όνομα-λογότυπο και χωρίς να έχει δείξει ποτέ το πρόσωπό του, έχει γίνει μύθος. Ενας «εκδικητής με σπρέι και χρώματα» που βάζει το στίγμα του και τις γραμμές του με παρεμβάσεις σε δρόμους, τοίχους, καμβάδες, έργα τέχνης, μουσεία, εμπόλεμες περιοχές, σε φτωχές και πλούσιες συνοικίες, αφήνοντας την ελπίδα να αναδυθεί και να ανατείλει ποιητικά από τις δημιουργίες του, δίνοντας το σύνθημα για μια άλλη ματιά στον γκρίζο κόσμο μας, σύνθημα για αντίσταση στους αποκλεισμούς και τις γκρίζες πολιτικές που μας ταλανίζουν.

Τα υπαίθρια έργα του μάλιστα φυλάσσονται για να μην πέσουν θύματα βανδαλισμού και στο Λονδίνο κυκλοφορούν τουριστικοί χάρτες που επισημαίνουν τις θέσεις όπου μπορεί κάποιος να τα απολαύσει.

Δύο μεγάλα κόκκινα μπαλόνια σε σχήμα καρδιάς που χορεύουν στον αέρα υποδέχονται τους επισκέπτες που περιμένουν στην ουρά στην είσοδο του αυλόγυρου παραπέμποντας στη σειρά «Girl with Balloon» που προσμένουμε να συναντήσουμε στο εσωτερικό του μουσείου.

Οι επισκέπτες πηγαινοέρχονται στην αυλή που είναι σκεπασμένη με χρωματισμένο ροζ(!) χαλίκι, φωτογραφίζονται κάτω από τη γιγάντια αφίσα του «Heart Boy» που μόλις έχει ζωγραφίσει τη ροζ καρδιά αφού ακόμα το πινέλο του στάζει χρώμα, βγάζουν σέλφι βάζοντας τα πρόσωπά τους στις παιδικές φιγούρες των «Police Kids Pink» και στους έξυπνους ιπτάμενους πιθήκους των «Keep it real wings».

Τα έργα που παρουσιάζονται σ’ αυτήν την έκθεση είναι πρωτότυπα και μοναδικά και για να δίνεται έμφαση παρουσιάζονται σε λευκούς τοίχους. Ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές και συλλέκτες.

Στην είσοδο, ανεβαίνοντας προς τους δύο ορόφους, εντυπωσιασμένοι οι θεατές απολαμβάνουν το αριστουργηματικό «Forgive us our trespassing» που δένει υπέροχα τοποθετημένο στο κέντρο των βιτρό που κοσμούν τη σκάλα.

Οι πίθηκοι στα έργα «Laugh now» -που έδωσαν και τον τίτλο της έκθεσης- μας περιπαίζουν καθώς σε όλους τους τόνους μας υπενθυμίζουν «Laugh now but one day we ’ll be in charge» (Γελάστε τώρα αλλά μια μέρα θα είμαστε οι υπεύθυνοι).

Οι αγαπημένοι πίθηκοι, το alter ego μας, που αντιστέκονται και τους συναντάμε συχνά σε όλη την έκθεση («Monkey detonator»), όπως και τους αρουραίους σε δολιοφθορές («Security Protected», «Airborne Rat», «Love rat»), αλλά και σκληρά εργαζόμενες κρανοφόρες χελώνες («Tortoise Helmet») και αγελάδες («Raising the steaks»).

Συναντάμε κορίτσια να κυνηγούν με ελπίδα τα κόκκινα μπαλόνια τους που ξεφεύγουν, σε πολλές εκδοχές και σε όμορφα δίπτυχα. Κάμερες που παρακολουθούν τις ζωές μας αλλά και ειρωνικά συνθήματα που έχουν γραφεί δίπλα τους (What are you looking at?). Τον Τσε «Che Guevara» να μπαίνει στο ολοκόκκινο φόντο με τα ρόλερ του, τον Λένιν με παπούτσια Nike «Lenin on Roller Skates», αλλά και τη Βρετανίδα βασίλισσα Βικτόρια «Queen Vic» με ζαρτιέρες σε προσωπικές σεξουαλικές στιγμές.

Εντυπωσιακή η α λα Γουόρχολ «Kate Moss», η φούξια Τζοκόντα («Leonardo da Vinci’s Mona Lisa») αλλά και η απειλητική «Mona Lisa with Rocket Launcher» που στοχεύει με εκτοξευτή ρουκετών. Αριστοτεχνικά βανδαλισμένοι πίνακες («Corrupted Oil-Jerry» με τον γνωστό ποντικό να ανάβει το σπίρτο του, «Vandalised Oil Painting» με το προβοκατόρικο σύνθημα Home sweet home), για να μπορούμε να αισθανόμαστε πως σ’ αυτόν τον «ειδυλλιακό κόσμο» γίνονται μεγάλα εγκλήματα που συνεχίζουν να φαίνονται στα γλυπτά του («Cardinals Sin» και «Watch Tower»).

Αίσθηση ελευθερίας αποπνέουν τα εμβληματικά έργα της σειράς «Flower Thrower» με τους μαυρόασπρους ακτιβιστές με καλυμμένα πρόσωπα να πετούν ολόχρωμες ανθοδέσμες αντί για κοκτέιλ μολότοφ. Απέναντί τους απειλητικοί αστυνομικοί που γελοιοποιούνται από τον δημιουργό σε κάθε ευκαιρία. Αγενής με προτεταμένο το δάχτυλό του («Rude copper»), απρόσωποι με όπλα και ασπίδες αλλά με χαμογελαστό emoji («Smiley Copper 1&2»), σε οδομαχίες, αστυνομικά και στρατιωτικά οχήματα με πολύχρωμους φιόγκους, άοπλα, παροπλισμένα και λεηλατημένα.

Η αντιπολεμική του ρητορική είναι εμφανής στο πραγματικά εξαιρετικό «Kids on guns» με την κόκκινη καρδιά-μπαλόνι στα χέρια των παιδιών που αγαπημένα στέκονται σε έναν λόφο αχρηστευμένα όπλα.

Στο κέντρο της έκθεσης υπάρχει το διαμάντι της. Το εμβληματικό ειρωνικό «Bean Field», όπου αστυνομικοί με πλήρη εξάρτυση τρέχουν ευτυχισμένοι σε πράσινα λιβάδια μυρίζοντας λουλούδια πιασμένοι χέρι χέρι. Μια δυνατή ασυνήθιστη εικόνα που καταδεικνύει την άνιση μεταχείριση και την καταστολή που υφίστανται η κοινωνία και οι αγώνες του λαού από το «χέρι» της εκάστοτε εξουσίας. Ριζοσπαστικό, επαναστατικό έργο, που είχε δέκα χρόνια να παρουσιαστεί σε κοινή θέα.

Αντισταθείτε! Ετσι φωνάζει με ακόμα ένα έργο εξαιρετικής αισθητικής που δεσπόζει στον χώρο ο Banksy. Tο «Gas mask boy» μας καλεί να παλέψουμε για τα ανθρώπινα δικαιώματα που καταπατούνται από τις αστυνομίες όλου του κόσμου με την κρατική καταστολή, αφήνοντας μια χαραμάδα ελπίδας να αχνοφαίνεται μέσα στο λουλουδιασμένο τοπίο που αντανακλάται στη μάσκα του μαυρόασπρου πιτσιρίκου με τα σπρέι.

Γεμάτο το μουσείο, αποζημιώνει τους επισκέπτες με συγκεντρωμένα κάποια από τα έργα του υπέροχου ακτιβιστή. Πολλές οι σκέψεις και οι προβληματισμοί που σε ακολουθούν φεύγοντας. Μα πάνω από όλα μένει ένα σύνθημα με τα λόγια του ίδιου του Banksy γραμμένο στον μεγάλο τοίχο της σκάλας: «If graffiti changed anything - it would be illegal» (Αν το γκράφιτι άλλαζε οτιδήποτε - θα ήταν παράνομο)!

♦️ Banksy: «Laugh now» στο Moco Museum, Αμστερνταμ, μέχρι 30 Σεπτεμβρίου.