Από την αθωότητα στον ερωτισμό, από την ωμή βία στον αισθησιασμό και από τον Χριστιανισμό στον κλασικό μύθο. Τιτσιάνο (1488-1576), Ραφαήλ (1483-1520), Μιχαήλ Αγγελος (1475-1564), Λεονάρντο Ντα Βίντσι (1452-1519), Αλμπρεχτ Ντίρερ (1471-1528) και Λούκας Κράναχ ο Πρεσβύτερος (1472-1553) αποτύπωσαν στα έργα τους όλη τη φυσική ομορφιά, ταξιδεύοντάς μας μέσα από πραγματικά μαθήματα ανατομίας στο γυμνό σώμα των μοντέλων τους.
Οι μεγάλοι δάσκαλοι της Αναγέννησης τοποθέτησαν το ανθρώπινο σώμα στο κέντρο του καμβά και απενοχοποίησαν τη γυμνότητα. Ετσι ο 15ος και ο 16ος αιώνας ήταν μια καθοριστική εποχή για τη γυμνή σάρκα στη δυτική τέχνη. Καλλιτέχνες σαν τους Περουτζίνο (1446-1523), Αντόνιο Ντελ Πολαϊόλο (1433-1498), Γιαν Γκόσαερτ (1478-1532) και πολλούς άλλους -που την εποχή εκείνη δημιουργούσαν έργα και στις δύο πλευρές των Αλπεων- μελετούσαν κλασική τέχνη πειραματιζόμενοι με νατουραλιστικές προσεγγίσεις σε νέα θρησκευτικά και μη θέματα.
Μέσα από τα έργα τους στην Αναγέννηση, τόσο η βόρεια όσο και η ιταλική τέχνη επιστρέφουν στις εξιδανικευμένες ανθρώπινες μορφές της αρχαιοελληνικής κλασικής περιόδου, με την τελειότητα να απεικονίζεται στις σωματικές αναλογίες.
Ηταν η κατάλληλη εποχή, καθώς δόθηκε η ευκαιρία στον χριστιανικό κόσμο μέσα από καλλιτεχνικά δημιουργήματα με θρησκευτικό περιεχόμενο να περάσει από την ανησυχία για τη γυμνότητα στη λατρεία τού χωρίς ενδύματα σώματος ως μέτρο της φυσικής ομορφιάς.
Το γυμνό λοιπόν στην Αναγέννηση μεταμόρφωσε τη χριστιανική τέχνη, ενθαρρύνοντας σύγχρονες και δυναμικές αναπαραστάσεις παλαιών θεμάτων από την ιστορία του Αδάμ και της Εύας μέχρι τη Σταύρωση και την Ανάσταση.
Μια μεγάλη και θεαματική έκθεση γίνεται αυτές τις μέρες στη Βασιλική Ακαδημία των Tεχνών (Royal Academy of Arts) στο Λονδίνο. Με όνομα «The Renaissance Nude» (Το Γυμνό στην Αναγέννηση) είναι απλωμένη σε πέντε μεγάλες αίθουσες και διερευνά όλες αυτές τις σημαντικές αλλαγές στην τέχνη με μια επιλογή πραγματικά εξαιρετικών και αντιπροσωπευτικών έργων της εποχής.
Παρουσιάζονται μεγάλης κλίμακας πίνακες, μικρές εικόνες σαν κοσμήματα, χάλκινα αγαλματίδια και σχέδια με ανατομικές μελέτες που όλα αντιπαραβάλλουν την εξιδανικευμένη ομορφιά και τις ιδιωτικές σκηνές καθημερινότητας που απεικονίζουν, σε αντίθεση με τα γηράσκοντα σώματα και τον δημόσιο βίο που έχουμε δει σε έργα περασμένων εποχών.
Η εξέγερση των γυμνών της Αναγέννησης στη μεγάλη πινακοθήκη θα διαρκέσει μέχρι τις 2 Ιουνίου θέλοντας να μας προσφέρει την εικόνα της οπτικής παράδοσης στην Αναγέννηση που κατέχει κεντρική θέση στην ευρωπαϊκή τέχνη και η οποία εξακολουθεί να επηρεάζει τους καλλιτέχνες και τους θεατές ακόμη και σήμερα.
Ο επιλεγμένος θησαυρός των ζωγραφικών έργων και σχεδίων από μερικούς από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες μεταφέρθηκε από το Μουσείο Καλών Τεχνών Getty στο Λος Αντζελες και εμπλουτίστηκε και με άλλα έργα στη Βασιλική Ακαδημία.
Η έκθεση χωρισμένη θεματικά αναθεωρεί τη «γυμνή αλήθεια», αφού μας ταξιδεύει από τις πελώριες μνημειώδεις θεές, την Παρθένο, τους άγιους, τις μάχες των γυμνών μαχητών, στους αθλητικούς Αδάμ και Εύα που όλοι μαζί με τη φυσική ομορφιά τους δίνουν νόημα στο γυμνό ξύπνημα της εποχής. Από το φύλλο συκής και τις αιώνιες φλόγες περάσαμε στο γυμνό ως κλασικό, ηρωικό και ιδανικό.
Ο θεατής αντιλαμβάνεται στην έκθεση πως η αποκάλυψη της χριστιανικής ψυχής του κάθε έργου γίνεται αποθεώνοντας το αναγεννησιακό γυμνό, καθώς από τα κλασικά γλυπτά της αρχαιότητας οι καλλιτέχνες πήραν μαθήματα ώστε να παράξουν τέχνη με δύο διαφορετικές φόρμες ταυτόχρονα: το γυμνό ως βασανισμένη φιγούρα και το γυμνό με τη γοητεία και τη χαριτωμένη ομορφιά του.
Συνειδητοποιούμε πως ο Χριστός πάτησε στο έδαφος, δεν βρίσκεται ψηλά στον ουρανό. Θαυμάζουμε λοιπόν το έργο «Christ on the Cold Stone», (1530) του Φλαμανδού Γιαν Γκόσαερτ (γνωστός και ως Γιαν Μαμπούζε), όπου ο Χριστός με τη μορφή ενός υπέροχου άνδρα με σμιλευμένο αθλητικό σώμα και με τις φλέβες του να πετάγονται με ένταση, γυμνός γέρνει με αγωνία προς το κρύο πέτρινο σκαλί το κεφάλι του, λίγο πριν μαστιγωθεί. Ο θεατής συμπάσχει βλέποντας τον απογυμνωμένο Χριστό να περιμένει τη μοίρα του.
Ζωγραφισμένος για Βενετούς μοναχούς το έργο «Saint Sebastian», (1500-02) του Ιταλού Τζοβάνι Μπατίστα Τσίμα (1459-1517) -γνωστός ως Τσίμα ντα Κονελιάνο- δείχνει το μαρτύριο του Αγίου Σεβαστιανού.
Ο νεαρός άνδρας με τα χρυσαφένια μαλλιά στέκει άψογος με τη λευκή επιδερμίδα του χωρίς κανένα ίχνος κακοποίησης. Με βλέμμα ήρεμο κρατά τα χέρια του διπλωμένα πίσω από την πλάτη του για να αναδείξει την τέλεια σωματική του διάπλαση, ενώ τα πόδια του τοποθετημένα στη θέση τρία, έτοιμος λες για να ξεκινήσει περφόρμανς μπαλέτου. Το ήρεμο περιβάλλον που τον τυλίγει, η νεανικότητα και η άγουρη ομορφιά που αποπνέει μας κάνουν να αγνοούμε τελείως το βέλος στον μηρό του αφού δεν τρέχει ούτε μια σταγόνα αίμα.
Ο Αγιος που συνήθως απεικονίζεται μαρτυρικά ο θάνατός του μπροστά σ’ ένα δένδρο, σ’ αυτό το έργο φέρνει μια οπτική γαλήνης και -σχεδόν- γυμνής ομορφιάς τύπου μοντέλου.
Δεν είναι ο μόνος ήρεμος Αγιος Σεβαστιανός στην έκθεση. Υπάρχει και το αριστούργημα «Saint Sebastian» (1533) του Ιταλού Ανιoλο Μπροντσίνο (1503-1572) όπου καρτερικά κρατά στο χέρι του ένα βέλος, ενώ ένα άλλο βέλος εισχωρεί αναίμακτα στα πλευρά του.
Οι χριστιανοί μάρτυρες μπλέκουν στους καμβάδες με τους αρχαίους θεούς της κλασικής ομορφιάς. Ο Αγιος Σεβαστιανός συναντά τον Απόλλωνα και στο κέντρο της έκθεσης βρίσκεται η αριστουργηματική «Venus Rising from the Sea (Venus Anadyomene)» (Η αναδυόμενη Αφροδίτη), (1520), του σπουδαίου Τιτσιάνο. Αποκαλυπτική, αισθησιακή και πανέμορφη βγαίνει από τα κύματα ενώ προσπαθεί να στεγνώσει τα μαλλιά της. Δίπλα της επιπλέει το χτένι-κέλυφος πολύ μικρό σε σχέση με το γιγαντιαίο όστρακο στον πίνακα «The Birth of Venus» (Η Γέννηση της Αφροδίτης), (1485), του Σάντρο Μποτιτσέλι (1445-1510). Δεν προσπαθεί να κρύψει τίποτα από την υπέροχα αποκαλυπτική γύμνια της.
Από την έκθεση βέβαια δεν θα μπορούσε να λείπουν εξαιρετικά σχέδια που συγκεντρώθηκαν για να αναδείξουν το μεγαλείο στα μαθήματα ανατομίας μεγάλων δασκάλων της Αναγέννησης που ξεγυμνώνουν τα κορμιά και τις καταπιεσμένες υπάρξεις του 15ου αιώνα από τα στενά ενδύματά τους απελευθερώνοντας τη γυμνότητα και την αλήθεια.
Σχέδια και μελέτες μυών, ώμων και λαιμού του Ντα Βίντσι στο «The Anatomy of the Shoulder and Neck» (1510-11) αλλά και οι υπέροχες «The Three Graces» (Τρεις Χάριτες) (1517-18) του Ραφαήλ σε κόκκινες αποχρώσεις.
Οι θεατές απολαμβάνουν τα αναγεννησιακά θέματα που έφεραν τον ανθρωπισμό και τις αξίες του σε πρώτο πλάνο. Μορφές και γυμνά σώματα που τοποθετούν τον άνθρωπο και τη γήινη ζωή του στο κέντρο της αφήγησης και του καμβά. Εικόνες ιερές, βιβλικές, λατρευτικές, ερωτικές, με όμορφα αγόρια να χαμογελούν φευγαλέα και γυναίκες να κοιτούν με υπονοούμενα. Το γυμνό αποκαλύπτεται, παύει να είναι «βρόμικο» και σέξι, σταματά να αιωρείται στο σκοτάδι ή να ντύνεται με αιδώ. Αποθεώνεται το σώμα αισθησιακά και θαυμάζεται απομυθοποιημένο.
ℹ️ «The Renaissance Nude», στη Βασιλική Ακαδημία Tεχνών (Royal Academy of Arts) του Λονδίνου. Μέχρι 2 Ιουνίου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας