Βόλτα στο λατρεμένο Παρίσι

Δύο ελκυστικές νεαρές γυναίκες με χυμώδες μπούστο, ανασηκώνουν τις φούστες τους και αποκαλύπτουν τις κάλτσες τους, για να συγκρίνουν τα πόδια τους. Χαμογελούν ήρεμα, σχεδόν ναρκισσιστικά και αγγίζονται απαλά μέσα στα πλούσια, γυαλιστερά ταφταδένια φορέματά τους.

Αυτός ο φαινομενικά αθώος και ρομαντικός ανταγωνισμός των δύο κοριτσιών που αποτυπώνεται υπέροχα ως στιγμιότυπο σε πίνακα, στέκει δίπλα σ’ ένα άλλο πιο ερωτικό έργο που δείχνει δυο νεαρά κορίτσια να φιλιούνται περιπαθώς, καθώς τα χέρια τους αγκαλιάζουν σφιχτά το έτερο αντικείμενο του πόθου τους.

Οι ώμοι αποκαλύπτονται, όταν τα πλούσια φορέματα αρχίζουν να γλιστρούν ελαφρά, υπονοώντας όσα μπορεί να ακολουθήσουν πίσω από τις κλειστές πόρτες των περίτεχνων δωματίων και στα φινετσάτα μπουντουάρ των γαλλικών σπιτιών του τέλους του 18ου αιώνα.

Αυτού του είδους «οι επικίνδυνες αποτυπώσεις» εσωτερικών σκηνών της αστικής ζωής είναι χαρακτηριστικές της πρώιμης καριέρας του Louis-Léopold Boilly (1761-1845). Ομως η Γαλλική Επανάσταση έφερε την ανατροπή στην καριέρα του καθώς αποτύπωσε εκπληκτικά την καθημερινότητα στο επαναστατικό Παρίσι.

Σήμερα η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου στην πλατεία Τραφάλγκαρ, μέσα από μια πραγματικά υπέροχη έκθεση δίνει τη δυνατότητα στο κοινό για μια βαθιά βουτιά στην καθημερινότητα, αλλά και μια επισκόπηση της πολιτικά ταραχώδους ζωής στην Πόλη του Φωτός μέσα από τα έργα του ταλαντούχου δημιουργού.

Με όνομα «Boilly: Scenes of Parisian Life» (Σκηνές της παρισινής ζωής) εξερευνά μέσα από τολμηρούς και παιχνιδιάρικους πίνακες την εικαστική ματιά του καλλιτέχνη, αλλά και επιτρέπει στους θεατές να καταλάβουν τις πραγματικές ιστορίες πίσω από τη χαρακτηριστική διαμόρφωση του έργου του και της εικόνας του.

Θα διαρκέσει μέχρι τις 19 Μαΐου και εστιάζει μέσα από 20 έργα του, εκτός από τις αμφιλεγόμενες σαγηνευτικές εσωτερικές σκηνές και στις όψεις της ζωής στους δρόμους του Παρισιού μέσα στο μεταβαλλόμενο πολιτικό περιβάλλον που περιλαμβάνει την Επανάσταση του 1789, την Τρομοκρατία, την άνοδο και πτώση του Ναπολέοντα και την αποκατάσταση της γαλλικής μοναρχίας.

Τα έργα εκτίθενται για πρώτη φορά καθώς προέρχονται από μια βρετανική ιδιωτική συλλογή που δεν είχε εμφανιστεί ή δημοσιευτεί ποτέ στο παρελθόν και είναι η πρώτη στο είδος της στο Ηνωμένο Βασίλειο που αφορά έναν καλλιτέχνη όχι ιδιαίτερα γνωστό εκτός Γαλλίας.

Ο Boilly γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό κοντά στη Λιλ στη βόρεια Γαλλία και ανέπτυξε το καλλιτεχνικό του ταλέντο ζωγραφίζοντας πορτρέτα. Στα 24 του το 1785 μετακόμισε στο Παρίσι -όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του- και ουσιαστικά έχτισε μια επιχείρηση όπου πωλούσε μικρά πορτρέτα σε μεμονωμένα άτομα και οικογένειες προβάλλοντάς τους μέσα σε συνηθισμένες καθημερινές σκηνές.

Οταν η επανάσταση το 1789 ξεσπά η καλλιτεχνική παραγωγή του Boilly περνά σε διαφορετική τροχιά, καθώς πάντα διερευνούσε τους τρόπους ώστε να ζει μόνο από το ταλέντο του στη ζωγραφική. Δεν είχε τις συνδέσεις ή ίσως και τις δεξιότητες των καιρών εκείνων για να προσελκύσει πλούσιους προστάτες, γι' αυτό έπρεπε να βρει τρόπους για να συμπληρώνει το εισόδημά του.

Αρχίζει λοιπόν να ζωγραφίζει περισσότερο soft ερωτικά έργα και μάλιστα σκηνές μπουντουάρ που θα μπορούσαν να αναπαραχθούν από τυπογραφεία της εποχής. Μια αστεία και πονηρή ματιά στην ανόητη, πλούσια παρισινή ζωή με έργα γεμάτα υπονοούμενα για τους πλούσιους.

Αυτός ο χαρούμενος συνδυασμός αυτού του άψογου επιφανειακού και σαγηνευτικού θέματος, -χρονολογείται από τη γαλλική ροκοκό παράδοση- σταμάτησε το 1794 όταν ο Boilly καταγγέλθηκε στην Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας από αντίπαλο συνάδελφό του με την κατηγορία για την παραγωγή έργων που παραβιάζουν την ηθική της νέας Δημοκρατίας.

Εδω λοιπόν γίνεται κάτι το εξαιρετικό. Η καριέρα και το μέχρι τότε έργο του κόβεται και η σταδιοδρομία του στρέφεται σε άλλη οπτική και θεματολογία. Θορυβημένος λίγο μετά την καταγγελία που του έγινε, δημιούργησε ένα κολακευτικό έργο για να εξευμενίσει τις υποψίες εναντίον του, τον υπέροχο «Triumph of Marat» (Ο θρίαμβος του Μαρά), (1794), όπου απεικονίζει τον πολιτικό, αρθρογράφο και έναν από τους σημαντικότερους της Γαλλικής Επανάστασης, τον Ζαν Πολ Μαρά να αποθεώνεται από το πλήθος.

Μάλιστα το αποκορύφωμα της καριέρας του έρχεται με το θαυμαστό «The Meeting of Artists in Isabey’s Studio» (Συνάντηση καλλιτεχνών στο ατελιέ του Isabey), (1798), όπου παρουσιάζει ένα μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών -που είχαν μεγάλη επιρροή την εποχή εκείνη- να συζητούν. Καταφέρνει να ενώσει τα πορτρέτα 31 καλλιτεχνών -γλύπτες, χαράκτες, ηθοποιούς και άντρες των γραμμάτων- μέσα σ’ ένα μικρό κομψό στούντιο που αποπνέει ήρεμη σκέψη και δημιουργικότητα. Ενα πραγματικά άψογο έργο.

Συνεχίζει ωστόσο και παράγει θέματα με καθημερινές εξωτερικές σκηνές. Ετσι γίνεται ο πρώτος Γάλλος καλλιτέχνης που ζωγραφίζει με τόσο διαφορετικές οπτικές τις απόψεις της ζωής στους δρόμους και τις λεωφόρους του Παρισιού.

Οι σκηνές του δρόμου του Boilly χαρακτηρίζονται από την προσοχή του στη λεπτομέρεια, τον υψηλό βαθμό φινιρίσματος και τα πλούσια χρώματα. Οι πίνακές του συμπεριλαμβάνουν σχεδόν πάντοτε παιδιά.

Στη ζωγραφιά «The Poor Cat» (Η καημένη γάτα), (1832), οι μοντέρνα ντυμένοι αστοί ανακατεύονται με τις οικογένειες της εργατικής τάξης και τα χαμίνια. Ενας μικρός πορτοφολάς βάζει το χέρι του απαλά σε μια τσέπη, ένας άλλος μικρός κοιτά μέσα από μια μικρή τρύπα στο εσωτερικό για να αποκαλύψει το μυστήριο του κουκλοθέατρου, τα αδέσποτα συναγελάζονται με τους ανθρώπους και μια οικογένεια ζητιάνων καρτερικά περιμένουν την ελεημοσύνη καθισμένοι στη ρίζα ενός δέντρου.

Η φωτογραφική του απεικόνιση είναι πραγματικά εντυπωσιακή στο «The Barrel Game» (Παιχνίδι στο Βαρέλι), (1828) δείχνοντας ένα παιχνίδι ενήλικων ανδρών έξω από ένα κατάστημα που πουλάει κρασί με... αρκετό παρασκήνιο να κρύβεται στην σκιά. Διακρίνουμε ερωτικές περιπτύξεις, συζητήσεις πάνω σε ένα τραπέζι με την παρέα ενός μπουκαλιού κρασιού και στο βάθος με γυρισμένη πλάτη έναν άνθρωπο που... ουρεί στον τοίχο.

Βέβαια στον πίνακα που μπορεί κάποιος να περάσει αρκετές ώρες παρατηρώντας τις λεπτομέρειες και τις πολλές διαφορετικές φιγούρες του προσκηνίου αλλά και του παρασκηνίου είναι το έργο «In A Carnival Scene» (Σκηνή Καρναβαλιού), (1832). Μια αριστουργηματική σκηνή δρόμου με μεγάλο αριθμό καρναβαλιστών με χαρακτηριστικά κοστούμια, που παρελαύνουν χαρούμενοι στους δρόμους.

Η πραγματική απογείωση στο έργο του Boilly που μας αποδεικνύει την επιδεξιότητα και το ταλέντο του έρχεται όμως από τα συναρπαστικά του έργα με την τεχνική Trompe-l’ œil. Μια τεχνική που χρησιμοποιεί ρεαλιστικές εικόνες για να δημιουργήσει την οπτική ψευδαίσθηση ότι τα απεικονιζόμενα αντικείμενα εκτείνονται μέσα στον καμβά σε τρεις διαστάσεις, όπως συμβαίνει με το υπέροχο «A Girl at a Window» (1799).

Και τέλος θαυμάζουμε το εκπληκτικό «A Trompe-l’oeil Crucifix of Ivory and Wood» (1812) φτιαγμένο για να φαίνονται οι 3D διαστάσεις του με τον εσταυρωμένο σμιλευμένο από ελεφαντόδοντο να πετάγεται μπροστά από τον ξύλινο σταυρό και τον καμβά, καθώς η «βλάσφημη» επαγγελματική κάρτα του καλλιτέχνη βρίσκεται προβοκατόρικα «κολλημένη» στα αριστερά του.

Ο χαρισματικός Louis-Léopold Boilly ήταν αρκετά διάσημος και δημοφιλής στην εποχή του. Στο τέλος της ζωής του μάλιστα ισχυρίστηκε πως είχε ζωγραφίσει 5.000 μικρά πορτρέτα -με διαστάσεις 32x17 cm- το καθένα σε μόλις δύο ώρες, στην επτά δεκαετιών καριέρα του.

Αυτός λοιπόν ο τεχνικά λαμπρός, εφευρετικός και εξαιρετικά μοντέρνος καλλιτέχνης βρέθηκε από τα αριστοκρατικά μπουντουάρ στις λεωφόρους του επαναστατικού Παρισιού και εκμεταλλευόμενος τις ευκαιρίες που επέφερε η Γαλλική Επανάσταση στον τρόπο ζωής εφηύρε τη «φωτογραφική» απεικόνιση στο έργο του και κατάφερε να αντικατοπτρίσει τους ταραχώδεις καιρούς που ζούσε.

ℹ️ «Boilly: Scenes of Parisian Life», Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο, μέχρι 19 Μαΐου.