Αντανακλάσεις στο τζάμι μιας βιτρίνας ενός καταστήματος. Μια ανθρώπινη σκιώδης φιγούρα απομακρύνεται με βιαστικά βήματα και πίσω από το τζάμι ένα ανθρώπινο κρανίο μάς χαμογελά φορώντας ένα κράνος διακοσμημένο με μια σβάστικα. Δίπλα του κείτεται άκαμπτο στο πάτωμα ένα ταριχευμένο ζώο. Πάνω ψηλά στο παράθυρο στέκει καρφιτσωμένο ένα μπάνερ: «Mexico… ¡quiero conocerte!» (Μεξικό... Θέλω να σε γνωρίσω!).
Αυτή η πραγματικά μοναδική φωτογραφία τραβήχτηκε το 1975 στην περιοχή Τσιάπας (μια από τις 31 πολιτείες της χώρας του Μεξικού) από τη μεγάλη Μεξικανή δημιουργό Graciela Iturbide (1942) και προβάλλει ξεκάθαρα την οπτική της για την πατρίδα της. Μια χώρα πολιτικών, θρησκευτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και οικονομικών πολυμορφιών και εντάσεων. Ενας μαρτυρικός τόπος όπου οι αντιθέσεις εμφανίζονται σε κάθε γωνιά της - μερικές φορές αρμονικές και άλλες φορές πολύ τεταμένες.
Ολες οι φωτογραφίες της Iturbide όχι μόνο δίνουν μια πραγματική μαρτυρία για τη μεξικανική κοινωνία, αλλά εκφράζουν έναν έντονο προσωπικό και ποιητικό λυρισμό σχετικά με την πατρίδα της.
Είναι μια από τους πιο σημαντικούς φωτογράφους που δραστηριοποιούνται στη Λατινική Αμερική. Καταγράφει παραστατικά την καθημερινή ζωή, τα πολιτιστικά γεγονότα, τις τελετουργίες και τις θρησκείες στην όμορφη πατρίδα της, ενώ παράλληλα θέτει ερωτήματα για τα παράδοξα και την κοινωνική αδικία στη μεξικανική κοινωνία.
Στα έργα της αποκαλύπτεται η πολυεπίπεδη εικόνα του Μεξικού. Η ικανότητα της Iturbide είναι πως μπορεί με τις εκτυπώσεις της να «αποφλοιώνει» αργά και παραστατικά την ιστορία, τη ζωή και την άγρια ομορφιά στην πατρίδα της.
Εχει ταξιδέψει εκτενώς στη χώρα της και οι οπτικές δημιουργίες της περιλαμβάνουν και ακροβατούν σε αστικά και αγροτικά τοπία, ανθρώπους και φυσιογνωμίες που ζουν σε διαφορετικές κοινότητες αλλά και μέρη μαζί με τους ανθρώπους τους που μετακινούνται από τον φυσικό στον υπερβατικό χρόνο, «ταξιδεύουν» από την αρχαία προς τη σύγχρονη εποχή καθώς μαρτυρούν και βιώνουν τις αντιπαραθέσεις που συνυπάρχουν στον μεξικανικό πολιτισμό αλλά και την καθημερινότητα.
Η Graciela Iturbide λοιπόν είναι μια πολύ γνωστή φωτογράφος σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική αλλά λιγότερο διάσημη σε διεθνές επίπεδο. Γεννημένη στην πρωτεύουσα του Μεξικού, μεγάλωσε σε μια παραδοσιακή καθολική οικογένεια. Ηταν το μεγαλύτερο από τα δεκατρία παιδιά και πήρε ως δώρο από τον πατέρα της την πρώτη της κάμερα σε ηλικία 11 χρόνων.
Στα 27 της το 1969 αποφάσισε να γίνει σκηνοθέτις και εγγράφηκε στο Centro de Estudios Cinematográficos του Universidad Nacional Autónoma de México. Δάσκαλός της εκεί ήταν και ο μεγάλος Μεξικανός μοντερνιστής φωτογράφος Manuel Álvarez Bravo που την εμπνέει να αλλάξει δημιουργική ρότα και αφού γίνεται βοηθός του τον συνοδεύει σε διάφορες φωτογραφικές διαδρομές του σε όλο το Μεξικό.
Αρχίζει να ταξιδεύει στη Λατινική Αμερική -ιδιαίτερα στην Κούβα και στον Παναμά- και από το 1978 και μετά τεκμηριώνει και καταγράφει με τη μηχανή της τον αυτόχθονα πληθυσμό του Μεξικού. Τη ζωή των Ινδιάνων Seri κατά μήκος των συνόρων της χώρας με την Αριζόνα, αλλά και τους ανθρώπους στο Juchitán που αποτελούν μέρος της κουλτούρας των Zapotec, που γεννήθηκε στην περιοχή Oaxaca στο νότιο Μεξικό. Εξορμά με πάθος σε όλο το μήκος και πλάτος της πατρίδας της και απαθανατίζει εντυπωσιακά την ομορφιά, τις προκλήσεις και τις αντιφάσεις της.
Παντρεμένη με τον αρχιτέκτονα Manuel Rocha Díaz από το 1962, απέκτησε τρία παιδιά και ταξίδεψε και πέρα από τη Λατινική Αμερική στη Γερμανία, την Ινδία, τη Μαδαγασκάρη, την Ουγγαρία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ «συλλαμβάνοντας» τις στιγμές και τον αιθέρα με τον φακό της.
Εκθέτει ατομικά σε ολόκληρο τον κόσμο και στη μακρά καριέρα της έχει αποκτήσει σημαντικά βραβεία και επίτιμους τίτλους σε οργανώσεις και πανεπιστήμια.
Αυτή την εποχή γίνεται μια μεγάλη παρουσίαση του έργου της στην ανατολική ακτή της Αμερικής, στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης (MFA). Με τίτλο «Graciela Iturbide’s Mexico» περιλαμβάνει περίπου 125 φωτογραφίες αποκλειστικά από την πατρίδα της που καλύπτουν την καριέρα της για πέντε δεκαετίες.
Ανάμεσά τους και 37 σπάνιες και vintage εκτυπώσεις που πρόσφατα απέκτησε το μουσείο και τραβήχτηκαν μεταξύ 1969 και 2007. Φωτογραφίες σε μαύρο-άσπρο γεμάτες με τον πλούτο της ζωής. Εξερευνούν με σεβασμό την εξαιρετική ποικιλία του υβρίδιου της αυτόχθονης και αποικιακής κουλτούρας που με τη μεσολάβηση της θρησκείας και των παραδοσιακών τελετουργιών, δίνει χαρακτηριστικά την καθημερινότητα και την ιστορία της χώρας όπου μιλιούνται περισσότερες από 90 αυτόχθονες γλώσσες και ζουν πάνω από 129 εκατομμύρια άνθρωποι διαφορετικών εθνοτήτων.
Η έκθεση αυτή έρχεται ως απάντηση από το μουσείο στις δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ γεμάτες αντι-μεξικανικό ρατσισμό όχι μόνο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας του 2016 αλλά και με τις πρόσφατες εξαγγελίες του για να χτιστεί ένα τείχος από την πλευρά των ΗΠΑ κατά μήκος των συνόρων των δύο χωρών. Λόγια μίσους και εμμονικές εξαγγελίες ενός ρατσιστή που «ζωγραφίζουν» μια εικόνα των Μεξικανών πέρα από την πραγματικότητα - «διαβολικός αλλά για καλό»(sic) τον χαρακτήρισε δυστυχώς κατά τη συνάντησή τους ο πρωθυπουργός μας Αλέξης Τσίπρας.
«Είμαι πολύ υπερήφανη που παρουσιάζω αυτή τη δουλειά στις Ηνωμένες Πολιτείες αυτή τη στιγμή», δηλώνει η Iturbide, δεδομένου ότι τα έργα στην έκθεση επικεντρώνονται αποκλειστικά στο έργο της μέσα και γύρω από την πατρίδα της. «Είμαι εντελώς αντίθετη στον ρατσισμό που έδειξαν ο πρόεδρος και ορισμένοι Αμερικανοί - ευτυχώς υπάρχουν πολύ περισσότεροι Αμερικανοί που θαυμάζουν το Μεξικό», συνεχίζει.
Οργανωμένη σε εννέα τμήματα, η έκθεση ανοίγει με τις πρώτες φωτογραφίες της. Ακολουθούν τρεις τομείς που επικεντρώνονται σε τρεις από τους πολλούς αυτόχθονες πολιτισμούς του Μεξικού: Πρώτα το «Juchitán» καταγράφει τον ουσιαστικό ρόλο των γυναικών στην κουλτούρα των Zapotec. Μετά το «Los que viven en la arena» επικεντρώνεται στους ανθρώπους Seri που ζουν στην έρημο Sonoran. Και τέλος οι εκτυπώσεις της «La Mixteca» αποκαλύπτουν τελετές σφαγής αίγας στην Oaxaca, που χρησιμεύουν ως κριτική και σχόλιο μαζί σχετικά με την εκμετάλλευση των εργαζομένων.
Οι θεματικές ομάδες αναδεικνύουν τις εξερευνήσεις της φωτογράφου για τις διαφορετικές πτυχές του μεξικανικού πολιτισμού, συμπεριλαμβανομένων των φεστιβάλ και των παραδοσιακών γιορτών, του θανάτου και της θνητότητας, καθώς και των πτηνών και του συμβολισμού τους.
Η πιο πρόσφατη δουλειά της παρουσιάζεται σε δύο τομείς που σχετίζονται με την πολιτιστική και καλλιτεχνική κληρονομιά του Μεξικού. Εκεί παρουσιάζονται φυτά -κυρίως κάκτοι- σε «εντατική φροντίδα» στους Εθνοβοτανικούς Κήπους της Oaxaca, αλλά και η εκπληκτική σειρά «El baño de Frida» -που γεμίζει την Γκαλερί 335- όπου απεικονίζει με μαεστρία προσωπικά αντικείμενα στο μπάνιο της Frida Kahlo στην Casa Azul που είχε παραμείνει κλειστή για 50 χρόνια μετά τον θάνατο της περίφημης ζωγράφου.
Αυτή η καλλιτέχνις, φωτογράφος-τιτάνας έχει το ταλέντο να δημιουργεί ισχυρές και προκλητικές φωτογραφίες πέρα από περιγραφικές και φολκλορικές απεικονίσεις. Συλλαμβάνει και αποτυπώνει την ψυχή ενός ολόκληρου λαού φωτογραφίζοντας σκελετούς, κοινότητες αυτοχθόνων και άγρια τοπία τονίζοντας και εξερευνώντας την πολιτική και το μυστήριο στη γη των Αζτέκων και των Μάγιας.
Η Graciela Iturbide παραδίδει σ’ ολόκληρο τον κόσμο την οπτική κληρονομιά της χώρας της, ώστε να εκλείψει ο ρατσισμός και οι γείτονες λαοί με σεβασμό να κατανοήσουν τις ιδιαιτερότητες ο ένας του άλλου ώστε να ζήσουν μαζί ειρηνικά για πάντα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας