Οι σπόροι της ελπίδας

Τη Συρία την είχα επισκεφθεί πολλά χρόνια πριν ξεσπάσει αυτός ο ανηλεής πόλεμος. Αυτός ο πόλεμος που κόστισε τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους και οδήγησε στην προσφυγιά εκατομμύρια.

Εκείνο που μου είχε κάνει εντύπωση σ’ αυτό το ανέμελο ταξίδι στο σταυροδρόμι των πολιτισμών δεν ήταν μόνο τα αρχαία ερείπια στην αγκαλιά της ερήμου, δεν ήταν μόνο τα επιβλητικά κάστρα και οι σκηνές των βεδουίνων, δεν ήταν μόνο η φιλοξενία και τα χαμόγελα των ανθρώπων.

Οσο κι αν σας φανεί παράξενο ήταν και τα φρούτα, τα λαχανικά και τα εσπεριδοειδή που αφθονούσαν στις αγορές του Χαλεπιού και της Δαμασκού.

Δεν πίστευα στα μάτια μου ότι μια χώρα που το μεγαλύτερο μέρος της αποτελείται από έρημο είναι δυνατόν να έχει τόσο πλούσια και ποιοτική αγροτική παραγωγή.

Δεν ήξερα τίποτα για τους πολύτιμους σπόρους της Συρίας. Για τους σπόρους που τους έμελλε να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι.

Δεν ήξερα μέχρι τα μέσα του Δεκέμβρη, που στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Οικολογικών Ταινιών, το οποίο κάθε χρόνο τα τελευταία 15 χρόνια οργανώνει η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), παρουσιάστηκε το ντοκιμαντέρ «Seeds of war» - «Οι σπόροι του πολέμου».

Ενα ντοκιμαντέρ που καταγράφει την προσπάθεια ενός επιστήμονα, του Ali Shehadeh, να διασώσει τους πολύτιμους σπόρους της πατρίδας του από την καταστροφή του πολέμου.

Η ΕΛΛΕΤ με μεγάλη προσπάθεια κατάφερε να ξεπεράσει τα εμπόδια και τη γραφειοκρατία και να φέρει στην Ελλάδα τον Ali Shehadeh, ο οποίος μας μίλησε όχι μόνο για την τιτάνια προσπάθεια διάσωσης των σπόρων από τη φρίκη του πολέμου, αλλά και για την αναγκαιότητα του εγχειρήματος για τη διατροφική ασφάλεια της ανθρωπότητας.

Το ταξίδι των σπόρων

Ο Ali Shehadeh δούλευε στην τράπεζα σπόρων ICARDA (International Center for Agricultural Research in Dry Areas) στο Χαλέπι από το 1977.

«Η κύρια δουλειά μου ήταν να προμηθεύω τους αγρότες με καθαρούς και ανθεκτικούς σπόρους. Σπόρους που να μπορούν να αντιδρούν στους διαφορετικούς εξωτερικούς παράγοντες» θα πει ο Ali για τις πάνω από 140.000 ποικιλίες σπόρων που φυλάσσονταν στην τράπεζα σπόρων της ICARDA.

Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη συλλογή σπόρων όχι μόνο της Συρίας αλλά ολόκληρης της Μέσης Ανατολής.

Οταν ξέσπασε ο πόλεμος και ένα κομμάτι των εγκαταστάσεων της τράπεζας σπόρων καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς, ο Ali και οι συνεργάτες του πήραν την απόφαση να διασώσουν του σπόρους στέλνοντάς τους στο καταφύγιο σπόρων Svalbard Vault στον Βόρειο Πόλο.

Η «αποστολή διάσωσης» ξεκίνησε από τον Λίβανο. Εκεί, στα σύνορα του Λιβάνου με τη Συρία, εκεί που χιλιάδες Σύροι πρόσφυγες μετράνε τις μέρες για να επιστρέψουν στην πατρίδα, βρήκαν και οι εξόριστοι σπόροι πρόσφορο έδαφος για να αναπαραχθούν.

«Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί πόσο δύσκολες ήταν οι συνθήκες μεταφοράς των σπόρων» θα πει ο Ali περιγράφοντας σκηνές βομβαρδισμών και κλειστών δρόμων που τόσο συχνά αυτά τα χρόνια βλέπουμε στα δελτία ειδήσεων.

Χάρη στην προσπάθεια του Ali και της ομάδας του, στα τέλη του 2016, μια ποικιλία 115.000 σπόρων πήρε τον δρόμο για το παγωμένο αρχιπέλαγος Svalbard στον Βόρειο Πόλο.

Το Svalbard Vault είναι ένα παγκόσμιο καταφύγιο σπόρων το οποίο έχει ονειρευτεί και ιδρύσει ο Αμερικανός γεωπόνος Carry Fawler.

Πρόκειται για την «Κιβωτό των Σπόρων», την κιβωτό της βιοποικιλότητας, σ’ ένα από τα πιο απομονωμένα μέρη του πλανήτη.

«Δεν είχαμε σκεφτεί ποτέ να χρησιμοποιήσουμε αυτή την κιβωτό, αλλά ο πόλεμος στη Συρία άλλαξε τα πάντα» θα πει ο Ali με ανακούφιση για το καταφύγιο στον παγωμένο Βορρά όπου βρήκαν ασφάλεια οι σπόροι του πολέμου.

Η σημασία των σπόρων της Συρίας για τη διατροφική ασφάλεια της ανθρωπότητας

Το όνειρο του Carry Fawler να δημιουργήσει μια κιβωτό που θα εξασφαλίζει τη διατήρηση των σπόρων του πλανήτη που είναι απαραίτητοι για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους ήταν πράγματι πολύ προνοητικό, αφού κατάφερε να εξασφαλίσει τη διατήρηση των σπόρων της Συρίας.

Σπόροι που δεν είναι σημαντικοί μόνο για τη Συρία και τη Μέση Ανατολή αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα λόγω της κλιματικής αλλαγής.

«Είναι το είδος της βιοποικιλότητας που θα χρειαστούμε στο μέλλον» θα πει ο Ali, αφού πρόκειται για σπόρους που προέρχονται από άνυδρα μέρη και στο μέλλον θα αποτελέσουν το «εργαλείο» για να αντιμετωπίσουμε την επισιτιστική κρίση που θα φέρει η κλιματική αλλαγή.

«Η πλειονότητα των σπόρων προέρχεται από άγριους συγγενείς των πρώτων σπόρων που καλλιεργήθηκαν» μας διαφωτίζει ο Ali.

Η περιοχή του Λιβάνου και της Συρίας καλλιεργείται για περισσότερα από 10.000 χρόνια. Υπάρχει μια τεράστια ποικιλία από άγρια είδη σιταριού, κριθαριού, ρεβιθιού, φακής, που άντεξαν μέσα στα χρόνια και διαμόρφωσαν τη γεωργία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση των εδαφών που θα φέρει θα κάνουν τις υφιστάμενες καλλιέργειες ανεπαρκείς. Οι σπόροι αυτοί, επειδή ακριβώς προέρχονται από άνυδρη γη, μπορούν να είναι η λύση για το μέλλον.

Επιπλέον, μια άλλη σημαντική παράμετρος της διάσωσης των σπόρων είναι ότι οι γεωργοί δεν θα είναι όμηροι των εταιρειών τύπου Monsanto για την παραγωγή τους. Εργο ζωής για τον Ali η διάσωση του «θησαυρού» της συριακής γης.

Εργο που του δίνει την προσδοκία ότι κάποτε η προσφυγιά θα τελειώσει. Και μαζί με τους χιλιάδες πρόσφυγες που περιμένουν να γυρίσουν στην πατρίδα θα επιστρέψουν και οι σπόροι της ελπίδας για να καλλιεργήσουν ένα μέλλον ειρήνης και ευημερίας όχι μόνο για την ταλαιπωρημένη Μέση Ανατολή αλλά για ολόκληρη την ανθρωπότητα.