Ο ρομαντικός επαναστάτης Ευγένιος Ντελακρουά

Το Παρίσι φλέγεται... Συγκλονισμένοι παρακολουθούμε την εκρηκτική κατάσταση στη Γαλλία του Μακρόν με εικόνες άγριας καταστολής απέναντι στις μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις για τα σκληρά μέτρα λιτότητας. Πεδίο μάχης το κέντρο της πρωτεύουσας με κυρίαρχα συνθήματα κατά του καπιταλισμού, αλλά και με αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη.

Βία, ένταση, καταστροφές, οδοφράγματα, φωτιές, εμπόλεμη ατμόσφαιρα που εξαπλώθηκε από την Αψίδα του Θριάμβου και τα Ηλύσια Πεδία και τύλιξε ολόκληρη τη χώρα. Εβγαλε στους δρόμους εργαζόμενους με και χωρίς «κίτρινα γιλέκα», μαθητές και αλληλέγγυους Γάλλους πολίτες, όμως με δεκάδες τραυματίες και εκατοντάδες προσαγωγές αναγκάζοντας τον Γάλλο πρωθυπουργό Εντουάρ Φιλίπ να κάνει ένα βήμα πίσω, αναστέλλοντας για αργότερα την επιβολή των μέτρων που πυροδότησαν τις κινητοποιήσεις, αλλά και να υποσχεθεί -χωρίς κανένα κόστος- μέτρα ενίσχυσης της εργασίας και των αμοιβών σε βάθος χρόνου.

Κάτω από την ασφυκτική πίεση των μαζικών κινητοποιήσεων -οι μεγαλύτερες λέγεται, θυμίζοντας τον Μάη του '68 - η κυβέρνηση του τραπεζίτη Μακρόν προχώρησε σε κινήσεις τακτικής οπισθοχώρησης σε μια προσπάθεια συμβιβασμού με τους διαδηλωτές και τη γαλλική κοινωνία. Το ανερχόμενο κίνημα όμως δεν ικανοποιείται με υποσχέσεις και δεν οπισθοχωρεί πλέον έπειτα από τρεις εβδομάδες κινητοποιήσεων και ξαναβγαίνει στους δρόμους, απαιτώντας επανασχεδιασμό της φορολογίας και αύξηση των μισθών σήμερα.

Βλέποντας λοιπόν όλες αυτές τις σκηνές με τους διαμαρτυρόμενους διαδηλωτές η ιστορική μνήμη ανακαλεί εικόνες που έχουν εντυπωθεί στο παγκόσμιο DNA. Τι πιο χαρακτηριστικό από τον πίνακα-σταθμό στη γαλλική επανάσταση του 1830, «Η Ελευθερία οδηγεί τον Λαό». Η Ελευθερία ξυπόλητη και με γυμνό στήθος, φορώντας τη σκούφια των Ιακωβίνων, κρατώντας ντουφέκι με ξιφολόγχη στο αριστερό χέρι και υψώνοντας την απαγορευμένη επαναστατική Τρικολόρ στο δεξί, ορμά πάντα μπροστά οδηγώντας τον λαό. Είναι το εξαιρετικό αριστούργημα στο Λούβρο, του Ευγένιου Ντελακρουά (1798-1863).

Ιδιοφυής, πρωτοποριακός, εμπνευσμένος ζωγράφος αναγνωρίζεται παγκόσμια ως ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στην ιστορία της Τέχνης. Μεγάλος Γάλλος ρομαντικός του 19ου αιώνα, επηρέασε τη ζωγραφική συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του ιμπρεσιονισμού. Ηταν το τέταρτο παιδί του Σαρλ Ντελακρουά, υπουργού Εξωτερικών του Διευθυντηρίου - αν και εικάζεται ότι ο πραγματικός του πατέρας ήταν ο σκιώδης Ταλεϊράνδος- έχασε τον πατέρα του στα 7 του χρόνια και τη μητέρα του στα 16. Με κλίση στη ζωγραφική μαθήτευσε στη Σχολή Καλών Τεχνών και μελέτησε γοητευμένος Ρούμπενς και Βελάσκεθ στρέφοντας το έργο του στις αξίες του Ρομαντισμού.

Κυρίαρχο στοιχείο του έργου του είναι η έμφαση στο συναίσθημα, με φαντασία και λυρισμό που αντιτίθενται στη λογική και στην πεζότητα. Πλούσιο χρώμα, δραματικές φωτοσκιάσεις, ελεύθερες πινελιές γεμίζουν κίνηση και ενέργεια τους πίνακές του. Εμπνέεται από την αγάπη του για την ελευθερία των λαών αλλά και από την ανακάλυψη της ιστορίας και των λαϊκών αγώνων των εθνών. Ολα αυτά τον οδηγούν να γίνει οπαδός του Βοναπάρτη και να συμμετέχει στην επανάσταση του 1830. Εμπνεύστηκε όμως και από ιστορικά γεγονότα όπως η Ελληνική Επανάσταση και τον αγώνα του ελληνικού έθνους για ελευθερία απέναντι στον τουρκικό ζυγό και, επίσης, από ένα εξάμηνο ταξίδι του στην Αλγερία και στο Μαρόκο, καθώς χαράχτηκε μέσα του και αποτυπώθηκε στο έργο του όλος ο εξωτικός πολιτισμός της Βόρειας Αφρικής της εποχής του. Μένουμε έκθαμβοι με το μεγαλείο της έμπνευσης αλλά και της τεχνικής του.

Σήμερα το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (The Met) στη Νέα Υόρκη συγκέντρωσε έναν πρωτοφανή αριθμό έργων και σχεδίων του Γάλλου Ρομαντικού Ευγένιου Ντελακρουά με τίτλο μόνο το όνομά του: «Delacroix». Θα διαρκέσει μέχρι τις 6 Ιανουαρίου 2019 και φωτίζει την ανήσυχη φαντασία του δημιουργού μέσα από περισσότερα από 150 ζωγραφιές, σχέδια, εκτυπώσεις και χειρόγραφα πολλά εκ των οποίων παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τα έργα απλώνονται σε 12 γκαλερί, στην πολυσύχναστη 5η Λεωφόρο στο Μανχάταν. Η μοναδική αναδρομική έκθεση ξεδιπλώνεται χρονολογικά, καλύπτοντας την πλούσια ποικιλία θεμάτων που απασχολούσαν τον καλλιτέχνη κατά τις περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες δραστηριότητές του, συμπεριλαμβανομένης της λογοτεχνίας, της ιστορίας, της θρησκείας, των ζώων και της φύσης. Κατά τη διάρκεια της ζωής του γνώρισε τον πόλεμο, δύο επαναστάσεις αλλά και συναντήσεις με ισλαμικούς πολιτισμούς που τον προβλημάτισαν και τον γοήτευσαν. Η έκθεσή μας δείχνει έναν άνθρωπο που προσπαθεί να καταλάβει τι συμβαίνει στον κόσμο του και να το αποκωδικοποιήσει.

Με ελληνικό ενδιαφέρον μία από τις περισσότερο όμορφες εικονικές ζωγραφιές του σ' αυτή την έκθεση είναι και «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» (1826) κραυγή του Ντελακρουά για τη σφαγή των Ελλήνων. Σε πρώτο πλάνο, λουσμένη στο φως η φιγούρα της Ελλάδας, ντυμένη με παραδοσιακά λευκά και μπλε ρούχα, με το σώμα της να χαμηλώνει και το ένα γόνατο να ακουμπά στα πέτρινα και μαρμάρινα κομμάτια- ενώ πίσω της βυθισμένος στο σκοτάδι, υπάρχει ένας Τούρκος ντυμένος στις αποχρώσεις του κόκκινου, δείχνοντας παραστατικά μια κλασική σύγκρουση της Δύσης και της Ανατολής, της ελευθερίας και της καταπίεσης. Την ένταση του αγώνα διακρίνουμε στη «Μάχη του Γκιαούρη με τον Πασά» (1826).

Παρουσιάζεται επίσης το αριστούργημα «Η Μήδεια πριν σκοτώσει τα παιδιά της» (1838), ένας διαλογισμός για την εγκατάλειψη αλλά και ένα βιβλικό θέμα, «Ο Χριστός στον Κήπο των Ελαιών» (1824-26), που αφαιρέθηκε από μια κόχη ψηλά στον τοίχο της παρισινής εκκλησίας του Saint-Paul-Saint-Louis και καθαρίστηκε ειδικά για την έκθεση, προσφέροντας στους επισκέπτες τη μοναδική ευκαιρία να το εξετάσουν προσεκτικά. Επίσης «Η Μάχη του Νανσί» (1831), αλλά και το συγκλονιστικό έργο του «Το Ναυάγιο του Don Juan» (1840), παράσταση που σαφώς παραπέμπει τον νου των επισκεπτών στην οδύσσεια των προσφύγων στις μέρες μας.

Αν και με το έργο του παίρνει σαφή θέση υπέρ των Ελλήνων για τον αγώνα τους, γοητεύτηκε επίσης από τη ζωή και τη βία του ισλαμικού κόσμου μετά από το εξαμηνιαίο ταξίδι του στη Βόρεια Αφρική. Δείγματα όπως «Οι Γυναίκες του Αλγερίου στο διαμέρισμά τους» (1834) και η «Σύγκρουση Αράβων ιππέων» (1833-34) δείχνουν πως η φαντασία του αιχμαλωτίστηκε από την ομορφιά που συνάντησε.

Παρά την «εμμονή του» για την πολιτική και τις συγκρούσεις η έκθεση καταδεικνύει το πλήρες πεδίο της δουλειάς του με πίνακες εμπνεόμενους από την αναγεννησιακή λογοτεχνία αλλά και από ποιήματα του Λόρδου Βύρωνα. Παρά το ότι η Επανάσταση του 1848 συγκλόνιζε τους δρόμους του Παρισιού εκείνος εστίασε το έργο του στη φυσική ομορφιά και ο μετριοπαθής πλέον Ντελακρουά δημιούργησε το «Καλάθι λουλουδιών» (1848-49) θέλοντας να βρει την ομορφιά και την ισορροπία μέσα στο εξώτερο χάος.

Παρουσιάζονται επίσης 17 λιθογραφίες από μια γαλλική έκδοση του «Φάουστ» τού Γκέτε (1828). Εδώ υπάρχουν σκίτσα του στα περιθώρια των σελίδων που αργότερα σβήστηκαν, όταν οι εικονογραφήσεις εκτυπώθηκαν για δημοσίευση. Τώρα εμφανίζονται με τα προπαρασκευαστικά σχέδια και ένα τελικό αντίγραφο του βιβλίου για πρώτη φορά όλα μαζί ώστε να αποκαλυφθεί η έκταση αλλά και η διαδικασία δημιουργίας του Ντελακρουά.

Ομορφιά και ζωντανά χρώματα, μέσα σε σκηνές αγώνα και πολιτικής αναταραχής, αντίστασης, χάους και προσφυγιάς. Εντονες εικόνες που μιλούν ακόμα και για το σήμερα ίσως καλύτερα όσο κανείς άλλος. Εκθεση με ιδιαίτερη απήχηση στο κοινό, αλλά και για όσους υποψιασμένα θαυμάζουν το έργο του ιδεολόγου, ρομαντικού επαναστάτη Ντελακρουά και προσπαθούν να κατανοήσουν τις αβεβαιότητες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε παγκόσμια. Εκεί όπου το ατομικό συμφέρον παραγκωνίζεται μπροστά στη συλλογική δράση και τον αγώνα για ελευθερία.