Υφαίνοντας την «κοσμική σούπα»

Χωροχρόνος. Ο τρισδιάστατος κόσμος μας σε σχέση με τον χρόνο, σε μια ένωση, σε μια συνέχεια. Παρατηρητές και μέρος αυτού του θαύματος που λέγεται κόσμος γύρω μας συνεχίζουμε τη μεγάλη πορεία πάνω στη Γη μας που μας ταξιδεύει σε απώτερους κόσμους. Ενα μικρό έως και αμελητέο σημαδάκι στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος, βρισκόμαστε εκεί ανάμεσα σε μαύρες τρύπες και λαμπερούς γαλαξίες, καθώς αφουγκραζόμαστε το μέλλον και τον σκοπό της ύπαρξής μας.

Ταξιδεύουμε ανάμεσα στην ύλη και την ενέργεια κοιτώντας τον χώρο στις τρεις διαστάσεις του με τις υπερβολικές ταχύτητες και τη βαρύτητα να τον περιβάλλει και να ενεργεί, καθώς το πέρασμα του χρόνου επιβραδύνει. Είναι αυτό που οι επιστήμονες με καλή διάθεση προσπαθούν να κατανοήσουμε: παρατηρώντας τον κόσμο μας στις τέσσερις διαστάσεις του ο χωροχρόνος «καμπυλώνει». Ολα εξαρτώνται και διαμορφώνονται σε σχέση με τα συστήματα αναφοράς και από πού βλέπουμε τον περιβάλλοντα κόσμο.

Φτάνουμε λοιπόν στο κρίσιμο σημείο της συνύπαρξης όλων μας από τον συνδυασμό του χώρου και του χρόνου. Οι στιγμές διαδέχονται και ακολουθούν η μία την άλλη και η ύλη μας απλώνεται και καταλαμβάνουμε το γύρω μας δίπλα δίπλα.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε και φυσικά να το συνειδητοποιήσουμε πως δεν είμαστε τίποτα άλλο από χημεία. Ολες οι μορφές της ύλης μέσα στο Σύμπαν μας -έτσι όπως το γνωρίζουμε ώς τώρα- αποτελούνται από περίπου εκατό διαφορετικά είδη ατόμων, καθένα από τα οποία αποτελείται από ηλεκτρόνια με αρνητικό ηλεκτρικό φορτίο τα οποία περιστρέφονται γύρω από έναν θετικά φορτισμένο πυρήνα.

Είναι απλά τα πράγματα, αλλά και πόσο... θαυμαστά, παρατηρώντας με τις χημικές αντιδράσεις μέσα μας -που δημιουργούν τα συναισθήματα και την ενσυναίσθηση- τη μεγαλοσύνη του άπειρου κόσμου μας.

Υλη ορατή και αόρατη. Σύμφωνα με τους αστρονόμους και την κρατούσα θεωρία, το υπέροχο Σύμπαν μας αποτελείται από τη σκοτεινή ενέργεια (72%), την ψυχρή-σκοτεινή ύλη (23%) και τη βαρυονική ύλη (5%). Μόλις αυτό το 5% λοιπόν είναι η ορατή ύλη. Αυτά που βλέπουμε, δηλαδή οι γαλαξίες, τα άστρα, οι πλανήτες, οι απλανείς και όλα τα υπόλοιπα διαστημικά σώματα. Το υπόλοιπο και μεγαλύτερο μέρος του παρέμενε αόρατο από τα επιστημονικά όργανα μέχρι πρόσφατα.

Χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Ηubble και ειδικευμένα πανεπιστημιακά ερευνητικά παρατηρητήρια, αστρονόμοι και επιστήμονες εντόπισαν πως η ύλη αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από αιθέρια νήματα -αποτελούμενα από άτομα υδρογόνου και οξυγόνου- ενός κοσμικού ιστού πάνω στον οποίο δημιουργούνται οι γαλαξίες.

Ο αξιοθαύμαστος κοσμικός ιστός λοιπόν είναι μια σύνθετη περιοχή γεμάτη σκοτεινή ενέργεια όπου συντελείται χωροχρονικά ο σχηματισμός νεφών, γαλαξιών και αστεριών. Ενα θαυμαστό κοσμικό ιστό παρατηρούμε και στη γαλαξιακή γειτονιά μας.

Στο Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου -ένα γαλαξία δορυφόρο του δικού μας και δέκα φορές μικρότερό μας με μήκος μόλις... 20.000 έτη φωτός, ο οποίος απέχει περίπου 165.000 έτη φωτός μακριά μας- οι ερευνητές διέκριναν το Νεφέλωμα Ταραντούλα.

Με εντυπωσιακή αραχνοειδή εμφάνιση και με διάμετρο περίπου 1.000 έτη φωτός, είναι η πιο ενεργή περιοχή παραγωγής αστέρων στην τοπική ομάδα γαλαξιών.

Το εντυπωσιακό νεφέλωμα είναι ένα εξαιρετικά φωτεινό ουράνιο αντικείμενο με ιδιαίτερα έντονες λευκές και κόκκινες αποχρώσεις. Από τα μέσα του 20ού αιώνα, που έγινε ευρύτερα γνωστό, εμπνέει σκέψεις και διεγείρει τη φαντασία σε επιστήμονες και καλλιτέχνες.

Ο Tomás Saraceno είναι ένας δημιουργός σύγχρονης τέχνης που γεννήθηκε το 1973 στο Tucumán της Αργεντινής. Ζει και εργάζεται στο Βερολίνο αλλά και σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου μας, πάνω και πέρα από τον πλανήτη Γη. Τα έργα του απογειώνονται και εξερευνούν απίθανα ορατούς και αόρατους κόσμους ακροβατώντας στα όρια μεταξύ τέχνης, επιστήμης και αρχιτεκτονικής.

Πάντα με διεπιστημονική προσέγγιση, οι δημιουργίες του περιλαμβάνουν μεγάλης κλίμακας διαδραστικές εγκαταστάσεις, αναδυόμενα αιολικά και ηλιακά γλυπτά, προβολές, βιντεοεγκαταστάσεις με ήχους και φυσικά... αράχνες. Διερευνά λεπτομερειακά την προέλευση του παρατηρούμενου γνωστού Σύμπαντος, νέους-βιώσιμους τρόπους ανίχνευσης και κατοίκησης του περιβάλλοντος, καθώς και τις πιθανές δυνατότητες μελλοντικής εποίκησης του Διαστήματος. Είναι εξάλλου γνωστό πως εκείνος ξεκίνησε το Aerocene (2015), ένα κοινοτικό πρόγραμμα ανοιχτού κώδικα για την καλλιτεχνική και επιστημονική εξερεύνηση περιβαλλοντικών θεμάτων, και βέβαια ο μοναδικός καλλιτέχνης στον κόσμο με τρισδιάστατους, υφαντούς, χωρικούς οικότοπους ιστών αράχνης.

Φέτος το Palais de Tokyo (Παλέ ντε Τοκιό), το μεγάλο παρισινό μουσείο σύγχρονης τέχνης, στεγασμένο στο υπέροχο μνημειακό αρ ντεκό κτίριο κοντά στο Τροκαντερό και τον Πύργο του Αϊφελ, έδωσε λευκή επιταγή στο έργο του πρωτοποριακού δημιουργού. Ανοιξε το σύνολο των 13.000 m2 στην τέχνη και την επιστήμη του, που αποτελούνται από ομάδες αραχνών, αρχιτεκτόνων, αστροφυσικών και ερευνητών από όλο τον κόσμο και μας καλεί να ξανασκεφτούμε τον τρόπο που ζούμε στο Σύμπαν. Με τίτλο «ON AIR: Carte Blanche to Tomás Saraceno» θα διαρκέσει μέχρι τις 6 Ιανουαρίου 2019.

Η έκθεση φιλοδοξεί να γίνει ένα αριστουργηματικό οικοσύστημα, φιλοξενώντας μια πολυφωνική χορογραφία ανάμεσα σε ανθρώπινα και μη ανθρώπινα σύμπαντα, όπου τα έργα αποκαλύπτουν κοινούς, εύθραυστους και εφήμερους ρυθμούς και τροχιές που ενώνουν όλους τους κόσμους.

Ως ένας υβριδικός οργανισμός η έκθεση αποτελείται από μια πληθώρα ζωντανών και άψυχων παρουσιών, που συναντιούνται και συνυπάρχουν στον χωροχρόνο. Τα έργα λειτουργούν αρμονικά σε σύνολο αποκαλύπτοντας στο κοινό τους δυσανάγνωστους δεσμούς μεταξύ γεγονότων και συναισθημάτων, μεγεθύνοντας την ομαλότητα της μετάβασης από τα γήινα στα κοσμικά φαινόμενα και φυσικά θέλει να δημιουργήσει την ύφανση ενός δικτύου σχέσεων που δεν μπορεί να περιγραφεί, αλλά ίσως να γίνει αισθητό μέσα από τη βιωματική εμπειρία.

Το «ON AIR» προτείνει στους επισκέπτες ένα χώρο και χρόνο όπου αποκαλύπτεται όλη η δύναμη των στοιχείων στον αέρα και το Διάστημα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν μαζί μας -από το CO2 έως την κοσμική σκόνη, από τις εκπομπές ραδιοκυμάτων έως τις επαναδιαμορφωμένες σχέσεις μας με το περιβάλλον που δημιουργήσαμε και τοποθετήσαμε τους εαυτούς μας.

Ετσι οι αόρατες ιστορίες, που συνθέτουν τη φύση της οποίας αποτελούμε αναπόσπαστο μέρος, μας προσκαλούν να επανεξετάσουμε ποιητικά νέους τρόπους για να κατοικήσουμε τον κόσμο και πάνω από όλα να είμαστε και να παραμείνουμε άνθρωποι.

Καθώς η έκθεση συγκεντρώνει πολλούς συνεργάτες και πολλαπλές συνεργασίες, επιστημονικά ιδρύματα, ερευνητικές ομάδες, ακτιβιστές, τοπικές κοινότητες, επισκέπτες, μουσικούς, φιλοσόφους, αράχνες και ουράνια φαινόμενα, αντικατοπτρίζει την πρακτική του καλλιτέχνη που θέλει συνεχώς να επηρεάζεται η εξέλιξή της.

Πηγαίνοντάς μας από τον μικρόκοσμο στο Διάστημα, μας υπενθυμίζει συνεχώς και σε κάθε μας βήμα πως αποτελούμε μέρος αυτής της πλούσιας «κοσμικής σούπας».

Εργαστήρια, συναυλίες, δημόσια συμπόσια καλούν τους επισκέπτες να συμμετάσχουν συλλογικά σε μια υπερεπείγουσα άσκηση συντονισμού όλου του πλανήτη, ώστε οι ανθρώπινες δραστηριότητες να μην αφήσουν σημαντικό αντίκτυπο στα οικοσυστήματα και στη ζωή μας. Επισκέπτες με αραχνοφοβία ίσως δεν πρέπει να πλησιάσουν!

Μια σκέψη μόνο πρέπει να μας διακατέχει: να προστατέψουμε τις λεπτές ισορροπίες της φύσης αυτού του υπέροχου γαλάζιου πλανήτη που μας ταξιδεύει στο απέραντο Διάστημα, καθώς ψάχνουμε να βρούμε και μια άλλη ζωή να συνυπάρξουμε για να μοιραστούμε γνώσεις, επικοινωνία και συναισθήματα.

Info

«ON AIR: Carte Blanche to Tomás Saraceno», Palais de Tokyo (Παλέ ντε Τοκιό), Παρίσι. Μέχρι 6 Ιανουαρίου 2019.