Καλωσορίσατε, γείτονες!

Πάντα θυμάμαι τη φράση: «πρώτα βλέπεις τον γείτονα και μετά τον ήλιο», που ήταν η νουθεσία συμπεριφοράς στην οικογένειά μου, όπως χαράχτηκε μέσα μου από παιδί. Γείτονας! Μεγάλη λέξη!

Πρώτα γείτονας και μετά όλα τα άλλα, μέσα σε έναν κόσμο αποξένωσης που εγκλωβίσαμε τους εαυτούς μας. Αυτόν, που αποκαλούμε απρόσωπα «ο διπλανός μας», όταν μιλάμε γενικά, χωρίς ποτέ να τον έχουμε γνωρίσει προσωπικά. Αυτόν, που θα έπρεπε μαζί του να ενεργούμε για την κοινή ζωή που μοιραζόμαστε και μέχρι τώρα δεν τον έχουμε συναντήσει ποτέ.

Στη ζωή μας αλλάζουμε γείτονες και γειτονιά, μας αλλάζουν γείτονες και συνεχίζουμε ο καθένας χωριστά τον μοναχικό αγώνα της καθημερινής επιβίωσης στις σκληρές συνθήκες της σημερινής κρίσης.

Ομως, ας σταματήσουμε για λίγο τον χρόνο που καλπάζει γύρω μας και ας σκεφτούμε. Αλήθεια, δεν είναι πιο εύκολο να έχουμε ο ένας τον άλλον, να βοηθάμε πραγματικά ο ένας την ανάγκη του άλλου; Μα οπωσδήποτε χρειάζεται το πρώτο βήμα. Να γνωριστούμε. Τρόποι πολλοί και αν δεν τους ξέρουμε, να τους εφεύρουμε τώρα ειδικά, που οι γειτονιές μας γεμίζουν με παράξενους «άλλους».

Να αναλάβουμε πρωτότυπες συλλογικές δράσεις και δημόσιες δεσμεύσεις. Να κινητοποιηθούμε για έναν και μοναδικό κοινό σκοπό: την αναζωογόνηση της συλλογικής κοινωνικής ευθύνης. Να ενεργοποιηθούμε και να υποστηρίξουμε μέσα από ένα υπέροχο συναισθηματικό ταξίδι αυτόν τον μακρινό και άγνωστο «άλλον», για να τον κάνουμε κοντινό μας γείτονα.

Στόχος η αλληλεγγύη, το μόνο που έχουμε και μπορούμε να προσφέρουμε για να μετέχουμε όλοι μαζί ενεργά στις ζωές των γύρω μας, των δικών μας ανθρώπων, των γειτόνων μας, που ξεριζωμένοι έρχονται στην καθημερινότητά μας και γεμίζουν τη γνώριμη γειτονιά μας με την παρουσία τους. Δεν είναι καθόλου «ξένοι»! Ζουν, δημιουργούν, αντέχουν πλάι μας, ακριβώς την ίδια αγωνία και ζωή σαν τη δική μας.

Ας μην ξεχνάμε πως υπάρχουν και τα «δικά μας» παιδιά του περίφημου «brain drain», οι φίλοι της οικονομικής κρίσης των μνημονίων που πέταξαν στην ξενιτιά, σε άλλες γειτονιές και έγιναν κάπου αλλού «ξένοι». Φεύγουν με τον νόστο να τους ακολουθεί καθώς ολόκληρος ο πλανήτης ζει στους ρυθμούς της παγκόσμιας οικονομικής και μεταναστευτικής κρίσης.

Γέμισε ο κόσμος μας ανθρώπους αποδεκατισμένους, από εμπόλεμες περιοχές, πρόσφυγες, οικονομικούς μετανάστες, ψυχές ζώσες που πέρασαν από σαράντα κύματα, ακολουθώντας το μονοπάτι του δικού τους Γολγοθά, και φτάνουν σε έναν προορισμό για μια νέα αρχή, να γίνουν οι διπλανοί μας. Καλωσορίσατε, γείτονες!

Σήμερα, η Tate Modern, η μεγάλη Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης στο Bankside, ακριβώς στην καρδιά του πολυπολιτισμικού Λονδίνου, αποκαλύπτει στο κοινό μια σειρά από ευφυείς, λεπτές παρεμβάσεις μέσα και γύρω από το μουσείο, όλα δημιουργίες της Κουβανής καλλιτέχνιδας και ακτιβίστριας Tania Bruguera (1968), που αναδεικνύουν την παγκόσμια μεταναστευτική-ανθρωπιστική κρίση που βιώνουμε.

Η έκθεση, με τίτλο «Tania Bruguera: 10,145,233» θα διαρκέσει μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου 2019. Ο αριθμός στον τίτλο αλλάζει συνεχώς καθώς καθημερινά αυξάνει. Είναι ο αριθμός των ανθρώπων που μετανάστευσαν από μία χώρα σε άλλη πέρυσι και προστίθεται ο αριθμός των θανάτων μεταναστών που καταγράφονται καθημερινά φέτος για να καταδείξει την τεράστιας κλίμακας μαζική μετανάστευση καθώς και τους κινδύνους για τους ανθρώπους αυτούς.

Ηδη ο αριθμός μέσα σε μία μέρα -καθώς γράφω- έχει αυξηθεί σε 10.145.445 ανθρώπινες ψυχές μεταναστών και θυμάτων.

Η πληροφορία για την Tate αντλείται κάθε μέρα από το διεθνές παρατηρητήριο IOM’s Missing Migrants Project που παρακολουθεί παγκόσμια περιστατικά που αφορούν μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο, οι οποίοι πέθαναν ή αγνοούνται στη διαδικασία της μετάβασής τους προς έναν διεθνή προορισμό.

Η Tania Bruguera ζει και εργάζεται μεταξύ της Αβάνας, της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου. Το έργο της περιστρέφεται γύρω από τα ζητήματα της εξουσίας και του ελέγχου καθώς και του ρόλου των συναισθημάτων στην πολιτική συνειδητοποίηση. Εκφράζει έντονα τις ανησυχίες της για τη θεσμική εξουσία, τα σύνορα και τη μετανάστευση.

Η δουλειά της πάντα ξαφνιάζει καθώς περιλαμβάνει περφόρμανς, εκδηλώσεις, δράσεις, προβολές, εγκαταστάσεις, γλυπτική, συγγραφή και διδασκαλία παράλληλα με έργα της που αφορούν ιδιαίτερες παρουσιάσεις σε συγκεκριμένους χώρους.

Φέτος παρουσιάζει για τρίτη χρονιά εργασία της στη λονδρέζικη Πινακοθήκη και επικεντρώνεται για να κάνει πρωταγωνιστή τον γείτονα αλλά και να αναδείξει τι σημαίνει να δράσει και να αλληλεπιδράσει τοπικά με τους κατοίκους της περιοχής.

Για αυτόν τον σκοπό, η καλλιτέχνις έχει συγκεντρώσει μια ομάδα 21 ατόμων που ζουν ή εργάζονται στον ίδιο ταχυδρομικό κώδικα με την Tate Modern.

Η ομάδα, που ονομάζεται «Tate Neighbours» (Οι Γείτονες της Tate), διερευνά σε ολόκληρη την έκθεση τους τρόπους με τους οποίους το μουσείο μπορεί να μάθει από τις ανάγκες αυτών και να προσαρμοστεί στην τοπική του κοινότητα.

Το συνολικό έργο τεκμηριώνεται με σειρά έργων, που συμπεριλαμβάνει τη μετονομασία του Boiler House της Tate Modern για έναν χρόνο προς τιμήν της τοπικής ακτιβίστριας Natalie Bell, και ένα μανιφέστο με όρους, δεσμεύσεις και προϋποθέσεις που φτιάχτηκε από τους γείτονες, το οποίο αυτόματα εμφανίζεται στα κινητά, τα τάμπλετ και τους υπολογιστές μόλις ο επισκέπτης συνδεθεί στο δωρεάν WiFi.

Στο Turbine Hall, τον τεράστιο χώρο της Πινακοθήκης με πάνω από 3.255 τετραγωνικά μέτρα επιφάνεια, έχει τοποθετηθεί ένα μεγάλο θερμοευαίσθητο δάπεδο.

Οι επισκέπτες ξαπλωμένοι, χρησιμοποιώντας τη θερμότητα του σώματός τους και μόνο συνεργαζόμενοι με άλλους επισκέπτες, μπορούν να αποκαλύψουν και να σκιαγραφήσουν τα κρυμμένα πορτρέτα του Yousef, ενός νεαρού άνδρα που έφυγε από τη Χομς της δυτικής Συρίας για να καταφύγει στο Λονδίνο, όπου τώρα σπουδάζει Ιατρική.

Η ζεστασιά και η αύρα των ανθρώπων που ξαπλωμένοι ακουμπούν ο ένας πλάι στον άλλον για την κοινή προσπάθεια, απλώνεται απ’ άκρη σ’ άκρη και συνεπαίρνει.

Εν τω μεταξύ, ένας ήχος χαμηλής συχνότητας γεμίζει τον χώρο δίνοντας ενέργεια και δημιουργώντας μια εσωτερική αναστάτωση. Τα καταφέρνεις συλλογικά, σηκώνεσαι ψηλαφώντας με τις ζεστές παλάμες τη μορφή του Yousef, τα χέρια του, το πρόσωπό του, που όμως όταν σταματάς να του προσφέρεις από τη θαλπωρή σου απλά εξαφανίζεται, σταματά να φαίνεται αλλά εξακολουθεί να υπάρχει. Προχωράς για να έρθουν οι επόμενοι να τον αποκαλύψουν.

Κοντά σε ένα μικρό δωμάτιο, μια οργανική ένωση που καταλαμβάνει τον αέρα προκαλεί δάκρυα στα μάτια καθώς ο καλλιτέχνης θέλει το κοινό του να νιώσει αυτό που περιγράφει ως «forced empathy» (αναγκαστική ενσυναίσθηση). 

Στα χέρια των επισκεπτών με κόκκινο χρώμα μπαίνει η σφραγίδα με τον αριθμό του τίτλου της έκθεσης που μετρά κάθε μέρα διαφορετικά. Συγκλονισμένοι! Μετράει πάνω από 10 εκατομμύρια και συνεχίζει... 

Τα δάκρυα ξεπλένουν τις σκέψεις, καθώς οι ώμοι τρέμουν κάτω από το βάρος της συλλογικής ευθύνης για τον διπλανό μας, που χάνεται στον δρόμο για να έρθει κοντά μας, να γίνει ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ο γείτονάς μας...

Αρχίζει να συλλογίζεται ο καθένας μας κριτικά κοιτώντας τα δάκρυα που αναβλύζουν στα μάτια του συνανθρώπου μας. Η εξουσία, οικονομική και πολιτική, σκληρή απέναντι σε όλους μας.

Η κοινωνία τις περισσότερες φορές μάς κάνει να αισθανόμαστε σαν να μην μπορούμε να κάνουμε καμιά αλλαγή γιατί πιστεύουμε πως είμαστε μόνοι απέναντι στο πλήθος που δεν ενδιαφέρεται.

Ομως, ας σκεφτούμε πόσο πολλές τοπικές κοινότητες μπορούμε να δημιουργήσουμε σε συνεργασία και με αλληλεγγύη.

Η Tate με τη βοήθεια της Bruguera κατάφερε να ενώσει την τοπική κοινότητα και περνάει μηνύματα αντιρατσισμού σε χιλιάδες κόσμο καθημερινά.

Οι αλλαγές -μην το ξεχνάμε- ξεκινούν με αυτοοργάνωση από τα κάτω, για να διδαχθούμε όλοι σεβασμό στη διαφορετικότητα και βέβαια πάντα χέρι χέρι με τον διπλανό μας, τον γείτονα!

Info

«Hyundai Commission - Tania Bruguera: 10,145,233», Tate Modern, Bankside Λονδίνο. Μέχρι 24 Φεβρουαρίου 2019