Ο πυρήνας της γαλλικής τέχνης στην πλατεία Τραφάλγκαρ

Φθινόπωρο. Η διάρκεια της μέρας σταδιακά μειώνεται, οι θερμοκρασίες πέφτουν. Η φύση ανοίγει την παλέτα και γεμίζει τους καμβάδες της με φυλλώματα σε ζωηρό κίτρινο και φωτεινά καφεκόκκινα παίρνοντας μέρος στον κύκλο μιας πανέμορφης φυσικής διαδικασίας κομποστοποίησης στο έδαφος, που θα δώσει οργανικές ύλες και λίπασμα για τη νέα ανοιξιάτικη βλάστηση.

Ο κύκλος της ζωής σε εντυπωσιακή θέαση με τα ηλιοβασιλέματα να έρχονται πιο κοντά στη μελαγχολική μας διάθεση, βαμμένα με ονειρικά πορτοκαλιά, σκούρα μοβ, βαθιά μπλε, ολοκόκκινα σύννεφα με χρυσαφιές πινελιές, όταν βέβαια τα γεμάτα βροχή ογκώδη, γκρίζα νέφη μάς το επιτρέπουν και δεν κρέμονται απειλητικά πάνω στις ζωές μας και την καθημερινότητα.

Χρώματα, παιχνιδίσματα του φωτός και αντανακλάσεις. Καθάριος αέρας, σκιάσεις και γρήγοροι ρυθμοί εναλλαγών διάθεσης και θερμοκρασιών που μπορούν να χωρούν μόλις σε ένα 24ωρο. Πώς να χωρέσουν όλα αυτά μέσα σε λέξεις; Ευτυχώς που υπάρχουν τα έργα και μάλιστα τα έργα τέχνης!

Δημιουργίες με μορφές χωρίς σαφή περιγράμματα, φωτεινά, με κίνηση, πέρα μακριά στους ορίζοντες και την ύπαιθρο, στους δρόμους και τους χώρους όπου συχνάζουν και συναγελάζονται άνθρωποι, έξω από τα ασφυκτικά, κλειστοφοβικά στούντιο των καλλιτεχνών. Η ζωγραφική των εντυπώσεων, της θέας και του ανθρώπου, με μικρές πινελιές πάνω σε «ζωντανά» χρώματα που δεν έχουν στεγνώσει ακόμα. Παχύ στρώμα μπογιάς και απουσία του μαύρου. Ασυνήθιστες οπτικές γωνίες, με έμφαση στο αποκαλυπτικό φως που ντύνει και τυλίγει τον κόσμο μας. Ιμπρεσιονισμός!

Η έκρηξη του ιμπρεσιονιστικού κινήματος συνέβη και αναπτύχθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στη Γαλλία και πέρασε από τον χώρο της ζωγραφικής επηρεάζοντας τόσο τη λογοτεχνία όσο και τη μουσική. Επανάσταση της τέχνης απέναντι στον υποκειμενισμό του Ρομαντισμού καθώς οι καλλιτέχνες οδηγήθηκαν από τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά γεγονότα της εποχής σε δρόμους για να καταγράψουν τον πραγματικό κόσμο δίπλα τους.

Οι Κλοντ Μονέ, Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ, Αλφρεντ Σίσλεϊ, Εντουάρ Μανέ, Εντγκάρ Ντεγκά, Καμίλ Πισαρό, Βίνσεντ βαν Γκογκ μέχρι και τον μεταϊμπρεσιονιστή Πολ Σεζάν, ως πρωτοπόροι καλλιτέχνες, αρνούνται τους περιορισμούς και τα στεγανά των ακαδημαϊκών και απογειώνουν την τέχνη και το συναίσθημα.

Γρήγορα κατακτούν και εντυπωσιάζουν την Ευρώπη και πρωτίστως τη Γηραιά Αλβιώνα. Συλλέκτες συναγωνίζονται για να αποκτήσουν έργα που μιλούν στο θυμικό και τέρπουν τις αισθήσεις.

Ο Samuel Courtauld (1876-1947) ήταν ένας Αγγλος βιομήχανος που όμως όλοι τον θυμούνται καλύτερα ως συλλέκτη τέχνης. Με σπουδές σε Γαλλία και Γερμανία στην κλωστοϋφαντουργική τεχνολογία, στα 30 του ανέλαβε την οικογενειακή επιχείρηση και τα εργοστάσιά της που ανέπτυξαν και εμπορεύονταν επιτυχημένα ρεγιόν (τεχνητή ίνα και φτηνό υποκατάστατο του μεταξιού).

Το ενδιαφέρον του για την τέχνη ξεκίνησε το 1917 όταν είδε στην Tate Gallery την περίφημη συλλογή του Ιρλανδού σερ Hugh Percy Lane. Από τότε γίνεται ένας από τους πρώτους συλλέκτες με ενδιαφέρον για τους γαλλικούς ιμπρεσιονιστικούς και μεταϊμπρεσιονιστικούς πίνακες.

Με τη σύζυγό του Elizabeth μοιράζονται την αγάπη για την τέχνη και πλουτίζουν συνεχώς την ιδιωτική συλλογή τους που τελικά έφτασε σε πάνω από εβδομήντα έργα. Παίρνουν το ρίσκο και επενδύουν στη γαλλική τέχνη που εκείνη την εποχή δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στη Βρετανία και διαμορφώνουν ουσιαστικά το κλίμα και την οπτική του κοινού για τη σύγχρονη τέχνη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Courtauld αγαπούσε πολύ τους πίνακές του ώστε έγραψε ποιήματα γι' αυτούς. Μίσθωσε και στέγασε τη συλλογή του στο περίφημο Home House στην πλατεία Πόρτμαν του Λονδίνου.

Μετά τον θάνατο της πολυαγαπημένης του συζύγου το 1931 ίδρυσε και χρηματοδότησε το ινστιτούτο Courtauld -όπου συμμετέχουν και άλλοι επιφανείς Βρετανοί- και περνούν εκεί πλέον όλα τα έργα της συλλογής του με αριστουργήματα όπως «Αυτοπροσωπογραφία με δεμένο αυτί» και «Ροδακινιές στο Crau», (1889) του Βαν Γκογκ, «Το μπαρ του Φολί Μπερζέρ», (1882) του Εντουάρ Μανέ, «Το θεωρείο», (1874) του Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ, «Το όρος της Αγίας Βικτωρίας με μεγάλο πεύκο» (1887) του Πολ Σεζάν, τοπία του Μονέ και του Πισαρό, αλλά και δημιουργίες των Γκογκέν, Τουλούζ Λοτρέκ και Μοντιλιάνι.

Το ινστιτούτο και η γκαλερί το 1989 ύστερα από 60 χρόνια συνεχούς λειτουργίας μεταφέρθηκαν στο επιβλητικό Somerset House στο Στραντ του κεντρικού Λονδίνου με θέα στον Τάμεση και ελεύθερη πρόσβαση για το κοινό.

Δημιούργησε επίσης -ως λάτρης της ιμπρεσιονιστικής και μεταϊμπρεσιονιστικής τέχνης- ένα κεφάλαιο εξαγοράς τέτοιων έργων για τις Tate Galleries και την Πινακοθήκη του Λονδίνου βοηθώντας τις εθνικές συλλογές.

Τον Σεπτέμβριο η Γκαλερί Courtauld έκλεισε προσωρινά ως μέρος ενός μεγάλου έργου μετασχηματισμού και ανακατασκευής (Courtauld Connects) του χώρου. Είκοσι έξι μοναδικά αριστουργήματα της συλλογής της μεταφέρθηκαν στις μεγάλες αίθουσες της Εθνικής Πινακοθήκης στην πλατεία Τραφάλγκαρ όπου ενώθηκαν και παρουσιάζονται παράλληλα με έργα από τις μόνιμες συλλογές που ο επιχειρηματίας-συλλέκτης και ο φιλανθρωπικός οργανισμός του χρηματοδότησαν και βοήθησαν να αποκτηθούν.

Η έκθεση «Courtauld Impressionists: From Manet to Cézanne» (Οι ιμπρεσιονιστές του Courtauld: Από τον Μανέ στον Σεζάν) προσκαλεί να μας βάλει βαθιά και ξεκάθαρα να ανιχνεύσουμε την ανάπτυξη της σύγχρονης γαλλικής ζωγραφικής από τη δεκαετία του 1860 έως τις αρχές του 20ού αιώνα.

Διατεταγμένη χρονολογικά σε 12 ενότητες –η κάθε μια αφιερώνεται σε διαφορετικό καλλιτέχνη– περιλαμβάνει συναρπαστικά έργα βασικών μορφών δημιουργών όπως οι Ντομιέ, Μανέ, Ρενουάρ, Σεζάν, Σερά, Μπονάρ και άλλων. Επικεντρώνεται επίσης στο όραμα, το γούστο και το κίνητρο του Courtauld, καθώς διαμόρφωσε δύο συλλογές: μία για την προσωπική απόλαυσή του και της συζύγου του και η άλλη για το έθνος, με την ίδια επιμονή και αφοσίωση όμως.

Πάνω από 40 έργα δίνουν τη δυνατότητα στο κοινό για μια σωστή κατανόηση και εκτίμηση της σύγχρονης ζωγραφικής μέσα από τον ιμπρεσιονισμό και τον μεταϊμπρεσιονισμό, δύο από τα ουσιαστικότερα και αγαπημένα κινήματα στην ιστορία της τέχνης. Θα διαρκέσει μέχρι τις 20 Ιανουαρίου 2019.

Στις μεγάλες γκαλερί Wohl της Πινακοθήκης οι πίνακες μιλάνε ο ένας στον άλλο, όπως και οι ζωγράφοι μεταξύ τους. Τα υπέροχα φλογερά κίτρινα του Βαν Γκογκ, τα λευκά παιχνίδια του Μπονάρ, οι χορευτικές φιγούρες του Ντεγκά, οι όμορφες Ταϊτινές του Γκογκέν, οι έξυπνες γραμμές και η Ζαν Αβρίλ του Ανρί ντε Τουλούζ-Λοτρέκ δένουν αρμονικά με την Προβηγκία του Σεζάν, τις διαλυμένες στο φως μορφές του Μονέ, τη σχολαστική τεχνική του Σερά, την υπερβολή του Ρενουάρ και τη γοητεία του μυστηριώδους Πισαρό.

Φαντασία, ανθρώπινη συγκίνηση, πνευματικότητα, μαγεία συνεπαίρνουν το κοινό που απολαμβάνει αυτή την ξεχωριστή ένωση έργων που φτιάχτηκαν μέσα από ένα νέο κίνημα, για μια νέα εποχή, με ριζοσπαστικούς νέους τρόπους δημιουργίας.

Η Εθνική Πινακοθήκη στην καρδιά του Λονδίνου έχει κάθε χρόνο 20 φορές περισσότερους επισκέπτες από ότι η μικρότερη γκαλερί Courtauld. Μ’ αυτή τη φιλόδοξη, παγκόσμιας κλάσης έκθεση λοιπόν, παρουσιάζει τον πυρήνα της γαλλικής τέχνης θέλοντας να προβάλει στο μέλλον το όραμα του συλλέκτη Samuel Courtauld.

 Info

«Courtauld Impressionists: From Manet to Cézanne», Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο, μέχρι 20 Ιανουαρίου 2019. *Ολα τα έργα της συλλογής στην Γκαλερί Courtauld.