Κήπος αναγέννησης με αντικατοπτρισμούς μνήμης

Συντρίμμια και κτίρια-κουφάρια. Ζοφερές εικόνες που χαράζονται στη μνήμη και προκαλούν το θυμικό μας. Οσα χρόνια κι αν περάσουν, οι πληγές της φύσης και της ψυχής δεν επουλώνονται εύκολα.

Οι φυσικές καταστροφές σ’ έναν κόσμο με κανόνες που ο άνθρωπος σπάει, έρχονται ως συνέπεια των αλόγιστων ενεργειών του, καθώς μετατρέπει με τις επιλογές του το απλό και φυσικό φαινόμενο σε χείριστη, μη αναστρέψιμη πολλές φορές κατάσταση. Συλλογική και ατομική ευθύνη.

Η εκάστοτε εφήμερη εξουσία έχει αποδείξει μέσα από την ιστορία μας πως σίγουρα δεν ενδιαφέρεται για μια μακροχρόνια πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος και των πολιτών.

Κοντόφθαλμες οπτικές, μεγαλόστομες εξαγγελίες μόνο για να εξυπηρετηθούν πρόσκαιρες καταστάσεις, μόνο για την προοπτική της ψήφου της επόμενης τετραετίας, που μένουν ιλαρά μνημεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σποτάκια στο YouTube.

Ομως μέσα από αυτές τις δύσκολες καταστάσεις ξεκινάει τα τελευταία χρόνια της παγκόσμιας κρίσης και ένα άλλο μεγάλο και ελπιδοφόρο κεφάλαιο που λέγεται αλληλεγγύη.

Σ’ αυτόν τον τεράστιο κόσμο όπου η πολύπαθη Γη μας με ολόκληρη την ανθρωπότητα ταξιδεύει μόνη στο Σύμπαν, ας αναλογιστούμε... Δεν έχουμε κανέναν παρά μόνο ο ένας τον άλλον. Η αδυναμία μας γίνεται δύναμη συμπαράστασης. Καμιά εξουσία δεν μπορεί να το απαγορεύσει, κανένας νόμος δεν μπορεί να το υπαγορεύσει.

Ολα ξεκινούν από τα κάτω, άνθρωποι και συλλογικότητες μαζί, αφήνοντας πίσω ασθμαίνουσες τις εκάστοτε κυβερνήσεις στην προσπάθειά τους να προλάβουν τις εξελίξεις που σαν έκρηξη παρασύρουν και διογκώνουν το αίσθημα του καλού και του δίκαιου.

Προστρέχουμε με αυταπάρνηση για να σηκώσουμε τον διπλανό μας, για να επουλώσουμε μαζί τις πληγές μας σε μια προσπάθεια να μη χάσουμε την ψυχή μας, την ανθρωπιά μας, τους δικούς μας ανθρώπους, το περιβάλλον μας, όλα αυτά που όλοι μαζί αισθανόμαστε, γιατί δεν μπορεί κανείς να ζει σ’ αυτόν τον κόσμο και τη μοναδική του ζωή μόνος και να στερείται τη χαρά να μοιράζεται. Αλληλεγγύη και ανάταση μέσα στο γκρίζο που μας τυλίγει.

Χρειάζονται προσπάθειες από όλους για να σωθεί οτιδήποτε σώζεται. Προσπάθειες για να βελτιώσουμε τις συνθήκες, να εργαστούμε για να μην ξεχάσουμε, για να μπορέσουμε να αφήσουμε στο μέλλον των παιδιών μας τον κόσμο μας καλύτερο.

Προσπάθειες συλλογικές, παγκόσμιες. Σαν κι αυτές που συμβαίνουν τα τελευταία 6 χρόνια σε μια χερσόνησο απέναντι ακριβώς από την παραλία του Μανχάταν.

Σε μια χερσόνησο στο Κουίνς, που αγκαλιάζει το Jamaica Βay, έχει δημιουργηθεί ένα μεγάλο φυσικό εθνικό πάρκο. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το Fort Tilden. Δεν είναι τίποτε άλλο από εγκαταλειμμένες στρατιωτικές εγκαταστάσεις διάσπαρτες σε μεγάλη έκταση.

Τον Οκτώβρη του 2012, όλη η περιοχή επλήγη από τον καταστροφικό τυφώνα Sandy, που χτύπησε με μανία από τη μεριά του Ατλαντικού την Καραϊβική και τα παράλια της Βόρειας Αμερικής.

Ολοκληρωτική καταστροφή! Τα παράλια εκκενώθηκαν, όμως καταγράφηκαν 157 θάνατοι στις ΗΠΑ και πολλές περιοχές τέθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Εξήμισι εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν χωρίς ηλεκτρισμό και το μετρό της Νέας Υόρκης υπέστη τις μεγαλύτερες καταστροφές στην ιστορία του λόγω των πλημμυρών.

Η παραλία με τους αμμόλοφους, το μεγάλο πάρκο-φυσικό εμπόδιο, στοίχειωσε πραγματικά και παρουσίαζε την εικόνα μιας τεράστιας οικολογικής καταστροφής.

Τα σπίτια-φαντάσματα είχαν καταστραφεί μερικώς ή ολοσχερώς από πλημμύρες και πυρκαγιές. Στρώματα, συσκευές και οικιακά συντρίμμια στοιβάζονταν γύρω από το πάρκο και έπνιγαν την περιοχή.

Το καλοκαίρι του 2013 άρχισαν οι πρώτες αντιδράσεις για την τεράστια οικολογική καταστροφή της περιοχής από τους κατοίκους, συλλογικότητες και οργανώσεις. Ανέλαβαν πρωτοβουλίες σε μια προσπάθεια ανακούφισης των κατοίκων.

Ανάμεσά τους και ο Klaus Biesenbach, διευθυντής του παραρτήματος στο Λονγκ Αϊλαντ του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης (MoMA PS1) και κάτοικος στην περιοχή, που αποφάσισε να φέρει την ομορφιά της τέχνης για να επισκιάσει τις συνέπειες του τυφώνα, με συνεχείς ανοικτές και ελεύθερες για το κοινό εκθέσεις και εικαστικές εγκαταστάσεις σε όλο το μήκος και το πλάτος της χερσονήσου και των πάρκων, σε συνεργασία με την Rockaway Artists Alliance. Με προβολή και εκδηλώσεις για την ανάκαμψη.

Ετσι, θαυμάσαμε εικαστικά έργα και μνημειώδεις εγκαταστάσεις καλλιτεχνών όπως οι Patti Smith, Adrián Villar Rojas, Janet Cardiff και Katharina Grosse, αλλά και ατομικές εκθέσεις των Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Doug Aitken, Olafur Eliasson, Roe Ethridge, Alex Israel, Ryan McNamara, Laurie Simmons, Elizabeth Peyton και πολλών άλλων.

Φέτος όμως, σ’ αυτή την πολύπαθη περιοχή που έχει υποστεί όχι μόνο τη φυσική καταστροφή αλλά και δημογραφικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές, θα περιπλανηθούμε στους διαδραστικούς άπειρους χώρους της Yayoi Kusama.

Η 89χρονη ιαπωνικής καταγωγής δημιουργός είναι γνωστή στο ευρύ κοινό από τα γλυπτά της και τη ζωγραφική με πουά. Ενσωματώνεται μέσα στις δημιουργίες της με τα έντονα χρώματα και μας ταξιδεύει στα καλειδοσκοπικά σύμπαντά της με τους καθρέφτες και τα κάτοπτρα.

Το MoMA PS1 λοιπόν παρουσιάζει μέχρι τις 3 Σεπτέμβρη την εγκατάσταση «Narcissus Garden» (Ναρκισσιστικός Κήπος)(1966-σήμερα) της Yayoi Kusama για το «Rockaway! 2018», το ετήσιο δωρεάν, δημόσιο φεστιβάλ τέχνης στην Εθνική Περιοχή Αναψυχής Gateway στο Fort Tilden.

Αποτελείται από 1.500 σφαίρες-κάτοπτρα από ανοξείδωτο χάλυβα, τοποθετημένες στο πάτωμα, μέσα σε ένα κτίριο που ήταν αμαξοστάσιο τρένων χτισμένο την εποχή που το Fort Tilden ήταν ακόμη ενεργή στρατιωτική βάση.

Οι μεταλλικές επιφάνειες-καθρέφτες αντικατοπτρίζουν το βιομηχανικό περιβάλλον του εγκαταλειμμένου κτιρίου, εφιστώντας την προσοχή στην ιστορία της στρατιωτικής βάσης, καθώς και στις καταστροφικές ζημιές που προκλήθηκαν στα κτίρια της περιοχής από τον τυφώνα.

Το «Narcissus Garden» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1966, όταν η Kusama διοργάνωσε μια ανεπίσημη εγκατάσταση και παράσταση στην 33η Μπιενάλε της Βενετίας.

Οι ασημένιες σφαίρες αρχικά ήταν κατασκευασμένες από πλαστικό. Τοποθετήθηκαν στο γκαζόν μπροστά από το Ιταλικό Περίπτερο, αντανακλώντας το τοπίο των εκθεσιακών χώρων.

Η δημιουργός βρισκόταν ανάμεσά τους, ξυπόλητη και ντυμένη με χρυσό κιμονό. Σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης, παρέμενε στην εγκατάσταση, ρίχνοντας τις σφαίρες στον αέρα και προσφέροντάς τες στους επισκέπτες για 1.200 λιρέτες (περίπου 3 δολάρια) την καθεμιά.

Η δράση της θεωρήθηκε ριζοσπαστική προβολή και κριτική για την εμπορευματοποίηση της σύγχρονης τέχνης και ήταν καίρια στιγμή στην καριέρα της, καθώς από την εγκατάσταση αυτή και πέρα οργάνωσε πολιτικά φορτισμένες δημόσιες παραστάσεις που ήταν το επίκεντρο της δουλειάς της στα τέλη της δεκαετίας του 1960.

Οι επόμενες παρουσιάσεις του «Narcissus Garden» έγιναν ολοένα και πιο περίπλοκες και περιελάμβαναν συχνά πολλούς συμμετέχοντες.

Η καλλιτέχνις διοργάνωνε συχνά τις δράσεις μέσα ή κοντά σε πάρκα και πολιτιστικά αξιοθέατα της Νέας Υόρκης και από τότε μέχρι σήμερα έχουν παρουσιαστεί σε όλο τον κόσμο.

Η εγκατάσταση της Kusama συνοδεύεται από μια έκθεση στη γειτονική γκαλερί Rockaway Artist Alliance, η οποία παρουσιάζει την ιστορία του «Rockaway!» και το συνεχιζόμενο έργο της Συμμαχίας Καλλιτεχνών.

Οι εικαστικοί που συγκέντρωσαν τις δυνάμεις τους είναι πολλοί και ο σκοπός ιερός. Να ασκήσουν πίεση με τις πρωτοβουλίες τους και την προβολή των εκδηλώσεων έτσι ώστε να υπάρξει οικονομική υποστήριξη και πολιτιστική αναφορά για να αναβιώσει μια πλήρως κατεστραμμένη περιοχή, έτσι ώστε οι κάτοικοι και οι επισκέπτες να απολαμβάνουν και να ζουν στην ομορφιά, γιατί όλοι οι άνθρωποι μαζί έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε τον κόσμο μας, σε ένα καλύτερο μέλλον!