Αιχμαλωτισμένες σκηνές σε πολύχρωμη σκόνη

Μια πανέμορφη ειδυλλιακή καλοκαιρινή εικόνα: ένας αγρότης με μια σκαπάνη πάνω στον ώμο του προχωρά στο μονοπάτι της επιστροφής για το σπίτι του που κρύβεται πίσω από την πλαγιά, τη γεμάτη πυκνά χόρτα.

Κουρασμένος σίγουρα από τις αγροτικές εργασίες περπατάει στον ασφυκτικό δρόμο του που κόβει την καταπράσινη πλαγιά, διακόπτοντας την εκρηκτική φύση που τόσο αχαλίνωτα σκεπάζει τα πάντα με πράσινα, καφετιά, αλλά και ολόχρυσα ώριμα, γεμάτα σπόρους φυτά σιταριού.

Τα πουλιά πετούν ανέμελα απολαμβάνοντας τον χρυσογάλανο ουρανό κι ένα καταπράσινο δέντρο απλώνει τα κλαδιά του για να προλάβει να μεγαλώσει γρήγορα.

Πρέπει να φιλοξενήσει με σιγουριά τα πετούμενα που θα ψυχαγωγήσουν με το τραγούδι τους τον ξωμάχο, όταν θα ξαποσταίνει στη σκιά του μέσα στην καλοκαιρινή ραστώνη.

Μυρίζει καλοκαίρι στον αριστουργηματικό πίνακα του Ζαν-Φρανσουά Μιγέ, «Path through the Wheat» (Μονοπάτι μέσα από το σιτάρι), φτιαγμένος το 1867. Η εικόνα και η αίσθηση που αποπνέει μένουν αξέχαστες.

Αυτό το υπέροχο και εντυπωσιακό έργο μαζί με άλλα 39 έχουν την ευκαιρία οι επισκέπτες του Μουσείο Καλών Τεχνών (MFA) της Βοστόνης να τα απολαύσουν για μερικούς μήνες μόνο.

Αυτά τα κομψά κομμάτια τέχνης, φτιαγμένα όλα με κραγιόνια παστέλ, από τις 30 Ιουνίου προβάλλονται στις φωτεινές γκαλερί του μουσείου και βγαίνουν μόνο για μία φορά κάθε δεκαετία.

Με όνομα «French Pastels Treasures from the Vault» (Γαλλικοί παστέλ θησαυροί από την κρύπτη) θα δέχεται μοναδικά τον θαυμασμό του κοινού μέχρι τις 6 Ιανουαρίου 2019.

Το παστέλ σαν υλικό ζωγραφικής δεν είναι παρά ένα μίγμα χρώματος σε σκόνη. Τίποτε άλλο από λευκή κιμωλία με φυσικό ή συνθετικό χρωματισμό.

Το αποτύπωμα που αφήνει ουσιαστικά είναι μια όμορφη πολύχρωμη σκόνη.

Ανάλαφρες γραμμές, χαριτωμένα εφέ, και η τεχνική με τα κραγιόνια και τις χιλιάδες αποχρώσεις τους χρησιμοποιήθηκαν και επηρέασαν πολλούς από τους ιμπρεσιονιστές φτάνοντας στο σημείο μάλιστα παστέλ να χαρακτηρίζονται και τα έργα τέχνης πέραν του υλικού.

Το παστέλ ως μέσο είναι υπερευαίσθητο στο φως, καθώς η «σκόνη» του αποτυπώματος στα δημιουργήματα δεν μπορεί να «οπλιστεί» με ρητίνη ή βερνίκι για να αποφευχθεί η εξασθένιση του χρώματος.

Κάθε φορά που εκτίθενται επηρεάζεται η ποιότητά τους από τον χρόνο έκθεσής τους στον φυσικό αέρα, αλλά ακόμα και από τις συνθήκες θερμοκρασίας και το ύψος του φωτός στην γκαλερί.

Πάντα οι συνθήκες ελέγχονται πολύ προσεκτικά για τη διατήρηση των έργων τέχνης σε άριστη κατάσταση, για να μην καταπονούνται και επηρεάζονται.

Κάθε φορά που το έργο μετακινείται, η «όμορφη σκόνη», που είναι εξαιρετικά ευαίσθητη στους κραδασμούς και τις κινήσεις, επηρεάζεται με αποτέλεσμα να μην εκτίθενται συχνά.

Ολα τα έργα που εκτίθενται αυτή τη φορά προέρχονται από το θησαυροφυλάκιο του MFA. Με μερικά κομμάτια που δόθηκαν από την ιδιωτική συλλογή των Isabelle και Scott Black ολοκληρώνεται η υπέροχη έκθεση.

Τα παστέλ έργα των ιμπρεσιονιστών, γεμάτα από εκρήξεις φωτός και κίνησης, εντυπωσιάζουν καθώς δεν απαιτούν μεγάλο χρόνο στεγνώματος, όπως τα χρώματα λαδιού, γι' αυτό είναι το τέλειο μέσο καθώς καταγράφουν φευγαλέες στιγμές.

Η έκθεση οργανώνεται θεματικά, προβάλλοντας τη χρήση των πολύχρωμων κραγιονιών για να συλλάβει τις εφήμερες φευγαλέες εκφράσεις του προσώπου, την κίνηση του υφάσματος ή τα καιρικά φαινόμενα με τα χρώματα του ουρανού και της ατμόσφαιρας, αλλά και να εγκλωβίσουν όλη την ομορφιά σε καθημερινές ασχολίες και κοσμικά γεγονότα.

Ετσι το παστέλ εύκολα δεν απαιτούσε κανένα χρόνο ξήρανσης και ήταν τέλεια προσαρμοσμένο σε αυτούς τους στόχους.

Νέα και τολμηρά χρώματα, που έγιναν δυνατά με την εμφάνιση συνθετικών βαφών, ενθάρρυναν τον πειραματισμό στα μέσα του 19ου αιώνα, ενώ όλοι γνωρίζουμε τους Μιγέ και Εντγκάρ Ντεγκά ως τους κορυφαίους πρωτοπόρους.

↳ Από επάνω αριστερά: Κλοντ Μονέ, «View of the Sea at Sunset», 1862| Εντ. Μανέ, «René Maizeroy», 1882 | Odilon Redon, Large Green Vase with Mixed Flowers, 1910-12 | Μέρι Κάσατ, «Study for The Banjo», 1894 | Καμίλ Πισαρό, «Poultry Market at Gisors», 1885

Εκτός από την εξερεύνηση των τεχνικών και των καλλιτεχνικών διεργασιών τους, η έκθεση προβάλλει επίσης έργα των: Μέρι Κάσατ, Εντουάρ Μανέ, Κλοντ Μονέ, Καμίλ Πισαρό, Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ και άλλων.

Ο Μιγέ ανέπτυξε την πρακτική του στα παστέλ στα μέσα της δεκαετίας του 1860, δημιουργώντας φωτεινά, προκλητικά έργα για ποιμένες, αγροκτήματα και χωριά και χρησιμοποίησε αυτό το ευπροσάρμοστο μέσο για εκθαμβωτικά αποτελέσματα.

Οι απεικονίσεις των λουλουδιών, το γρασίδι και οι λεπτομέρειες στην τεχνική του δίνουν την πλούσια σε λεπτομέρειες και χρώμα κρατούσα ατμόσφαιρα της εποχής.

Κι ενώ η βουκολική αίσθηση των έργων του Μιγέ σε παρασύρει σε χρωματικά ταξίδια, έρχεται ο Ντεγκά και μας απογειώνει με τα μοναδικά του τολμηρά παστέλ χρησιμοποιώντας διαδικασίες δημιουργίας που ακόμα δεν μπορούν ούτε ειδικοί να εξηγήσουν.

Περισσότερες από τρεις δεκαετίες της καριέρας του τονίζουν την εφευρετικότητά του στο παστέλ.

Τα διάσημα θέματά του με τις υπέροχες μπαλαρίνες να κατακτούν και να σκεπάζουν τα καλλιτεχνήματά του, των οποίων τη ζωή εξερεύνησε στη σκηνή, σε πρόβες και στα παρασκήνια αλλά και σε ιδιωτικές στιγμές.

Αριστουργήματα που δείχνουν όλη την ομορφιά από τις αντανακλάσεις του φωτός στα μαλλιά των μπαλαρίνων, την απαράμιλλη τεχνική του να καταγραφούν τα χρώματα και η αδιαφάνεια στις εξωτερικές φούστες τους (tutu), το θρόισμα και την ελαφρότητα στην εμφάνιση ενός πυκνού υφάσματος, την πλαστικότητα και την κίνηση στην επανατοποθέτηση των ποδιών των χορευτών με τις πουέντ και τα καταπονημένα ακροδάχτυλα.

Εύθραυστες κινήσεις, ρυθμός μέσα σε σκληρή δημιουργία με ευαίσθητα υλικά. Ομορφιά και γοητεία.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης τοπία του Μονέ από την πρώιμη καριέρα του, όταν άρχισε να πειραματίζεται με τα εντυπωσιακά χρώματα στον ουρανό και την ατμόσφαιρα καθώς και ένα κουτί με παστέλ κραγιόνια που κάποτε ανήκε στη Μέρι Κάσατ.

Αιχμαλωτισμένες σκηνές, ευαίσθητα και γοητευτικά έργα, πολύχρωμη σκόνη που ακτινοβολεί φως και ενέργεια. Είναι καταπληκτικό το γεγονός πως σήμερα μπορούμε ακόμα να δούμε και να θαυμάσουμε όλη την καθημερινότητα του 1880.

Στιγμές που πέρασαν χωρίς να μπορούν ποτέ να επιστρέψουν, πρόσωπα που καταγράφηκαν στις μοναδικές τους ζωές, λουλούδια που άνθισαν πριν από περισσότερα από εκατό χρόνια, τοπία και εικόνες που τώρα έχουν μια άλλη πραγματικότητα.

Πλούσια και βελούδινα έργα, με λεπτή γραμμή ή παχιά πάστα, βγαίνουν από τις κρύπτες τους προσεκτικά, για να μπορέσουμε να τα απολαύσουμε έστω και λίγο, να μπορέσουμε να θαυμάσουμε, να αισθανθούμε.