Το δομημένο περιβάλλον ως θέατρο αντανακλάσεων

Μια μεγάλη έκθεση μας προσκαλεί να δούμε τον «Πατέρα του Ιμπρεσιονισμού» Κλοντ Μονέ με έναν εντελώς νέο τρόπο. Με περισσότερα από 75 έργα ζωγραφικής που δημιουργήθηκαν σε ολόκληρη την καριέρα του καλλιτέχνη αποδεικνύεται περίτρανα πως τα κτίσματα έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο στα έργα του, καταγράφοντας το παιχνίδι της ηλιοφάνειας και της ομίχλης με τις γωνιές τους, ανακαλύπτοντας τις καλειδοσκοπικές- ονειρικές ατμόσφαιρες, αφού πάντα ζωγράφιζε τον αέρα που τα περιέβαλλε, την ομορφιά του φωτός μέσα στο οποίο συνεχίζουν να υπάρχουν

Χρώμα και φως. Παιχνιδίσματα με τις σκιές, κρυστάλλινος αέρας και κόσμος που ξεχύνεται και απολαμβάνει την πολυπολιτισμική Μητρόπολη σε πάρκα, δρόμους, μουσεία. Μάιος στο Λονδίνο, με βόλτες στον Τάμεση, στα κανάλια, στα ντοκ.

Σοκαρισμένο θετικά από τις υψηλές θερμοκρασίες και το πρόωρο καλοκαίρι το πολύχρωμο πλήθος απολαμβάνει κάθε ηλιαχτίδα που την αποζητά σε κάθε γωνιά αυτής της υπέροχης μεγαλούπολης που παραμένει εντυπωσιακή και φιλόξενη, συνδυάζοντας το παραδοσιακά κλασικό με το τεχνοκρατικά πρωτοπόρο. Οργασμός έργων.

Στο Σίτι, στο Στράτφορντ, στο Κάναρι Γουάρφ σ’ όλο τον ορίζοντα της πόλης «σηκώνονται» πύργοι, χτίζονται ψηλά κτίρια-ουρανοξύστες για να χωρέσει η ανάπτυξη και η ευημερία των χρηματοπιστωτικών αγορών, πραγματικά αρχιτεκτονικά θαύματα σχεδιασμού και τεχνικής υλοποίησης, δίνοντας μαθήματα για το πού μπορεί να φτάσει το υπέροχο ανθρώπινο μυαλό. Δέος και αποθέωση!

Μα μόλις στρίψεις στον επόμενο δρόμο που σταματά ο πυρετός της ανοικοδόμησης στρέφεις το βλέμμα πάλι ψηλά αναζητώντας το κοτσύφι ή την καρδερίνα που μεθούν την πόλη με το τραγούδι τους.

Αυτή η πόλη τα χωρά όλα και όλους. Εξωφρενικά ταχείς ρυθμούς αλλά και ήσυχη ονειροπόληση. Εκρηκτική δύναμη αλλά και εαρινή ραστώνη. Μα πάνω απ’ όλα μπορεί να παράγει και να συγκεντρώνει τέχνη.

Κυριακή πρωί και η πλατεία Τραφάλγκαρ -που εκτός από δημοφιλής τουριστικός προορισμός αποτελεί για τους Λονδρέζους τόπο δημόσιων συγκεντρώσεων- είναι ασφυκτικά γεμάτη κόσμο.

Πολλοί οι νέοι που κάνουν γκράφιτι στο δάπεδο της τεράστιας έκτασης, άλλοι ακούν μουσική, κάνουν θέατρο δρόμου και παντομίμες γύρω από την πελώρια στήλη πάνω στην οποία στέκει ο Νέλσονας, ο νικητής της ναυμαχίας του Τραφάλγκαρ, ο επικεφαλής του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού κατά του συμμαχικού στόλου των Γάλλο-Ισπανών το 1805.

Σηκώνεις το βλέμμα ξανά να δεις τη σκούρα φιγούρα του και βλέπεις μαζί και το ελικόπτερο της αστυνομίας που ίπταται μόνιμα επιτηρώντας τα σημεία.

Γύρω στους δρόμους, διακριτικά κρυμμένα βανάκια με αστυνομικούς αλλά και ειδικά κίτρινα «κινητά φράγματα» για να μην επιτρέψουν οποιοδήποτε ύποπτο όχημα να έχει πρόσβαση στον χώρο και στο πλήθος κόσμου. Ετσι είναι η ζωή που συνεχίζεται σ’ αυτή τη σύγχρονη Βαβέλ.

Στην πλατεία Τραφάλγκαρ κάποτε υπήρχαν οι Βασιλικοί Στάβλοι, όμως το 1831 αποφασίστηκε η κατασκευή της Εθνικής Πινακοθήκης.

Το 1876 προστέθηκαν επτά νέες αίθουσες αλλά και ο χαρακτηριστικός του θόλος που διακρίνεται από μακριά.

Το 1907 προστίθενται πέντε νέες αίθουσες, ενώ το 1991 παραδόθηκε για χρήση μία ακόμη μεγάλη πτέρυγα ανεβάζοντας το συνολικό εμβαδόν του σήμερα στα 46.396 τετραγωνικά μέτρα.

Στεγάζει κοντά στα 2.500 έργα τέχνης, μια μόνιμη συλλογή από πίνακες από τις πιο πλούσιες σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αυτόν τον καιρό όμως και μέχρι και τις 29 Ιουλίου φιλοξενείται μια μεγάλη έκθεση εκεί. Με τίτλο «Monet & Architecture» (Μονέ και Αρχιτεκτονική) δίνεται η ευκαιρία στους επισκέπτες να ανακαλύψουν έναν άλλον Κλοντ Μονέ (1840-1926).

Συνήθως τον σκεφτόμαστε ως ζωγράφο του τοπίου, της θάλασσας και στα τελευταία χρόνια του, των κήπων - αλλά μέχρι σήμερα δεν υπήρξε ποτέ μια έκθεση που να εξετάζει το έργο του από την άποψη της αρχιτεκτονικής.

Με 78 έργα, πραγματικά διαμάντια παρουσιάζονται σ αυτήν την καινοτόμο έκθεση που εκτείνεται χρονολογικά σε ολόκληρη τη μακρά καριέρα του -από τις αρχές της στα μέσα της δεκαετίας του 1860 έως τη δημόσια παρουσίαση των ζωγραφικών έργων του στη Βενετία το 1912.

Ως τολμηρός νεαρός καλλιτέχνης εκθέτει τυλιγμένα στην ιμπρεσιονιστική ματιά του και παρουσιάζει στον καμβά γέφυρες αλλά και κτίρια του Παρισιού και των προαστίων του και ολλανδικά τοπία.

Αργότερα ως ηλικιωμένος άνδρας, απεικόνισε αριστουργηματικά τη φημισμένη αρχιτεκτονική της Βενετίας και του Λονδίνου, αντανακλώντας τα, πίσω, σε μας, μέσω του εξαιρετικού του οράματος.

Μέσα από τα κτίσματα που απεικόνισε ο «Πατέρας του Ιμπρεσιονισμού» έγινε μάρτυρας της θέσης τους, ανακαλύπτοντας όμως τις καλειδοσκοπικές ατμόσφαιρες που τα περιβάλλουν, καταγράφοντας το παιχνίδι του ήλιου, της σκιάς της ομίχλης και των αντανακλάσεων, αφού χρησιμοποίησε τα χαρακτηριστικά του δομημένου περιβάλλοντος ως θέατρο του φωτός.

Με δικά του λόγια από μια συνέντευξη του το 1895 περιγράφει χαρακτηριστικά την αισθητική και την οπτική στο έργο του «Αλλοι ζωγράφοι ζωγραφίζουν μια γέφυρα, ένα σπίτι, μια βάρκα ... εγώ θέλω να ζωγραφίσω τον αέρα που περιβάλλει τη γέφυρα, το σπίτι, το σκάφος - την ομορφιά του φωτός στον οποίο τα αντικείμενα υπάρχουν».

Τα περισσότερα από το ένα τέταρτο των έργων που εκτίθενται προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές σε ολόκληρο τον κόσμο που σπάνια εκτίθενται.

Τα υπόλοιπα έργα είναι δάνεια από δημόσιες συλλογές και μόνο πέντε έργα προέρχονται από τη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης.

Στις περισσότερες από τις 70 περίπου εικόνες, οι άνθρωποι είναι είτε ασήμαντοι είτε απουσιάζουν τελείως, εκτός αν υπονοείται η παρουσία τους με πολύ διαφορετική ματιά σε ένα κτίριο ή στα κτίρια.

Η έκθεση χωρίζεται σε τρία μεγάλα τμήματα: «The Village and the Picturesque» (Το χωριό και η γραφικότητα), «The City and the Modern» (Η πόλη και η σύγχρονη ζωή), και «The Monument and the Mysterious» (Το Μνημείο και το μυστήριο) και διερευνά διεξοδικά πώς ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του κόσμου απεικονίζει μια ταχέως μεταβαλλόμενη κοινωνία μέσω της απεικόνισης των κτιρίων.

Τα χτίσματα έπαιξαν ουσιαστικούς, ποικίλους και απροσδόκητους ρόλους στις εικόνες του Μονέ. Κατέγραψε ιστορικές δομές όπως ο καθεδρικός ναός της Ρουέν και εντυπωσιακά σύγχρονα αρχιτεκτονήματα όπως το Gare Saint-Lazare του Παρισιού.

Ως τολμηρός νεαρός καλλιτέχνης παρουσίασε στους καμβάδες του τις γέφυρες και τα κτίρια του προαστιακού Παρισιού.

Πολύ αργότερα ως ηλικιωμένος άνδρας, απεικόνισε την υπέροχη αρχιτεκτονική της Βενετίας.

Ως επισκέπτης του Λονδίνου, ο Μονέ παρουσιάζει χώρους που αναγνωρίζουμε όλοι με την πρώτη ματιά - τα σπίτια της πόλης, το Κοινοβούλιο, τη Γέφυρα του Waterloo και τη γέφυρα Charing Cross.

Από τις απεικονίσεις των περιοχών του Μονέ και τα γραφικά σκηνικά, βλέπουμε πως επανέρχεται πολλές φορές στο ίδιο θέμα, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, εξερευνώντας τη ζωή της σύγχρονης πόλης όπως γίνεται στις τελευταίες αίθουσες με τις υπέροχες μνημειώδεις σειρές έργων του που απεικονίζουν τον καθεδρικό ναό της Ρουέν, το Λονδίνο και την Βενετία.

Η έκθεση πραγματικά είναι εκθαμβωτική, ζωντανή και αποζημιώνει το κοινό που την επισκέπτεται.

Μια έκθεση-ορόσημο που παρουσιάζει μια τολμηρή επανεξέταση των έργων του μεγάλου δημιουργού Κλοντ Μονέ που εξακολουθεί να εκπλήσσει ακόμα και σήμερα, γιατί οι εικόνες του έχουν πια περάσει στο εικαστικό DNA μας και γίνονται μέρος των τοπίων της φαντασίας μας και της οπτικής μας όταν ονειροπολούμε και νοσταλγικά «ταξιδεύουμε» με όχημα τον νου.

 Info:

«Monet & Architecture», Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο, μέχρι 29 Ιουλίου.