Οταν η ιστορία γράφεται με ανυπακοή

Το φοβικό σύνδρομο του Μεταξά -ένα σύνδρομο που σήμερα θυμίζει πολλούς που έως χθες είχαν στα χέρια τους τις τύχες της χώρας- είναι από τα πρώτα σημεία που στηλιτεύει ο δημοσιογράφος Νίκος Πηγαδάς στο νέο του ιστορικό βιβλίο με τίτλο «Το Οχι της Ρωμιοσύνης». Στον αντίποδα του φοβικού δικτάτορα, ο ελληνικός λαός έγραψε ιστορία. Μια ιστορία που βασίζεται και πάλι στην ανυπακοή

Χωρίς ιστορική μνήμη οι λαοί δεν προχωρούν. Δυστυχώς, την επίσημη ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Σήμερα, 75 χρόνια μετά, ο εκλεκτός συνάδελφος Νίκος Πηγαδάς, ανυπάκουος αγωνιστής και ο ίδιος, ξαναγράφει την ιστορία και ρίχνει φως στην ιστορική αλήθεια.

Ογκώδης η βιβλιογραφία, εκατοντάδες τα έγγραφα από τα αρχεία των επίσημων πηγών που μελέτησε ο συγγραφέας, ο οποίος βάζει στο επίκεντρο τους ανθρώπους και παραθέτει, ως γνήσιος ρεπόρτερ, τις μαρτυρίες τους. Το αποτέλεσμα είναι το τελικό πόνημα να αποτελεί μια ζωντανή ιστορία που φωτίζει κριτικά το παρασκήνιο, τις πολιτικές και τα γεγονότα εκείνης της περιόδου.

«Αφετηρία για να καταγράψω την ιστορία του ελληνοϊταλικού πολέμου», λέει ο Νίκος Πηγαδάς για το έργο του, «υπήρξε το ακόλουθο αξίωμα που δεν χρήζει αποδείξεως: Η επαναπροσέγγιση γεγονότων που σημαδεύουν τη διαδρομή των λαών είναι απαραίτητη για τη συντήρηση της ιστορικής μνήμης. Αλίμονο στα έθνη που διαγράφουν την ιστορία τους.

Πολύ περισσότερο όταν, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, κάποιοι, με την πρόθυμη συνδρομή πεμπτοφαλαγγιτών και δωσίλογων, επιχειρούν να αποδομήσουν την εθνική συνείδηση των λαών, δηλαδή την ιστορία, τα ήθη κι έθιμα και τον πολιτισμό τους».

Ο Σπύρος Κατσούλας, δρ Διεθνών Σχέσεων στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων του Πάντειου Πανεπιστημίου, σημειώνει παρουσιάζοντας το βιβλίο:

Πρωταγωνιστής του βιβλίου του Νίκου Πηγαδά «Το Οχι της Ρωμιοσύνης» με θέμα το έπος του ελληνοϊταλικού πολέμου είναι ο στρατιώτης στο πεδίο της μάχης. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη συνεισφορά αυτού του εξαιρετικά δομημένου και ευανάγνωστου βιβλίου. Βασισμένο εξ ολοκλήρου σε πρωτογενείς πηγές, είτε αυτές αποτελούν προϊόν ενδελεχούς και κοπιώδους έρευνας του συγγραφέα στα ιστορικά αρχεία του κράτους και των στρατιωτικών υπηρεσιών είτε προέρχονται από τις προσωπικές μαρτυρίες και τα απομνημονεύματα των συμμετεχόντων, το βιβλίο παρουσιάζει τη στρατιωτική ιστορία του ελληνοϊταλικού πολέμου από την έναρξή του τον Οκτώβριο του 1940 έως και την είσοδο των Γερμανών στον πόλεμο τον Απρίλη του 1941.

Ο συγγραφέας παραθέτει, διασταυρώνει και ερμηνεύει τα ιστορικά αρχεία, προσφέροντας μια σφαιρική εικόνα του πολέμου, χωρίς να φείδεται αυστηρής κριτικής προς την κυβέρνηση Μεταξά και το Γενικό Στρατηγείο. Ο τίτλος του βιβλίου, άλλωστε, δεν είναι τυχαίος. Θέση του συγγραφέα, την οποία τεκμηριώνει σε όλο το βιβλίο, είναι πως το Οχι της Ελλάδας στον επίδοξο κατακτητή δεν ήταν του Μεταξά, στον οποίο επιρρίπτει ευθύνες ελλιπούς προετοιμασίας της χώρας και πνεύμα ηττοπάθειας, αλλά του λαού - της Ρωμιοσύνης.

Το βιβλίο ξεκινά εισάγοντας τον αναγνώστη στο πολιτικό και διπλωματικό προσκήνιο και παρασκήνιο της εποχής. Μέσα από αναφορές και ημερήσιες διαταγές, ο πολύπειρος δημοσιογράφος ζωντανεύει τις μάχες στα χαρακώματα και τα υψίπεδα και των τριών τομέων του μετώπου (κεντρικού, νότιου και βόρειου) - το ελληνικό κατόρθωμα.

Το βιβλίο αποτελεί μια πλήρη εργασία στρατιωτικής ιστορίας, καθώς ο συγγραφέας δεν παραλείπει να παρουσιάσει σε ξεχωριστά κεφάλαια τον συμπληρωματικό ρόλο του ναυτικού και της αεροπορίας, τη συνεισφορά του άμαχου πληθυσμού, αλλά και τη δίκη-νέμεση των δωσίλογων συνεργατών των Γερμανών, πριν παρουσιάσει τις προσπάθειες που καταβάλλονται για τον ενταφιασμό των πεσόντων στο αλβανικό μέτωπο φτάνοντας στο σήμερα.

Γραμμένο με καθαρότητα σκέψης και ευαισθησία, το βιβλίο είναι επί της ουσίας αντιπολεμικό, ενώ η πιο ουσιαστική του συνεισφορά είναι η άντληση διδαγμάτων «από το υψηλό φρόνημα και τα επιτεύγματα της απροσκύνητης γενιάς», όπως λέει ο συγγραφέας στην εισαγωγή.

Ο Στέλιος Περικλής Καράβης, υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στην παρουσίαση του βιβλίου υπογράμμισε ως προς το περιεχόμενό του: «Ο ανθρώπινος παράγοντας ήταν αυτός που έκανε τη διαφορά και ανέτρεψε την κανονικότητα. Γιατί αυτή γράφτηκε με την ανυπακοή».

Στη συνέχεια ο ίδιος επισήμανε ότι «ο συγγραφέας παραθέτει στο βιβλίο του τεκμήρια, ντοκουμέντα, αρχεία, διαθέτει εξαιρετικό τίτλο και εύκολη δομή, παίρνει θέση, επιχειρεί προσκλητήριο νεκρών ονοματίζοντάς τους έναν προς έναν και αναφέρεται στη φρίκη του πολέμου μέσα από ένα βιβλίο καθαρά αντιπολεμικό».

Ποιος είναι

Ο Νίκος Πηγαδάς δεν είναι τηλεοπτικός αστέρας, αλλά είναι πολύ πιο λαμπερός από αυτούς. Ο δημοσιογράφος, που για πολλούς στάθηκε δάσκαλος, γεννήθηκε στον Σταφιδόκαμπο Ηλείας το 1939. Εργάστηκε επί δεκαετίες ως ρεπόρτερ στις αθηναϊκές εφημερίδες «Ακρόπολις», «Καθημερινή», «Πρωινή Ελευθεροτυπία», «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» και «Εθνος». Σε όλη του την καριέρα δεν συνεργάστηκε ποτέ με κρατικά ΜΜΕ ούτε, όπως ο ίδιος λέει, θήτευσε σε γραφεία Τύπου. Είναι από τους δημοσιογράφους που θεωρούν το επάγγελμα πάνω απ' όλα λειτούργημα. Συνδικαλιστής, αγωνιστής αλλά σεμνός, έχει στο ενεργητικό του ιστορικές έρευνες όπως: «Η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ», «Η απόδραση των Βούρλων», «Οι Ελληνες ναυτικοί στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο», «Αίγινα... κάθε κελί σελίδα Ιστορίας».