Η τέχνη των... αλγόριθμων και ο σταρ Max Headroom

«Ok Google»... μιλάμε στο κινητό μας τηλέφωνο ή στο tablet και αμέσως ο Βοηθός Google είναι εκεί έτοιμος, ακούραστος και οποιαδήποτε ώρα, σε οποιοδήποτε μέρος να μας εξυπηρετήσει.

Φωνητικές αναζητήσεις, υπενθυμίσεις, πληροφορίες, επικοινωνία με γνωστούς, φίλους ή ακόμη και ξένους, περιηγήσεις και οδηγίες μετάβασης, ιστορίες, γεγονότα, γρήγορες απαντήσεις, ανέκδοτα, διασκέδαση ή ακόμη και αυτή η απλή ανάγκη επικοινωνίας, με μια γνωστή μας φωνή, που μας κάνει να αισθανθούμε ασφαλείς στο χάος της καθημερινότητάς μας.

«Ok Google»... και το παράθυρο στον κόσμο είναι ορθάνοιχτο μέσα από μια μικρή οθόνη κινητού. Μιλάμε στους υπολογιστές και αυτοί μας απαντούν αμέσως. Τους προσωποποιούμε και πλέον έχουν καταλάβει το μέρος οντότητας στη ζωή μας. Googlάρουμε τα... πάντα και αυτά που ξέρουμε για να βεβαιωθούμε και τα άγνωστα, αυτά που θα θέλαμε να μάθουμε.

Πληροφορίες που τρέχουν ασταμάτητα στα matrix του κόσμου, αλγόριθμοι και δυαδικοί που διατρέχουν μέσα σε οπτικές ίνες και αστραπιαία μεταφέρονται στους αιθέρες για να καταλήξουν να γεμίζουν τις οθόνες, και άπληστα να διαβαστούν ή να ακουστούν για να καταγραφούν πληροφορίες στους νευρώνες μας.

Ανήκω στη γενιά που μεγάλωσε και πέρασε τα μαθητικά της χρόνια μέσα σε βαρείς τόμους εγκυκλοπαίδειας αναζητώντας λήμματα και πληροφορίες ή πασχίζοντας να βρει τη γνώση μέσα σε διαδρόμους σοφίας βιβλιοπωλείων και δανειστικών βιβλιοθηκών. Οι κομψοί υπολογιστές της IBM και της Apple δεν είχαν εισβάλει μαζικά σε κάθε σπίτι και τους ονειρευόμασταν ως τις μηχανές που θα κατακτούσαμε και θα μας κατακτούσαν.

Στα πρώτα εφηβικά μας βήματα με τα ZX Spectrum και τα Atari δημιουργούσαμε τις πρώτες πρώιμες ψηφιακές κινούμενες εικόνες μας για παιχνίδια, σε γλώσσα basic.

Κασέτες, δισκέτες, μνήμες RAM, καλώδια και τυπωμένα κυκλώματα. Αναζητήσεις, μαθηματικά, αριθμητική ανάλυση, και σιγά σιγά ο υπολογιστής και η τεχνολογία να μπαίνει στη ζωή μας και να χρησιμεύει πέρα από όλα τα άλλα και ως εργαλείο καλλιτεχνικής έκφρασης. Ηδη όμως, ακόμη και πολύ πριν δούμε εμείς το φως αυτού του κόσμου, υπήρξαν πρωτοπόροι που όχι μόνο κατακτούσαν τις έννοιες των υπολογιστικών μηχανών και της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και δημιουργούσαν μοναδικής αισθητικής μηχανήματα και έπαιζαν στα ακροδάχτυλα την τέχνη των αλγόριθμων.

Αυτήν την εποχή στον τρίτο όροφο του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ) τρέχει μια ενδιαφέρουσα και πρωτοποριακή έκθεση: «Thinking Machines: Art and Design in the Computer Age, 1959-1989» (Σκεπτόμενες Μηχανές: Τέχνη και σχεδίαση στην εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών, 1959-1989) και παρουσιάζει στο κοινό έργα τέχνης που παράγονται με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και υπολογιστικής-μαθηματικής σκέψης, μαζί με έναν μεγάλο αριθμό εκθεμάτων που είναι αξιοσημείωτα παραδείγματα σχεδιασμού των computers και των εξαρτημάτων τους.

Μέσα από ένα εντυπωσιακό υλικό 100 εκθεμάτων από τις συλλογές του μουσείου, που από πολύ νωρίς επένδυσε στην τέχνη των μηχανών που σκέπτονται και της τεχνολογίας, εξετάζεται λεπτομερώς η επίδραση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην τέχνη -στα τέλη του 20ού αιώνα.

Μελετώνται λοιπόν 30 χρόνια ψηφιακής γοητείας και αποκαλύπτεται πώς οι καλλιτέχνες, οι αρχιτέκτονες και οι σχεδιαστές που λειτουργούν στην πρωτοπορία της τέχνης και της τεχνολογίας αναπτύσσουν τη χρήση υπολογιστών ως μέσο επανεξέτασης της καλλιτεχνικής παραγωγής. Το κοινό θα απολαύσει συγκεντρωμένα όλα αυτά τα αντικείμενα μέχρι τις 8 Απριλίου.

Ολοι οι καλλιτέχνες και δημιουργοί που τα έργα τους εμφανίζονται στις γκαλερί του μουσείου αξιοποίησαν τις δυνατότητες των αναδυόμενων τεχνολογιών, εφευρίσκοντας υπολογιστικά συστήματα και εξαρτήματα που βγήκαν σε μαζική παραγωγή ή συνεργαζόμενοι με μεγάλα ερευνητικά ιδρύματα και εταιρείες που τους παρείχαν πρόσβαση σε μηχανές τελευταίας τεχνολογίας, προωθούσαν την αναδυόμενη επιστήμη της πληροφορικής σε κινητική γλυπτική, σχεδίαση με plotter (σχεδιογράφος), κινούμενες εικόνες από υπολογιστή και βιντεο-εγκαταστάσεις.

Οι φωτογράφοι και οι αρχιτέκτονες επίσης αναγνώρισαν την ικανότητα μέσα από αυτές τις νέες τεχνολογίες να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις στις ανθρώπινες κοινότητες και το δομημένο περιβάλλον.

Τέχνη μέσα και από τις Μηχανές. Ξεδιπλώνεται με ορμή και παρουσιάζονται διεξοδικά όλα τα αντικείμενα που αποτέλεσαν την αιχμή του δόρατος στην τέχνη της τεχνολογίας. Από τα mainframe (μεγάλο σύστημα υπολογιστή) με προγραμματιστικές γλώσσες BASIC και FORTRAN στους σχεδιαστικά αψεγάδιαστους Apple και από την πρωτοποριακή ψηφιακή κινούμενη εικόνα του Charles Csuri, στην οραματική αρχιτεκτονική του Βρετανού αρχιτέκτονα Cedric Price και την ομάδας σχεδίασης Archizoom στη Φλωρεντία της Ιταλίας.

Παρουσιάζεται το υπέροχο έργο «Text and Commentary» (1976-77) της Αμερικανίδας εικαστικού Beryl Korot που αποτελείται από σχέδια, υφαντά και πέντε οθόνες βίντεο, που τεκμηριώνουν την κατασκευή τους μέσα από την νέα τεχνολογία της εποχής τους.

Πραγματικά ήθελε με το έργο της να αποδώσει τον παραλληλισμό της ψηφιακής τεχνολογίας -όπως αναφέρει η δημιουργός- περιγράφοντας τον αργαλειό ως τον «πρώτο υπολογιστή στην επιφάνεια της γης».

Μια άλλη προοπτική δίνεται μέσα από μια σειρά φωτογραφιών του Αμερικανού φωτογράφου Lee Friedlander που καταγράφει τις αμφίθυμες εκφράσεις των εργαζομένων -κυρίως γυναικών- που ασχολούνται με την κουραστική εργασία σε τερματικά υπολογιστών στο Midwest, στα μέσα της δεκαετίας του '80.

Υπήρξαν και γυναίκες καλλιτέχνες που φαίνεται να το διασκεδάζουν περισσότερο με τις δημιουργίες τους. Σχέδια γραμματοσειρών της Susan Kare περιγράφουν περίπλοκα σχέδια με pixels – ένα κρανίο και οστά, έρποντα έντομα, βάτραχοι που πηδούν κλπ.

Ορισμένοι μάλιστα καλλιτέχνες στην έκθεση χρησιμοποιούν τους ίδιους τους υπολογιστές ως αντικείμενα τέχνης όπως ο Αμερικανός σκηνοθέτης Stan Vanderbeek ο οποίος, σε συνεργασία με τον προγραμματιστή Ken Knowlton, παρήγαγε πέντε λεπτά pixelated ψυχεδέλειας με την ταινία του «Poemfield No. 1» (1967).

Η έκθεση χαρακτηρίζεται πραγματικά από εντυπωσιακό υλικό και την τεχνολογία με βάση το πυρίτιο. Συμπεριλαμβάνεται ο ασυναγώνιστος υπερυπολογιστής CM-2 από την εταιρεία Thinking Machines Corporation κατασκευασμένος το 1987, ένα μινιμαλιστικό γλυπτό από τον John McCracken και το πρωτοποριακό «Knight Industries Two Thousand» (το φανταστικό αυτοκίνητο KITT από την τηλεοπτική σειρά «Ο ιππότης της ασφάλτου» (Knight Rider).

Οι πιο κομψές μηχανές περιλαμβάνουν τον επιτραπέζιο υπολογιστή Olivetti «Programma 101» του Mario Bellini από το 1965 και τα μοντέλα πρότυπα της Apple (Macintosh XL και τα 128K Home Computers), τα οποία βρίσκονται εκεί για να θυμίζουν τα πρωτοποριακά σχέδια μιας γιγαντιαίας εταιρείας σχεδίασης.

Το εντυπωσιακό είναι πως μέσα σε τριάντα χρόνια ψηφιακής ιστορίας μπορούμε να απολαύσουμε μια μουσική σύνθεση του πρωτοποριακού μουσικού John Cage από τα τέλη της δεκαετίας του ‘60 που έγινε σε συνεργασία με την εταιρεία IBM, να επεξεργαστούμε συσκευές επικοινωνίας και περιφερειακά γραφείου, ακόμη και με οθόνες βίντεο από το 1966 αλλά και να ενθουσιαστούμε ακόμη και σήμερα με το πραγματικό αστέρι της έκθεσης που δεν είναι άλλος από τον ψηφιακό σταρ του MTV Max Headroom.

Εμπνευση και δημιουργία με τις καινοτόμες εταιρείες να σχεδιάζουν την τεχνητή νοημοσύνη του μέλλοντός μας φέρνοντας μαζί τους το απαύγασμα της πρωτοποριακής σκέψης του παρελθόντος, μέσα από τη σχεδίαση μικροκυκλωμάτων και μηχανών από εταιρείες υψηλής τεχνολογία και τέχνης στην Πληροφορική και τις Επικοινωνίες. Λαμπροί, φιλόδοξοι επιστήμονες και καλλιτέχνες σ’ όλο τον κόσμο αναβαθμίζουν την αισθητική μας και την τεχνική υποδομή μας για να φτάσουμε να αναδείξουμε τις σχέσεις μας με τα χρόνια που ανατέλλουν μπροστά μας και πραγματικά φαντάζουν πρωτοποριακά και ενδιαφέροντα.

 Info

«Thinking Machines: Art and Design in the Computer Age, 1959–1989», 3ος όροφος, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), Νέα Υόρκη. Μέχρι 8 Απριλίου.