Ο κυρίαρχος των χρωμάτων

Τολμηρά πειράματα με το χρώμα και το φως. Σάλες χορού και μπαλαρίνες σε κίνηση. Μουσική, ρυθμός, εξαντλητική επανάληψη, προσπάθεια, απογείωση.

Κάπου εκεί είναι η μούσα Τερψιχόρη με τα πέπλα της απλωμένα να ακουμπούν στα όνειρα των ντελικάτων χορευτριών. Κινούμενες φιγούρες που χορεύουν σε σχολές και παρασκήνια, αποκαμωμένα κορμιά που γέρνουν νωχελικά, χέρια που λύνουν πουέντ και ακουμπούν απαλά στα ρομαντικά τουτού.

Το φως γέρνει στα παράθυρα για να μπει στα μπάλρουμ και να φωτίσει τα ξύλινα πατώματα εκεί που ακουμπούν και χτυπούν δυνατά τα ακροδάχτυλα, εκεί που ματώνουν και μελανιάζουν φαινομενικά λεπτεπίλεπτα πόδια.

Ρoζ, φούξια, κόκκινο, κεραμιδί, λευκό, πορτοκαλί, μπλε, γαλάζιο, μαύρο, κίτρινο, μοβ, πανδαισία παστέλ χρωμάτων και δυναμικών φωτοσκιάσεων κλεισμένα σε πολύτιμους καμβάδες.

Φωτογραφικές εντυπωσιακές απεικονίσεις που κλείνουν όλο το συναίσθημα της στιγμής μέσα από την κίνηση.

Αναγνωρισμένος ως αυθεντία της κινούμενης ανθρώπινης μορφής ο Γάλλος Εντγκάρ Ντεγκά (Hilaire Germain Edgar De Gas, 1834-1917) κατάφερε να ταυτιστεί με θέματα χορού στα έργα του καθώς περισσότερες από τις μισές δημιουργίες του απεικονίζουν χορευτές.

Γεννημένος στο Παρίσι, ο διάσημος καλλιτέχνης με τα έργα ζωγραφικής, τα γλυπτά του, τις εκτυπώσεις και τα σχέδιά του θεωρείται ένας από τους ιδρυτές του ιμπρεσιονισμού, αν και ο ίδιος απέρριψε τον όρο και προτίμησε να ονομάζεται απλά ρεαλιστής.

«Οι άνθρωποι με αποκαλούν ζωγράφο των χορευτών, αλλά πραγματικά αυτό που θέλω είναι να συλλάβω την ίδια την κίνηση» είχε πει ο Ντεγκά.

Σπουδαίος σχεδιαστής και εξαιρετικός δεξιοτέχνης στην απόδοση της κίνησης αποδίδει τη σύγχρονη ζωή του Παρισιού όχι μόνο μέσα από το μπαλέτο, αλλά και απεικονίζοντας σκηνές από ιδιωτικές στιγμές γυναικών καθώς και παραστατικές εικόνες σε ιπποδρόμια.

Τον περασμένο Σεπτέμβρη συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τον θάνατο του δημιουργού και οι επισκέπτες της Εθνικής Πινακοθήκης στο Λονδίνο έχουν την σπάνια ευκαιρία να δουν μια εκπληκτική ομάδα έργων τέχνης του από τη συλλογή Burrell στη Γλασκόβη.

Είναι η πρώτη φορά που ταξιδεύουν εκτός της σκοτσέζικης πόλης από τότε που αποκτήθηκαν από τον ναυτιλιακό μεγαλομεταφορέα και συλλέκτη Sir William Burrell (1861-1958) στις αρχές του 20ού αιώνα.

Ο Burrell, εντυπωσιασμένος από το έργο του Ντεγκά, συγκέντρωσε και έχτισε μία από τις καλύτερες συλλογές των παστέλ έργων του από κάθε περίοδο της σταδιοδρομίας του.

Αποτελούν μέρος μιας μεγάλης συλλογής 9.000 αντικειμένων που περιλαμβάνει ταπετσαρίες, βιτρό, γλυπτά και ζωγραφικά έργα που ο συλλέκτης χάρισε στην πόλη της Γλασκόβης το 1944.

Στις μεγάλες αίθουσες του ισόγειου της Εθνικής Πινακοθήκης παρουσιάζεται η έκθεση «Drawn in Colour: Degas from the Burrell», τιμή σε έναν από τους μεγαλύτερους καλλιτεχνικούς πρωτοπόρους της εποχής του. Θα διαρκέσει μέχρι τις 7 Μαΐου και φωτίζει τη σύγχρονη παρισινή ζωή, επιδιώκοντας να καταγράψει μια άλλη οπτική αναφορά από αυτή που δίνουν οι σύγχρονοί του ιμπρεσιονιστές.

Περιλαμβάνονται σε θέα προς τέρψιν του κοινού 13 παστέλ έργα, τρία σχέδια και τέσσερις ελαιογραφίες από τη συλλογή Burrell, που παρουσιάζονται παράλληλα με μια συλλογή ελαιογραφιών και ζωγραφικών παστέλ από τη συλλογή Ντεγκά της Εθνικής Πινακοθήκης, καθώς επίσης και έργα δανεισμένα από άλλες συλλογές που σχετίζονται θεματικά ή στιλιστικά με τα έργα της συλλογής από τη Σκοτία.

Η έκθεση χωρίζεται θεματικά σε τρία τμήματα: την αστική ζωή του Παρισιού, τις χορεύτριες των μπαλέτων και τις προσωπικές στιγμές των γυναικών, εξερευνώντας τις καινοτομίες και τις δεξιότητες του μεγάλου δημιουργού αλλά και τοποθετώντας την τέχνη του μέσα στο ιστορικό και προσωπικό πλαίσιο που δημιουργήθηκαν αυτά τα έργα.

Διερευνώνται επίσης τα κίνητρα του William Burrell για τη συλλογή των έργων του Ντεγκά.

Στις δημιουργίες του απεικονίζονται τόσο τα ψηλά όσο και τα χαμηλά στρώματα της παριζιάνικης κοινωνικής ζωής: από σκηνές κομψών θεατών και τζόκεϊ στο ιπποδρόμιο, μέχρι τις κουρασμένες νεαρές γυναίκες που σιδερώνουν σε υπόγεια εργαστήρια.

Καθημερινές σκηνές και αδυσώπητος τεχνικός πειραματισμός με υλικά. Η γκάμα των υλικών και η διασταύρωση των επιδράσεων και των τεχνικών που χρησιμοποίησε, βοήθησαν να αναπτύξει μια αξιοσημείωτη ξεχωριστή και βαθύτατα προσωπική οπτική.

Το ενδιαφέρον του Ντεγκά για τις ιαπωνικές εκτυπώσεις, τη φωτογραφία αλλά και την τεχνική στις αρχαίες κλασικές ζωφόρους έκαναν τον δημιουργό να προσεγγίσει καινοτόμα τις συνθέσεις του.

Τα παστέλ χρώματα στα ζωγραφικά του έργα έγινε το σημαντικό σημείο αναφοράς στα μετέπειτα χρόνια του, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που τα λαμπρά χρώματα αρχίζουν να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη σύγχρονη τέχνη την οποία θαύμαζε. Η δική του όραση όμως δυστυχώς τον προδίδει εκεί γύρω στο 1870 και για το υπόλοιπο της ζωής του θα ζει ανήσυχος για τα προβλήματα των ματιών του.

Το πρώτο έργο που συναντάμε μπαίνοντας στην γκαλερί είναι το «Girl Looking through Field Glasses», 1865, με την κεντρική γυναικεία φιγούρα να φαίνεται με μνημειώδεις αναλογίες σε αποχρώσεις κόκκινου και κίτρινου να κοιτάζει από τον καμβά απευθείας τον θεατή με τα κιάλια της. Ενα πραγματικά ισχυρό έργο που δίνει μια άλλη οπτική στο έργο του.

Εντύπωση επίσης προκαλεί το έργο «Jockeys in the Rain» (1883-86), όπου ο Ντεγκά εμπνέεται από την ιαπωνική εκτύπωση: η γραμμή των αλόγων και των αθλητών του σχηματίζει μια διαγώνια γραμμή που κόβει τον καμβά, ο οποίος είναι διάσπαρτα διακοσμημένος από βίαιες πινελιές μπλε παστέλ χρώματος, προσδίδοντας στον επισκέπτη την άμεση ενέργεια της σκηνής.

Βέβαια τα κυριότερα και εντυπωσιακότερα έργα του είναι εκείνα που αναδεικνύουν τη σπουδή του στις σκηνές με χορεύτριες μπαλέτου και τους πειραματισμούς του στις γραμμές και τον χειρισμό των παστέλ χρωμάτων.

Εργα του όπως τα «Preparation for the Class» (1877) -που πέραν της δυναμικής στην κίνηση της σύνθεσης αποτυπώνει μέσα από το παράθυρο και τον ορίζοντα του Παρισιού- μέχρι το «Dancers on a Bench» (1898) και το «Ballet Dancers», (1890-1900) -το οποίο είναι ένα από τα τελευταία του έργα- στα οποία παρακολουθούμε την εξέλιξη και την τελειοποίηση στην τεχνική του στις στρώσεις παστέλ χρωμάτων που χρησιμοποιεί, καθώς η ζωντάνια και η οικονομία έργου και υλικών είναι ευδιάκριτη, φτάνοντας στο σημείο ο καμβάς του να δίνει την αίσθηση της ελαιογραφίας.

Τα κόκκινα συγκρούονται με τα γοητευτικά μπλε, οι σκούρες πράσινες σκιές απλώνονται στα πατώματα και τα σκηνικά γίνονται έργα ξεχωριστά, με ζωντανά, αφύσικα χρώματα.

Η έκθεση τελειώνει με δύο ζωγραφιές του Ντεγκά σε αντίθεση. Το παστέλ σχέδιο «Woman at Her Toilette» (1897), σχεδόν με «κακοποιημένη» την τεχνική του από τους πειραματισμούς, και απέναντι το «Combing the Hair» (1896), μια πραγματικά υπέροχη ελαιογραφία με πανέμορφα κόκκινα να ακτινοβολούν.

Η αμεσότητα των απεικονίσεων, τα «εύθραυστα» φωτεινά παστέλ χρώματα και η τόλμη στις συνθέσεις τού επέτρεψαν να δημιουργήσει εκπληκτικά και δυναμικά έργα τέχνης κατά πολύ διαφορετικά από αυτά των συναδέλφων του.

Αυτό ακριβώς το σημείο είναι που κάνει το κοινό να απολαμβάνει εκστατικά το παθιασμένο και αφοσιωμένο καλλιτεχνικό όραμα του διάσημου Γάλλου καλλιτέχνη μέσα από το χρώμα που φωτίζει τα γεμάτα ζωή και κίνηση έργα του.

  Info:

Εντγκάρ Ντεγκά: «Drawn in Colour: Degas from the Burrell», Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο, μέχρι 7 Μαΐου.