Εξόριστοι στη γηραιά Αλβιώνα

Οταν κάποιος βρίσκεται στην εξορία, κουβαλάει μέσα του μνήμες, εικόνες και νοσταλγία από τους τόπους και τη ζωή που άφησε πίσω του.

Εξω από τα όρια της πατρίδας, μουδιάζει η ψυχή, όπως λέει ο ποιητής, και όσοι αναγκάζονται να ζουν στον εκτοπισμό γυρεύουν μέσα τους τις εικόνες του τόπου τους.

Προσαρμόζουν τα μάτια σ’ αυτό που έχει συνηθίσει να βλέπει το μυαλό, χαράζουν φως, χρώματα και οσμές με νέες οπτικές για να εντυπώνεται ήπια και με μεγαλύτερη ευκολία ο εγκλιματισμός στη νέα πραγματικότητα.

Εκτός από αυτούς που, διωκόμενοι, απομακρύνονται βίαια σε τόπους εξορίας και δεν τους επιτρέπεται να επιστρέψουν, είναι και εκείνοι που επιλέγουν να ζουν αυτοεξόριστοι, όταν ο τόπος τους καταστρέφεται. Ανήμποροι μαζεύουν τα κομμάτια της προσωπικής ιστορίας τους για να δημιουργήσουν σε άλλους τόπους και πατρίδες.

Κατά τη διάρκεια του Γάλλο-Πρωσικού Πολέμου (1870-1871) οι Γάλλοι ηττήθηκαν και συνθηκολόγησαν. Υποχρεώθηκαν τότε να καταβάλουν πολεμική αποζημίωση ύψους δύο δισεκατομμυρίων φράγκων και παραχώρησαν την περιοχή της Αλσατίας και της Λορένης στη Γερμανία.

Οι εργάτες του Παρισιού μαζί με την εθνοφρουρά αντέδρασαν, κατέλαβαν την πόλη και δημιούργησαν την Παρισινή Κομμούνα, ενώ βρίσκονταν αποκλεισμένοι και υπό πολιορκία από τους Γερμανούς.

Ο γαλλικός στρατός των Βερσαλιών με την υποστήριξη των Πρώσων κατέστειλε βίαια την επαναστατική απόπειρα της εργατικής τάξης να πάρει την εξουσία στα χέρια της σε τοπικό επίπεδο. Η επέλαση των κυβερνητικών στρατευμάτων άφησε πίσω την πόλη κατεστραμμένη με χιλιάδες νεκρούς.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες πολλοί ανήσυχοι Γάλλοι καλλιτέχνες αναγκάστηκαν να διαβούν τη Μάγχη και να περάσουν σε βρετανικό έδαφος, επιλέγοντας τον δρόμο της εξορίας.

Ο ιμπρεσιονισμός ως καλλιτεχνικό ρεύμα είχε ήδη ξεκινήσει στη Γαλλία από τα μέσα του 19ου αιώνα, επηρεάζοντας αρχικά τον χώρο της ζωγραφικής αλλά και αργότερα τη λογοτεχνία μαζί με τη μουσική.

Οι δημιουργοί αρνούνταν τους περιορισμούς και εστίαζαν στο συναίσθημα, απορρίπτοντας όμως τον ρομαντισμό.

Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι χρησιμοποιούν ζωντανά χρώματα, παίζουν με το φως σε εξωτερικούς χώρους και αποτυπώνουν την άμεση εντύπωση (impression) στην καθημερινότητα.

Κλείνουν ένα στιγμιότυπο του χώρου και των αντανακλάσεων στον καμβά, τοποθετώντας μέσα στην καρδιά του πίνακα το συναίσθημα με φωτεινά και έντονα χρώματα παίζοντας με τη μεταβαλλόμενη επίδραση του φωτός σ’ ένα μοναδικό και άμεσα αναγνωρίσιμο εικονογραφικό στιλ.

Οι Γάλλοι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι, λοιπόν, βρέθηκαν στο Λονδίνο κουβαλώντας την ελευθερία και την ανανεωτική πνοή της τέχνης τους στη βικτοριανή ζωή της γηραιάς Αλβιώνας.

Αυτόν τον καιρό η «Tate Britain» στο Λονδίνο συγκέντρωσε πάνω από 100 συναρπαστικά έργα των Κλοντ Μονέ, Τζέιμς Τισό, Καμίλ Πισαρό και άλλων Γάλλων καλλιτεχνών, παρουσιάζοντας στο κοινό την πρώτη μεγάλη έκθεση με όνομα «Impressionists in London» (Ιμπρεσιονιστές στο Λονδίνο), θέλοντας να καταγράψει μέσα από τα έργα τους τις ιστορίες των Γάλλων καλλιτεχνών που αυτοεξορίστηκαν στη Βρετανία εκείνη την περίοδο.

Ουσιαστικά είναι μια χαρτογράφηση όλων των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων της εποχής που δίνουν την ευκαιρία να εξεταστεί σε βάθος η αισθητική επίδραση της πόλης του Λονδίνου στα έργα τους, καθώς παρουσιάζονται μέσα από τη ματιά τους αναγνωρίσιμες απόψεις της πόλης. Θα διαρκέσει, δε, μέχρι τις 7 Μαΐου 2018.

Η βρετανική κουλτούρα και η κοινωνική ζωή βέβαια διαφέρουν σημαντικά από την καθημερινότητα στα ανήσυχα παρισινά καφέ.

Τα μεγάλα πάρκα του Λονδίνου, με τους ανθρώπους να τα απολαμβάνουν στις καθημερινές δραστηριότητές τους, απεικονίζονται διαφορετικά από τους φωτεινούς γαλλικούς κήπους. Λεμβοδρομίες και σκηνές κυνηγιού κάνουν την εμφάνισή τους στους καμβάδες των Γάλλων, αποδεικνύοντας πως οι βρετανικοί κοινωνικοί κώδικες και οι παραδόσεις κατέλαβαν τη φαντασία των ιμπρεσιονιστών εκείνη την περίοδο.

Γλυπτά του Ζιλ Νταλού, πίνακες των Αλφρεντ Σίσλεϊ, Γκιστάβ Ντορέ, Τζέιμς Τισό, Καμίλ Πισαρό, Αντρέ Ντερέν με κτίρια και αρχοντικά, πικνίκ στον κήπο, σκηνές στον Τάμεση, με χρώματα εκλεπτυσμένα, δροσερά με λεπτομέρειες απεικονίζουν την ζωή στην Βρετανία.

Υπάρχουν ακόμα έργα των Αλφόνς Λεγκρό και Ζαν-Μπατίστ Καρπό, που μάλλον δεν εντάσσονται εύκολα στους ιμπρεσιονιστές της περιόδου, παρ’ όλα αυτά, το κοινό μπορεί να τους απολαύσει, αφού η «Tate» αποφάσισε να τους εντάξει.

Το τελικό και μεγαλύτερο τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στις εικόνες του Τάμεση που γοητεύουν. Παρουσιάζεται μια ομάδα έργων που απεικονίζει τα κτίρια του Κοινοβουλίου από το χέρι και την έξοχη ματιά του μοναδικού Κλοντ Μονέ.

Πρόκειται για ένα μαγευτικό, ατμοσφαιρικό δωμάτιο, όπου η ομίχλη και το φως ξεχειλίζουν από τον καμβά και γεμίζουν μυστηριακά τον χώρο, περιβάλλοντάς μας με το όραμα του Μονέ.

Ουσιαστικά μέσα από αυτήν τη γεμάτη αίθουσα με τη μονομερή θεματολογία εξετάζεται πώς οι απεικονίσεις του Τάμεση και του Λονδίνου εξελίχθηκαν σε βασικό θέμα στη γαλλική τέχνη των ιμπρεσιονιστών.

Μάλιστα, μια ποικιλία από έργα ζωγραφικής του Αντρέ Ντερέν από ορόσημα του Λονδίνου βρίσκονται σε συνεχή και απευθείας συνομιλία με τα έργα του Μονέ, αποδεικνύοντας τη συνέχεια αυτού του μοτίβου στην ιστορία της τέχνης.

Η έκθεση ημερολογιακά ολοκληρώνεται με το «Entente Cordiale» της –υπήρξε το επίσημο σύμφωνο ειρήνης και ενότητας μεταξύ Βρετανίας και Γαλλίας και έθεσε τέλος σε 8 αιώνες αγγλογαλλικού ανταγωνισμού– που, στην περίπτωση του Μονέ, συμπίπτει με την αποκορύφωση ενός καλλιτεχνικού έργου που ξεκίνησε από το 1870 και έφτασε μέχρι το 1904.

  Info:

«Impressionists in London», Tate Britain, Λονδίνο, μέχρι 7 Μαΐου 2018.