Η φωνή της αγάπης

Η είδηση σκόρπισε χαμόγελα πριν από λίγες ημέρες: άνδρες της Πυροσβεστικής και της ΕΜΑΚ επισκέφθηκαν την Ογκολογική Μονάδα Παίδων.

«Ο Αγιος Βασίλης άφησε το έλκηθρό του στην άκρη, ανέβηκε σε ένα πυροσβεστικό βραχυονοφόρο όχημα, αναρριχήθηκε από μπαλκόνι σε μπαλκόνι για να μοιράσει δώρα στα παιδιά που νοσηλεύονται εκεί».

Το ηλεκτρονικό μήνυμα όμως στην οθόνη του υπολογιστή θέτει χωρίς περιστροφές το ερώτημα: «Θεραπευτική ανάγνωση. Μπορείς να βοηθήσεις; Θέλεις να γίνεις μια φωνή ενάντια στη μοναξιά και στον πόνο;»

Και συνεχίζει: «Οποιος και όποια έχει ζήσει την εμπειρία ξέρει πως βαραίνει ιδιαίτερα να περνάς γιορτινές ημέρες στα νοσοκομεία. Η μελαγχολία των γιορτών δεν βρίσκει προσφορότερο έδαφος για να ανθήσει τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους συνοδούς τους.

Πριν από λίγα χρόνια ξεκινήσαμε επισκέψεις σε νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης στη διάρκεια των γιορτινών ημερών. Νοικιάζαμε επίσης τις υπηρεσίες οργανοπαιχτών κι ακόμη θυμόμαστε τις αντιδράσεις των ασθενών... Ομως η μουσική έσβηνε, πολύτιμη μα εύθραυστη όπως κι η μνήμη, κι οι άνθρωποι έμεναν μόνοι και μόνες.

Πολλοί από αυτούς με προβλήματα όρασης που δεν τους επέτρεπε ακόμη και τα χρόνια που υπήρχε οικονομική δυνατότητα για την ενοικίασή της, να δουν τηλεόραση ή να ασχοληθούν με την ανάγνωση ενός εντύπου.

Οπότε, φάνταζε μονόδρομος για “να αλαφρώσει ο χρόνος νοσηλείας”, να δημιουργηθεί ένας σύλλογος θεραπευτικής ανάγνωσης. Ενας σύλλογος με εκπαιδευμένους κατά το δυνατόν στην ανάγνωση και στην αφήγηση ανθρώπους, που θα κρατούσαν συντροφιά διαβάζοντας σελίδες από αγαπημένα τους βιβλία λογοτεχνίας».

H Ελένη Καρασαββίδου, συντονίστρια της ομάδας θεραπευτικής ανάγνωσης, διαθέτει πολλές ιδιότητες. Είναι παιδαγωγός, συγγραφέας, έχει ανεβάσει θεατρικές παραστάσεις με ομάδες ΑμεΑ, είναι ακτιβίστρια. «Μακάρι να γίνετε εσείς η αφορμή έτσι ώστε να μπορέσουμε να διευρύνουμε την ομάδα μας και να συστηματοποιήσουμε τις επαφές μας με τα νοσοκομεία» δηλώνει στην «Εφ.Συν.».

«Ξεκινήσαμε», προσθέτει, «πριν από τρία με τέσσερα χρόνια με επισκέψεις στο Γενικό Νοσοκομείο του Αγ. Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Η θεραπευτική ανάγνωση βεβαίως δεν υποκαθιστά την ιατρική. Ομως η συμβολή της έχει θεραπευτικό χαρακτήρα. Στη διαδικασία αυτή μοιραζόμαστε σκέψεις, συναισθήματα, βλέμματα και αγκαλιές με τον ασθενή».

Κατάγομαι από τα παιδικά μου χρόνια

«Για να καταλάβει κανείς τη μαγική ή, σπανιότερα, απομαγευτική δράση της ανάγνωσης πάνω στον νου των ενηλίκων πρέπει να αναλογιστεί τη λειτουργία και τη στάση των παιδιών απέναντι στη διήγηση παραμυθιών. Τα παιδιά λατρεύουν να ακούνε ξανά και ξανά την ίδια ιστορία, χωρίς παραλλαγές.

Αυτό συμβαίνει επειδή, επαναλαμβάνοντας νοητικά τα συμβάντα και τα γεγονότα της ιστορίας που ακούνε και τους δημιουργεί μεγάλο άγχος ή αμηχανία, ο νους τους βρίσκει τον χρόνο για να ελέγξει και ενδεχομένως να συνειδητοποιήσει ό,τι τα φοβίζει.

Η αγχολυτική και θεραπευτική επίδραση της ανάγνωσης βιβλίων βασίζεται ίσως σε έναν ανάλογο ψυχολογικό μηχανισμό. Η μέχρι χθες εμπειρική εικασία ότι η ανάγνωση βιβλίων αναδιοργανώνει και βελτιώνει σημαντικά τις εγγενείς εγκεφαλικές μας ικανότητες θεωρείται πλέον επαρκώς επιβεβαιωμένη επιστημονικά.

Υπάρχει, όμως, και μια επιπρόσθετη, ακόμα πιο επωφελής, λειτουργία της αναγνωστικής πρακτικής, την οποία τείνουμε να παραβλέπουμε ή να υποβαθμίζουμε: ό,τι διαβάζουμε επηρεάζει βαθύτατα τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα, τους άλλους και τον ίδιο μας τον εαυτό», όπως χαρακτηριστικά σημείωνε ο Σπύρος Μανουσέλης στο κείμενό του «Για τη μαγεία της ανάγνωσης» (3-12-2016, «Εφ.Συν.»).

“Πολλές φορές στις επισκέψεις μας συνοδευόμασταν και από οργανοπαίχτες. Θυμάμαι μια νέα κοπέλα 35 ετών, μητέρα δυο μικρών παιδιών, από την Αλβανία με προχωρημένης μορφής καρκίνο. Ο ένας από τους οργανοπαίχτες ήταν από την πατρίδα της. Αρχισε να της παίζει τραγούδια της λαϊκής παράδοσης του τόπου της. Και αυτή ζήταγε κι ένα ακόμη τραγούδι, ένα ακόμη.

Οπως επίσης δεν μπορώ να ξεχάσω τον ηλικιωμένο, μοναχικό κύριο που άρχισε στο διάδρομο να χορεύει βαλς υπό τους ήχους του ακορντεόν με συνοδό του μέλος της ομάδας μας ή στο θεατράκι του νοσοκομείου που φέραμε πάλι οργανοπαίχτες και όσοι μπόρεσαν κατέβηκαν ακόμη και με τους ορούς τους και όσοι δεν μπορούσαν να διανύσουν την απόσταση βγήκαν στα παράθυρα του νοσοκομείου.

Πολλοί μού λένε ότι θέλουν να γίνουν συμμέτοχοι σε αυτή τη διαδικασία, όμως προσθέτουν ότι δεν αντέχουν τον πόνο και τη μοναξιά που συναντούν», προσθέτει η κ. Καρασαββίδου.

Ο κοινωνικός ρατσισμός με συνέθλιψε

Η Φανή Αθανασιάδου που συμμετέχει στην ομάδα θεραπευτικής ανάγνωσης γνωρίζει πολύ καλά τι σημαίνει ανθρώπινος πόνος. Η ίδια είναι άτομο ΑμεΑ με κινητικά προβλήματα. Στην πραγματικότητα μπορεί να κινήσει μόνο τον λαιμό και τους καρπούς της.

Το γεγονός αυτό δεν την εμπόδισε να αναπτύξει έντονη κοινωνική δράση για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, όπως και δεν ανέστειλε τη συμμετοχή της σε θεατρικές παραστάσεις, σε φεμινιστικές οργανώσεις ενώ έχει βραβευθεί και ως ποιήτρια.

«Οταν ήμουν 12 ετών προσβλήθηκα από έναν ιό. Εζησα επί πολλούς μήνες σε νοσοκομεία των Αθηνών. Γνωρίζω επομένως από πρώτο χέρι πόσο η απόγνωση γίνεται δυσβάσταχτη ιδιαίτερα τις γιορτινές ημέρες.

Στα νοσοκομεία, ξέρετε, υπάρχει μια παράξενη ισότητα. Είναι η ισότητα της οδύνης. Ζούμε τη ζωή μας παραγνωρίζοντας τη θνητότητα και την ευαλωτότητά μας.

Φοβόμαστε να γίνουμε πιο ανθρώπινοι. Να δώσουμε λίγο χώρο, κάτι από εμάς. Στις οριακές στιγμές του ανθρώπου, ένας λόγος, μια παρουσία, ένα χαμόγελο μπορεί να γίνει σανίδα σωτηρίας.

Στα νοσοκομεία μεταφέρεις στους ασθενείς εικόνες της έξω ζωής που τόσο έχουν ανάγκη. Αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη επικοινωνία που στον έξω κόσμο δεν θα συναντήσεις εύκολα.

Προσωπικά επειδή είχα εξαιρετικούς γονείς η αναπηρία μου δεν με ζόρισε. Αυτό που με συνέθλιψε ως άνθρωπο είναι ο ρατσισμός, ο αποκλεισμός και η υποτίμηση που βίωσα ως άτομο με ειδικές ανάγκες», καταλήγει η κ. Αθανασιάδου.

«“Σας ευχαριστώ, κυρία μου, που ήρθατε, που είστε εδώ σήμερα” μου είπε σε μια από τις επισκέψεις μας ένα 13χρονο αγόρι», σημειώνει το έτερο μέλος της ομάδας, Κωνσταντίνα Αλαμπουρινού.

«“Ενιωθα πολλή μοναξιά”, μου είπε, “και με βοηθήσατε να καταλάβω ότι δεν είμαστε μόνοι”. Το παιδί αυτό είχε μια σοφία που με άφησε άναυδη» προσθέτει.

«Επίσης δεν θα ξεχάσω ποτέ την ηλικιωμένη γιαγιά στο γηροκομείο σε μια από τις επισκέψεις μας. “Κορίτσι μου όποτε μπαίνεις, ένα άπλετο φως κατακλύζει το δωμάτιο. Γιατί; Γιατί έχω κόρες, έχω γιους, που ποτέ δεν έρχονται να με δουν”» ολοκληρώνει τη σκέψη της η κ. Αλαμπουρινού, ποιήτρια και αυτή.

«Κι αν σου μιλώ λοιπόν με παραμύθια και παραβολές/ είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα κι η φρίκη/ δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή/ γιατί είναι αμίλητη και προχωράει·/ στάζει τη μέρα, στάζει στον ύπνο/ μνησιπήμων πόνος» (Γ. Σεφέρης).